Dagblaðið - 08.03.1980, Síða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDaGUR 8. MARZ J980.
II
Eigum við að leggja rækt
við af reksíþróttafólk?
Íþrótlaiðkun er snar þáttnr i
menningarlil'i hverrar þjóðar, livort
sem itm er að ræða trimm eða
stjörnuiþróttir (eliteidræt), þar sent
markmiðið er að komast i l'remstu
röð á alhjóðamótum. Alreksf'ólk
stór'þjóðanna vanhagar ekki um
neitt, hvorki Ijárnuini, aðstöðu eða
lyrsta llokks þjálfara og sér-
fræðinga. Slíku er ekki til að dreil'a
hér á landi, enda kemur það oft i Ijós,
þegar islenzkt íþróltafólk tekur þátt i
stórmótum, t.d. ólympiuleikum,
heimsmeistaramótum og Evrópu-
mótum. Þessum þætti iþróttalil'sins
hér á íslandi hefur lítið sem ekkert
verið sinnt vegna ntargunualaðs fjár-
skorts iþróltahreyfingarinnar. Það
er þvi nauðsyn, að stjórnvöld og
íþróttahreyfingin taki á sig rögg og
reyni að brjóta þessi mál lil mergjar á
cinn eða annan hátt, annars er hælt
við að islendingar dragist það langl
aftur úr, að tilgangslaust sé að vera
að taka þátt í alþjóðlegu iþrótta-
starl'i Hjá frændum okkar á Norður-
löndu íum er staðið að þessum
málum á gjörólíkan hátt.
Ísleiukir al'reksíþróttamenn búa
við tnjög erfið kjör. Það kostar ol't á
líðum miklar l'járhagslegar fórnir að
skara Iram úr í iþróttum. Mcnn
vanrækja vinnu sina, l'resta itámi og
fara á mis við fjölskvldulif.
Öm Eiðsson
Islenzk iþróttahreyl'ing hel'ur án
efa gctu til að útvega hæfa þjáll'ara.
Þó cru möguleikarnir til að nýta
úrvalsþjáll'ara sjaldan lyrir hendi, þvi
l'jánminir til að ráða slika menn og
mcnnla til að sinna fullu slarl'i eru
ekki lyrir hendi. Þjállararnir verða
þvi að velja milli þess að nota dýr-
mæian fritima til þess að þjáifa liina
hæfu íþróltamenn eða l'ullnuma sig á
tiámskeiðum ellegar með sjálfsnámi
og svo framvegis og margir lá ekkcrt
greilt fyrir störfin.
Alstaða íslen/ku þjóðarinhar til
afrcksíþrótta er oft tviskipt. Annars
vegar l'agna menn miklum iþrótta-
afrckum sem lesa má um í dagblöð-
iinui'' lu'l’a úr skálum rciði sinnar
ef lietjurnar standa sig lakar en við
var buiz . A hinn bóginn skortir ol'l
á skilning v innuveitenda, vinnufélaga
og fjölskyldu á því, að það kostar
töluverðar fórnir að komast á
toppinn. Vandamál þau, sem hér
hafa verið nefnd (fjármál, þjállarar
og aðstaða) eru þau stærstu og
crl'iðustu. Læknisfræðilegar rann-
sóknir á sviði iþrótta og verkefni
lorystumanna erti einnig mikilvieg
viðfangsefni og að mörgu er að
liyggja þegar menn hefjast handa við
að rannsaka kjör iþróttamanna, sem
skara l'ram úr. Spurningin um það,
hvorl við eigtim yí'irleitI að leggja
rækt við alreksiþróltafólk cr einnig
mjög mikilvæg.
Lg lcgg að jöfnu afburöafrajnmi-
stöðu I iþróttum og afrek i listuni
(livort sem það er listdansari. leikari
eða rithöfundur).
Með það viöhorf i htiga hlýtur að
vera sanngjarnt að renna sömti
stoðuni — hæði fjárhagsleguni og
þjóðfélagslegum — undir iþrótta-
garp, karl eða konu, eins og þegar
listamaður á hlut að máli.
Örn Kiðsson
hæjarfulltrúi
„Afstaða íslenzku þjóðarinnar tii afreks-
íþrótta er oft tvískipt.”
HVERNIG A AÐ LEYSA
HÚSHITUNARVANDANN?
Þegar skyndilegar verðhækkanir
verða á oliu, eins og hefur skeð á
síðastliðnu ári er hætt við vanhugs-
uðiim viðbrögðum yfirvalda. En frá
þvi í árslok 1978 til ársloka 1979
hækkaði gasolía úr kr. 57,55 upp i
kr. 155,25 eða tint l70°/o miðað við
krónur. Ef reiknað er með 50% verð-
bólgu er hér um 80% hatkkun í raun.
Eins og hefur skeð áðtir, eða eftir
hækkanirnar 1973, hafa ýmsir póli-
tikusar gripið þetla tækifæri opntim
höndum til að kaupa sér vinsældir
kjóscnda. Koma þá l'ram öfgakennd
frumvörp eins og það sem nú liggur
l'yrir Aþingi, þar sem stefnt er að þvi
að auka niðurgreiðslur oliu til
hitunar i 59% að meðaltali.
Þegar oliuhækkanirnar urðu 1973
var konlið á svokölluðum oliustyrk,
sem greiddur er á hvert nel', þar sent
olía er notuð til hitunar. Þann styrk
hefur verið haldið áfram að greiða þó
vcrðlag oliu hækkaði nokkuð aljur í
ratin þar til það tók stökk upp á við á
siðasta ári. (Eftir siðustu fregnum að
dæma virðist gasoliuverð fara nú
lækkandi aftur). F.ftir upplýsingum
frá Fjórðungssambandi Vestfjarða
að dæma virðist oliuhitunar-
kostnaður nú vera rúm 9% al'
ráðstöfunartekjum, þegar oliu-
styrkur hefur verið dreginn frá. Hér
cr ttm leiðrétla tölu að ræða, þvi i
frumvarpi þvi sem nú liggur fyrir
Alþingi og gerir ráð l'yrir miklti meiri
niðurgreiðslu oliukostnaðar til hit-
unar er þelta lálið líta svo út, að þessi
kostnaður sé 18,2%, eða helfningi
mciri. Oliustyrkurinn er nú 72.000
kr. á ári á einstakling og kemur
atiðvijað mjög misjafnlega út fyrir þá
sem nola olíu til hitunar.
Erfitt að finna viðmið-
unargrundvöll fyrir nið-
urgreiðslur:
I ins og flestir hljóta að gera sér
grcin fyrir fer kostnaður oliu til hit-
unar alls ekki cingöngu eftir Ijölda
einstaklinga i ibúð eða húsi heldur
cftir hiiatapi, þar sem ræður ntestu
stærð, gerð og einangrun hins upp-
hitaða húsnæðis. í frumvarpinu um
niðurgreiðslu olíu til hitunar er aðal-
lega miðað við 450 rúmmetra
cinbýlishús með4 ibúlint.
Samkvæmt greinargerð nteð frum-
varpinu er upphitunarkostnaður
þessa húss með oliu 978 þús. kr. og
oliustyrkur 288 þúsund eða
kostnaður íbúa hússins cr þvi 690
þúsund kr. Ef t.d. þessi santa
l'jölskylda byggi i fjölbýlishúsi i vel
einangruðu 450 nt' húsnæði hiluðu
upp með svartoliu, gæti upphitunar-
koslnaðurinn að Irádregnum oliu-
stvrk verið um 260.000 kr. á ári.
Ef oliustyrkur á einslakling tvö-
faldast myndi sú Ijölskylda la meira i
olíustyrk en næmi olíukostnaði. Þó
farið yrði ylir i að greiða niður oliu
til upphilunar ntiðað við rúntmál
ibúðar breytli það ekki þessari niður-
siöðu.
Niðurstaðan cr þvi sú, að cl stór
hluti oliu til upphitunar verðtir
greiddur niður og sú niðurgrciðsla
miðtið við lilið illa einangrað
cinbýlishús, verður i sumum tilfellum
allur kostnaður við vel einangrað,
hagkvæmt upphitað húsnæði
greiddur og jafnvel cilthvað umfram
það.
Mjög flókið niðurgreiðslukcrfi
þyrl'li svo að niðurgreiðslur oliu-
kostnaður færu eftir raunverulegri
þörl', og þyrfti til þess að reka slikt
kerfi mikinn mannalla og skrif-
linnsku.
Þeir, sem hafa farið verst úl úr
siðustu olíuhækktin og núvcrandi
olinstyrkjakerfi eru fámennar l'jöl-
skyldur í stórttm, illa einangrtiðum
húsum, þar sent oliunotkun er t.d.
um 8(X)0 litrar á ári, 2—3 i hcimili og
fvrirvinna ein. Það cr að segja
tipphitunarkostnaður er um 1 milljón
króna á ári þegar oliustyrkur hefur
verið drcginn Irá. Vafasöm er santt-
sú aðlerð að auka svo niðurgreiðslur
oliu með olíustyrkjtim á ncl'eða rúm-
metra húsnæðis að hitunarkostnaður
slikrar fjölskyldu verði einungis lilill
hltiti raunkostnaðar.
I I þessi fjölskylda byggi i hæl'ilcga
stórri ibúð i Ijölbýlishúsi, gæti t.d.
olíueyðslan verið unt 3000 I á ári,
og hiliinarkostnaður að Irádregnum
oliustyrk iim 250.000 kr., sem ckki
ætti að vera óviðráðanlcgt.
Gallinn er sá, að á þcim svæðum
landsins, þar sem enn er hitað upp
með olíu, cr mikið um að ntenn búi i
einbýlishúsum og þá ol't illa cinangr-
uðuni. Þar cr litið á einbýlisltús sem
eðlilega hibýlaaðstöðu, og Ijölfiýlis-
hús hafa ekki verið byggð svo neinu
nenti. Spurningin er samt sú, ef
þjóðfélagið á að greiða nteð upphitun
húsa, hver sé hinn eðlilegi
mælikvarði.
Leiðirtil lausnar húshit-
unarvandans:
Nefndin, sem iðnaðarráðhcrra
skipaði til að gcra tillögur um jöfmm
hiiunarkostnaðar og skilaði álili
siðastliðið hausl. lagði til, að uppliii-
unarkostnaður nteð oliu yrði grcidd-
ur niður um þriðjung og yrði annað-
ivort miðaður við fjölskyldustærð
.•ða stærð ibúðar. Einnig lagði
nefndin til orkusparandi aðgerðir
svo sem einangrun Itúsa, stillingu
kynditækja o.fl. I.agði ncfndin til, að
l'iár til þcssa yrði aflað mcð orku-
skatti sem legðist á alla orkusölu i
fandin n.
Ekki er nema gott eitt að scgja unt
þessar tillögur og skýrslu. sem er laus
við allar öl'gar, þó alltaf sé ntatsatriði
hversu langt á að ganga.
I iklega er núvcrandi oliustyrkur
eins Itár og mögulegt cr, án þess að
liann sé farinn að valda beinum
skaða i þessum ntálunt. Að visu
kcmur lianh mjög misjafnlega út
Kjallarinn
Bergsteinn Gizurarson
fyrir þá, scnt liita þurfa upp ntcð
oliu. Sumir l'á töluverðan liluta
hitunarkostnaðar grciddan, aðrir
iininna eða jafnvel lilinn hluta.
Þcini röddum liefur l'jölgað, scnt
segja að jalna cigi út upphitunar-
kostnaði svo litill niunur sé á hvorl
nýttur sé jarðhiti, raforka eða olia.
Hér sé um þjóðfélagslega mismunun
að ræða, sent niuni lciða lil byggða-
röskunar.
Talsnienn þcssa Itóps liala einkum
luildið frant þcirri leið, að íneð l'jár-
niunatilfærslum ittegi koma i veg
Ivrir vanda þeirra, er nýta liina dýrari
orkugjafa. Það cr að þjóðlélagið láti
scm þessi grundvallarmunur i búsetu-
skilyrðum í landinu séckki til.
I ausn upphitunarvandans vrði þvi
ekki brýn lengur og sá skaði cr
þjóðlclagið biði, vegna þess að lianii
væri ekki lcvstur á hagkvæman liátt,
kæmi fram i lakari lifsk jörnni
þjóðarinnar.
I g hcld það nin'i slá eftirfarandi
l'östu i þcssu máli. \ð öðru jöfnu er
það þjóðarhagur, að þjóðin nýli
jarðhitann sent besi og þjappi sér
Irekar saman á jarðhilasvæðum i
komandi heimsorkukreppu.
Þegar um orkunötkun er að ræða,
vcrður ekki gcngið Irani Itjá þvi, að
olia er citt það dýrasta í innflutningi
sem einstaklingur gctur keypt, eytt
eða sparað. Hún cr svo lil toll- og
skallfrjáls vara.
Raforka cr einnig alldýr orkulind
til hitunar þó mcð réttri notkun megi
sniða al' þennan vankant að hluta,
samt kcmsi hún þjóðhagslega ekki i
iiámtinda við ódýran jarðhita.
Þcgar þjóðfélagið gripur inn í þessi
mál lilýiur stelnan að vera á hag-
siæðuslu lausn lyrir það sjálft. Það
er að skera niðtir oliunotkun með
sparnaði, einangrun eða nolkun Itag-
kvæmari orku i stað oliu.
Niðtirgreiðsluleiðin er sú, sem sist
skyldi farin. Til samanburðar má
ticfna. að lialdið hel ur verið áfram að
iiiiiheinitu sama hlulfall skatta og
toila af bcnsíni þrátt lyrir miklar
liækkanir. Hátt bensinverð stuðlar
að iiiinnkandi notktin þess eldsneylis
og er þannig hagkvæmt fyrir
þjóðlclagið og undirbýr það fyrir
orkukreppur komandi ára. Hiðgagn-
stæða hefur skeð i Bandarikjunum.
Þar liel ur verði á bcnsini vcrið lialdið
niðri og afleiðingar verið bensin-
skortur, óhagstæður greiðslujöln-
uður o.l’l.
Lokaorð:
I urðulegt cr, að þrátl l'yrir að Ijósl
sar strax snemma á siðastliðnu ári að
liverju slefndi i oliuverðlarsiivilum
liefur ekki enn komið fram ■ \
Irumvarp, sem stefnir að storfelklu
átaki i einangrun ogendurbótuml iia-
kcrfa húsa, þar sem olia er notuð til
upphitunar.
Nú má viða sjá i bæjum úti á landi
að l'ramtakssamir einstaklingar liala
farið íit i þelta að eigin frumkvæði.
Þjóðfélagið hel'ur i ratin lagl stein í
götu þessara einstaklinga, skattleggtir
hæði vinnu og efni til þessara nola,
þó það láti þá lial'a oliu til brennslu
skáltfrjálsa og iluigi jafnvel að gefa
liana að hluta.
/I skilegt cr að lagt sé Iram strax á
Alþingi frumvarp er geri ráð l'yrir
al'námi skatta og tolla á elni og
vinnti til etnangrunar og klæðningar
húsa, einangrunarglers og endurnýj-
unar glugga í þvi santbandi. Söntu
lög æltu að gilda um hitavcitur og
ralörkuver, sem eru toll- og skatt-
frjáls.
Ejámiögnun orkusparandi aðgerða
og liitaveitna þarl'einnig að leysa.
Kergsleinn (>i/urarson
verkfræðingur
^ „Líklega er núverandi olíustyrkur eins
hár og mögulegt er, án þess að hann sé
farinn að valda beinum skaða.”