Dagblaðið - 20.12.1979, Blaðsíða 21

Bók
menntir
Sýnið dýrmætu augnablikin
betur en áður með
Minolta
Sound 7000 kvikmyndasýningavél
FILMUR OG VÉLAR S.F.
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 1979.
Gegnum gamir skemmtisögunnar
Þorsteinn Antonsson:
Bflabullur, sögur.
Fjölvaútgáfan, RvSc. 1979.160 bb.
Það er erfitt ef ekki ógerlegt að
semja umsögn í stuttu máli um ekki
færri en þrettán sögur og þeim mun
síður þegar hver þeirra verðskuldar
nána athygli eins og sögurnar í nýút-
kominni bók Þorsteins Antonssonar,
Bílabullum. Um leið þarf að huga að
nánu samhengi sagnanna og hvers
eðlis það sé.
Þorsteinn er fæddur 1943, gaf út
sína fyrstu skáldsögu, Vetrarbros,
1967, og ljóðabók l%9. Síðan hefur
Þorsteinn verið sískrifandi, m.a. For-
eldravandamálið (1974), Sálumessa
'11 (1978) og nú Bílabullur, sem er 9.
bók höfundar.
Sameiginleg einkenni sagnanna í
þessu verki sýnast mér í fljótu bragði
vera þessi: Sögusviðið er ísland, við-
fangsefnið er íslenskt þjóðlíf síðustu
áratuga. Aðferð höfundar er sú að
hann sýnir okkur þetta líf í stað þess
að segja frá. Lýsingar eru gerðar af
fádærna myndvísi og orðfimi (lausar
við hröngl sem maður hnaut oft um í
fyrri verkum höfundar, einkum rit-
gerðum). Stéttir og mismunandi
aldurshópar fólks einkennast af mál-
farisínu.
Hugsjónamenn
og borgarar
Lausleg úttekt á hverri sögu fyrir
sig (sama röð og í bókinni):
Hugsjónamaðurinn — svipmynd
af leifum gamla tímans, samtalsform
áréttað með örstuttri umhverfislýs-
ingu.
Verkakonur — nótt í lífi mæðgna,
sól þeirrar eldri að hníga, hinnar
yngri að rísa.
Hið yfirnáttúrlega — maður,
draugur og hundur um nótt undir
ægivaldi storms og myrkurs.
Höfundurinn — lýsir sjóferð með
lundaveiðimönnum á Breiðafirði,
írónisk saga.
Hinn æri — kyngimögnuð frásaga
lögð í munn hinum æra, minnir á
Poe.
Móðurhlutverkið — gerist á barna-
heimili, hreinræktað leikritsform án
sviðsleiðbeininga, hröð stígandi,
hvörf og óvænt lausn.
Draumur um ást — nafnið lýsir
efni, gerist i sveit í rómantísku um-
hverfi, sögð frá sjónarhóli ungs
manns, sem er að mála hús.
Gaman og alvara — ungt fólk á
dansleik, talar slengi, aðalpersónan í
stelpuleit sem lýkur i ofsafengnum
ölvunarakstri.
Borgarstétt — fína fólkið
skemmtir sér í fínu húsunum sínum.
Unglingarnir feta sömu leið á börum
bæjarins. Tal þessa fólks er innan-
tómt í alsnægtalífinu.
Sveitamaður — enn ungt fólk að
skemmta sér en nú lendir það uppi i
sveit, dramatískur endir, þriðjuper-
SkólavörOustlg 41 — sfmi 20235
UMBOÐSMENN UM ALLT LAND
HANS PETERSEN HF
BANKASTRÆTI
S:20313
AUSTURVER
S: 36161
GLÆSIBÆR
S:82590
MINOLTA SOUND 7000
Skemmtileg gjöf
sem á eftir aó veita
ómældar ánægjustundir.
Verö frá
kr. 18.180 —43.920
sónu saga, samtöl og lýsingar í einni
bendu.
Kerfið — yfirheyrsla vegna morðs,
uppbygging sérkennileg, frásagan
(samtalsform) byrjar þar sem hún
endar í tíma.
Bílabullur — strákar með bíladellu
að stela varahlutum um nótt, hraðar
og nákvæmar lýsingar, gamli tíminn í
gervi næturvarðar fer með sigur af
hólmi.
Lýðveldiskynslóðin — síðasta saga
bókarinnar er í þremur köflum. —
Hinn fyrsti, Handan glersins, vekur
eftirvæntingu og óvissu (eins og fleiri
sögur í þessari bók). Ég vil ekki spilla
ánægju lesenda með blaðri en segi
aðeins að hér gerast yfirnáttúrlegir
hlutir í lífi ungs fólks í útilegu á Egils-
stöðum.
Einu sinni var
Annar hluti: Uppruni íslendinga
— sama fólk á ferð, komið til Seyðis-
fjarðar, virðir fyrir sér mannlif sem
einu sinni var og fugla, draugarústir
af verksmiðjum og mannabústöðum.
Lesandi gerir það með þeim svika-
laust, þökk veri aðferð höfundar „að
sýna” eins og áður er bent á. Um-
hverfið verður tilefni til heimspeki-
legra hugleiðinga um eðli og uppruna
íslendinga.
Þriðji hluti: Dínamít — sexmenn-
ingarnir enn á ferð (þrír strákar og
þrjár stelpur), nú á Norðfirði.
Kommabærinn verður þeim kveikja
að pólitískum umræðum. Beggi er
málpipa kapítalista, Alli er málpípa
kommúnista, Dóri er gagnrýnið skáld
og hafnar báðum. Umgerð þessarar
kappræðu er sláandi lík því sem er í
Samdrykkju Platóns, reyndar öll
uppbygging þriðja hlutans: Skemmti-
ferð (Platón: kvöldboð) gefur tilefni
til kappræðna um pólitik (Platón:
ástina). Hver þátttakandi er málsvari
ákveðinnar skoðunar (sama hjá P. og
stelpurnar standa utan við alvöru-
máíin hjá báðum!). Höfundur lætur
þá útskýra málstað sinn og verja í
segja stutt og laggott: „Beggi
sagði: . . ” svo kemur 3. bls. ræða),
„Dóri svaraði: . . .” (upp á 8 bls. og
lesanda leiðist ekki, þvert á móti —
einmitt það sem hann hefur alltaf
verið að hugsa en ekki komið orðum
að!), „Alli svaraði: . . .” (hann fær
bara 2 bls.) og loks:„Dóri svaraði:
Sá maður, sem gengst við þvi að búa
til bókmenntir, verður að gera sér
grein fyrir að fólk yfirleitt vill fremur
vera ófrjálst en frjálst. Og að það er
liður í valinu að dylja þessa ófögru
staðreynd með heiti sem falsar
hana ...” (158—159). í lok sögunn-
ar segir Dóri við Nönnu m.a.: „Ég
ætla að skrifa sögur . . . Gallinn er
bara að enginn skilur annars orð í
raun. Það er því ekkert hægt að
segja, bara sýna.” Og hann bætti
við: „Ég sprengi þá engan í loft upp á
meðan. . .” (160). Dóri er vafalítið
málpípa höfundar.
Allar stéttir
Sögur þessar eru skrifaðar af
kúnst. Hver saga um sig er sjálfstætt
listaverk, ólík hinum að stíl, frá-
sagnarhætti og persónugerð og er
það augsýnilega engin tilviljun. Að
baki liggur þaulhugsuð aðferð til að
reyna á þanþol tungunnar. Árangur-
inn er sá að undrast má hvort mann-
eskjan sé ekki í raun málið sjálft eins
og formgerðarsinnar halda fram.
Þorsteinn pælir í hlutunum, ekki
aðeins forminu heldur einnig i inni-
haldinu. Hann er vitsmunalegt skáld
sem kemur hugmyndum sínum á
framfæri í gegnum garnir skemmti-
sögunnar.
Sögurnar í heild sinni lýsa fólki úr
öllum stéttum þjóðfélagsins, a.m.k.
eins og höfundur skilgreinir stéttir:
bændum, iðnaðar- og verkamönn-
um, borgarastétt og mennta- og lista-
mannastétt (149—50). Þær eru nakin
lýsing á þjóðlífinu, án útlistana.
Ræðuhöldin aftast eru undantekning
frá reglunni, þau eru útlistanir (hluti
formtilrauna höfundar) og aðaltil-'
gangurinn er auðsjáanlega að kryfja
eða afhjúpa þá hugmyndafræði sem
liggur til grundvallar lífinu, sem lifað
er í sögum bókarinnar, þ.e. lífinu á
íslandi eftir byltinguna miklu þegar
þúsundáraríkinu var steypt.
Rannvegi G. Ágústsdóttir.
KodakEKTRA
vasamyndavélarnar
eru í tösku, sem myndar
handfang þegar hún opnast.
Þú nærð þannig trausti taki
á vélinni og hún verður
stöðugri og þú tekur betri
og skarpari myndir.
Rannveig Águstsdóttir
löngum ræðum (P. sama) og engin
tilraun er gerð til að dulbúa ræðu-
höldin í eðlilegt samtalsform. Þor-
steinn leysir formvandann með því að
Gjöfin
sem gleður
Kodak EKTRA
vasamyndavél meó handfangi