Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1960, Blaðsíða 52

52
Uppgefið fosfórsýrumagn miðast við % IUO5 af þurrefni
heysins. Þessar niðurstöður koma heim við sænskar tilraunir
og finnskar tilraunir frá Leteesuo, þar sem að vísu mýrarnar
eru af nokkurri annarri gerð en hér, en þó að mestu leyti
starmýrar, blandaðar leyfum af trjágróðri.
Fyrir allar lifandi frumur nytjajurtanna hefur fosfórinn
þýðingu í sambandi við að vera orkugjafi við efnaskiptin,
þegar lífræn efni brenna við öndun og gerð. Þá myndast við
áhrif ensyma fosfórsamband, sem stjómar brunanum á þann
hátt, að hin leysta orka getur notazt á hagfelldan hátt fyrir
jurtimar. Nefnist þessi stjómandi orkunnar adeosinfosfat.
Það hefur eiginleika til að safna og geyma hina leystu orku
og síðan að láta hana aftur koma að notum, þegar með þarf,
við efnaskiptaverkanir, sem krefjast orku. Hlutverk þess fyr-
ir lífsstarfsemina er af ýmsum talið það þýðingarmikið, að
efni þetta er nefnt lífsvaldur hjá hinum æðri jurtum. Við
fosfórsýruskort stöðvast þessar verkanir, og þar með er lífi
jurtanna lokið innan mjög skamms tíma.
Lífræn fosfórsýrusambönd berast jarðvegi aftur með bú-
fjáráburði, þvagi og saur. Þegar hann blandast jarðefnunum,
hefst sundurlausn þessara efna með þeim hætti, að bakteríur
koma fosfórnum aftur yfir í ólífrænt ástand, hringrásinni er
þar með lokið, því að nokkurn hluta þessa fosfórs nota plönt-
urnar, en nokkur hluti binzt í jarðveginum og notast ekki,
fyrr en lífverur jarðvegsins hafa sundrað þessum sambönd-
um aftur.
Hér hefur lítillega verið minnzt á hina beinu þýðingu fos-
fórs fyrir líf og þroska jurtanna. Þá er einnig vert að minn-
ast þess, hverja óbeina þýðingu hann hefur og sérstaklega þó
í sambandi við hagnýtingu jurta á köfnunarefni frá andrúms-
loftinu.
Bæði samlífsbakteríur og þær bakteríur, sem vinna köfn-
unarefni sjálfstætt, þurfa á fosfór að halda. Köfnunarefnis-
söfnun verður því nær engin í þeim jarðvegi, sem skortir
fosfór. Vel megum við vera minnugir þess, að ræktun belg-