Dagblaðið - 20.12.1979, Blaðsíða 14

14
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 1979.
FramkvrnndMtjórÍ: Svelnn W. Eyjólfsson. Rltstjóri: /ónM Kristjánsson.
RHstjómarfuKtrúl: Haukur Helgason. Fréttastjóri: ómar Valdknarsson.
Skrtfstofustjóri ritstjómar: Jóhannas Rsykdal.
(þróttir: HaBur Sfmonarson. Msnnlng: Aðalstslnn Ingótfsson. Aðotoöarfréttastjórl: JónM Haraldsson.
Handrit: Asgrimur Pálsson.
Blaöamsnn: Anna BJamason, Asgair Tómasson, Atti Rúnar HaBdórsson, AtH Stalnarsson, Bragi Slg-
urðsson, Dóra Stafánsdóttk, Elki Abartsdóttlr, Gissur Slgurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur
Geirsson, Siguröur Svsrrisson.
Hönnun: HBn*v Karisson.
Ljósmyndir: Aml PáH Jóhannsson, Bjamlalfur Bjamlatfsson, Httrður VHhjálmsson, Ragoar Th. 'Sig-
urðsson, Svainn Þormóðeson. *
| Skrifstofustjóri: ólafur Eyjótfsson. Gjaldkari: Þráinn Þoriatfsson. Sttkistjóri: Ingvar Sveinsson. Qratfing-
arstjóri: Már E. M. Haádórsson,
Týnda stéttin
Þorri íslendinga er vel stæður.
Mikill meirihluti fjölskyldna á íbúð og
bíl og leyfir sér ýmsan munað umfram
nauðþurftir, svo sem ferðir til sólar-
stranda, aðra afþreyingu eða þátttöku í
menningarstarfi.
Margt af þessu fólki er stundum eða
alltaf í kröggum. En það er ekki vegna fátæktar,
heldur vegna of mikils hraða í fjárfestingu í bil, íbúð
eða munaði. Fjárskortur hindrar ekki þetta fólk í að
horfa með bjartsýni til framtíðar.
Þjóðin er mjög vel sett, að þessi öfluga miðstétt
skuli vera alls ráðandi og að eiginleg auðstétt í
erlendum stíl skuli tæpast vera til. Allur þorri
þjóðarinnar er sjálfbjarga fólk með þeirri reisn, sem
slíku fylgir.
Aðgangur íslendinga að þessari vel stæðu miðstétt
er hins vegar ekki sjálfvirkur. Fólk verður að fylla
ákveðin skilyrði til að öðlast þátttöku í nútímanum og í
vonum um bjartari framtíð. Um nokkrar leiðir er að
velja.
Einn hópurinn er hátekjufólk vegna ábyrgðar,
menntunar eða aðstöðu. Annar hópurinn er fólk með
ríflega möguleika á uppmælingu eða aukavinnu. Þriðji
hópurinn er fólk, þar sem eiginmaður og -kona vinna
bæði úti.
Lífsstill nútímans á íslandi krefst þess, að fólk fylli
einhvern þessara þriggja flokka. Og það gerir raunar
mikill meirihluti þjóðarinnar. Einmitt þess vegna vill
oft gleymast sá hluti hennar, sem á engan þessara
aðgöngumiða.
Veikt tryggingakerfi veldur því, að nokkur hópur
fólks hefur ekki aðgang. Það er sumt eftirlaunafólk og
lífeyrisþegar, aðrir en opinberir starfsmenn, svo og
sumir öryrkjar, einstæðar mæður og fjölskyldur of-
drykkjumanna.
Annar hópur manna, sumpart sama fólkið, hefur
ekki aðgöngumiða vegna hinna lágu launataxta á
mörgum sviðum þjóðlífsins, einkum í þjónustu,
verzlun og iðnaði. Lágmarkslaun eru hreinlega of lág
hér í hátekjuþjóðfélaginu.
Láglaunafólk getur lifað miðstéttarlífi, ef það hefur
góða möguleika á aukavinnu eða ef hjón vinna bæði
úti. Tekjukerfi þjóðfélagsins byggist raunar á því, að
einhvern veginn hafi hver fjölskylda að minnsta kosti
hálfar aðrar launatekjur.
Sumt fólk á efri árum hefur ekki heilsu til auka-
vinnu fyrir aðgöngumiða. Annað fólk er í flokki
einstæðra foreldra, sem bara hafa einfaldar tekjur,
þurfa að sjá um heimili og geta því ekki stundað auka-
vinnu.
Tryggingakerfið, Mæðrastyrksnefnd, Félagsmála-
stofnanir og fleiri aðilar reyna að hjálpa fólki, sem er
utanveltu í nútíma íslands. En þetta starf nýtur ekki
nægilegs stuðnings hins fjölmenna meirihluta vel-
sældarfólks.
Utangarðsfólkið er ekki eins áberandi í þjóðfélaginu
og á kreppuárunum fyrir heimsstyrjöldina. Menn lesa
frásögn Sigurðar A. Magnússonar um ævi barna undir
kalstjörnu, en taka ekki eftir slíku ástandi nú.
Staðreyndin er sú, að undirstéttin í þjóðfélaginu er
orðin svo fámenn, að hún hefur týnzt í hugum fólks.
Mern sjá hana ekki í nágrenni sínu og halda, að hún sé
ekki til. Þetta athugunarleysi dregur úr mætti
gagnaðgerða.
Enn eru börn að alast upp í húsnæði, sem ekki er
heilsufarslega sómasamlegt. Enn eru börn að alast upp
við fæði, sem ekki veitir nægan þroska. Og enn eru
börn að alast upp við fjárskort, sem skipar þeim á
óæðri bekk.
Ef við vildum sjá þessar staðreyndir islenzks
þjóðfélags, gætum við bætt verulega úr skák, einmitt
af því að týnda stéttin er svo fámenn og velsældarstétt-
in fjölmenn.
Þýzk fyrirtæki
og þrælahald
átímum
styrjaldarinnar
I.G. Farben, Krupp, Telefunken, AEG, Siemens
og fleiri hafa færst undan að greiða Gyðingum
skaðabætur í áratugi
* .............■■■. >
í þeim miklu umræðum sem átt
hafa sér stað að undanförnu um
Gyðingaofsóknir nasista í síðari
heimsstyrjöld í framhaldi af sjón-
varpsþættinum Holocaust, þá hefur
lítið komið fram um þátt þýskraiðn-
fyrirtækja í þeim harmleik, þótt
heimildir hafi að vísu lengi verið
fyrir hendi. Nú hefur verið rituð bók
um það efni sérstaklega sem vakið
hefur mikla athygli, og er hér vitnað í
ítarlega grein um hana í N.Y., Times
Book Review eftir Martin Gilbert.
Höfundurinn heitir Benjamin B.
Ferencz, bandaríkjamaður af
serbneskum uppruna, og bók sína,
kallar hann Less than slaves (Vesælli
en þrælar). Þar er sýnt fram á það
svartáhvítuhvemjögfyrirtæki eins
og Krupp, l.G. Farben, AEG, Tele-
funken, Siemens o. fl. þurftu að
reiða sig á vinnuafl úr fanga-
búðunum, — Krupp var t.d. með
verksmiðju við hliðina á Auschwitz
og murkaði lífið úr 30.000 manns, —
og það sem höfundi finnst einna
óhugnanlegast er hve mörg þessi
fyrirtæki hafa komist upp með að
trassa skaðabótagreiðslur til fyrrver-
andi þræla sinna.
Þrælahaldarar
Ferencz bendir ennfremur á það
að meðan þýskir hershöfðingjar og
fangabúðastjórar voru leiddir fyrir
rétt og siðan líflátnir eða fangelsaðir
fyrir glæpi sína.þá sluppu flestir iðn-
jöfrarnir, sem margir voru engu síðri
þrælahaldarar, við nær öll óþægindi.
Þeir verksmiðjueigendur, sem þó
komust undir manna hendur fyrir
þrælahald voru látnir lausir árið
1951, fyrir tilstilli saksóknar Banda-
ríkjanna, John McCIoy.
Það kemur fram í bókinni að það
var ekki fyrr en fór að liða á
styrjöldina að farið var að nota
vinnuafl úr fangabúðunum, en árið
1944 varþaðorðið Þjóðverjum lífs-
nauðsyn og það ár skipaði Hitler
Himmler að setja 100.000 Gyðinga í
vinnu við að byggja flugvélaverk-
smiðjur neðanjarðar. Alls staðar var
farið hroðalega með þetta vinnuafl
og fólk dó eins og flugur. Mestu
plássi eyðir Ferencz samt í lýsingar á
tilraunum Gyðinga og annarra til að
herja út skaðabætur.
Þar var við ramman reip að draga
og sérstaklega voru ráðamenn I.G.
Farben skuldseigir.
Á heilsuhælum
Það var árið 1953 sem einn af
fyrrverandi „starfsmönnum” þeirra
höfðaði mál á hendur þeim, fyrir
líkamsmeiðingar og aðrar þjáningar í
Buna verksmiðjunni. Talsmenn l.G.
Farben héldu því hins vegar fram að
umræddar verksmiðjur hefðu verið
„heilsuhæli”. Rétturinn komst að
þeirri niðurstöðu að I.G. Farben
væri ábyrgur aðili, engu síður en hver
einstaklingur, og skipaði fyrirtækinu
að greiða bætur. Þá hófst mikið prútt
frá hendi þeirra Farben manna. Þeir
neituðu ábyrgð sinni að einhverju
leyti, en buðust samt til að borga eitt-
hvað ef greiðslurnar yrðu nefndar
„vinsamlegur styrkur” en ekki
skaðabætur. Engu að síður áfrýjaði
fyrirtækið dómi í undirrétti. Tveim
árum seinna bað héraðsréttur um
frekari sannanir frá fyrrverandi