Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1975, Qupperneq 118

LESTER ASHEIM
HORFUR f AMERÍSKUM
BÓKASAFNAMÁLUM
Höfundur þessa erindis er prófessor í bókasafnsfrœðum við háskóla Norður-Carolínu
í Chapel Hill. Erindið var flutt í Menningarstofnun Bandaríkjanna í Reykjavík
7. október 1974.
Þótt ég að vísu féllist á að ræða hér um efnið: Framtíð bókasafna, verð ég að segja
ykkur það þegar í stað, að ég þykist alls ekki vera sérfróður um framtíðina. Ég er
ekki einu sinni viss um, að ég kunni glögg skil á samtíðinni. Bókasafnamálin eru eins
og sakir standa, í Bandaríkjunum að minnsta kosti, á hverfanda hveli, fjölþætt, flókin
og sjálfum sér ósamkvæm, og stutt lýsing þeirra hlýtur óumflýjanlega að verða mjög
einföld og að líkindum nokkuð villandi. En enginn reynir svo að geta sér til um fram-
tíðina, að hann styðjist ekki við það, sem hann veit um samtíðina og hið liðna. Ég
mun því með ykkar leyfi einkum fjalla um samtíðina í þeim athugasemdum, er hér
fara á eftir.
Ég mun fyrst og fremst miða við þróun mála í Bandaríkjunum, ekki vegna þess að
ég telji hana merkari en hliðstæða þróun annars staðar, heldur einungis sökum þess,
að ég þekki hana gerst. Bandaríkin hafa þar enga sérstöðu, og ég býst við, að flest það,
sem ég segi, komi ykkur kunnuglega fyrir. Vera má, að sum amerísk áhrif, hvort
heldur félagsleg, efnahagsleg eða stjórnmálaleg, eigi sér ekki hliðstæður, þegar fjallað
er um vanda bókasafna á Islandi, en ég er næstum viss um, að vandamálin eru í eðli
sínu hin sömu, þótt einstakir þættir þeirra kunni að vera ólíkir. Ein af ástæðunum til
þess, að ég gerist svo fífldjarfur að segja hug minn og spá fram í tímann, er sú von,
að það knýi ykkur til andsvara og ég verði nokkurs vísari um það, sem er hliðstætt
eða gagnstætt í bókasafnamálum landa okkar. Ég vík þá að þeim atriðum, er ég tel
vera efst á baugi með amerískum bókavörðum um þessar mundir og jafnframt vísa
að minni hyggju nokkuð fram á veginn.
Ein þeirra staðreynda, er amerískir bókaverðir verða um þessar mundir að sætta
sig við, er sá niðurskurður á íjárveitingum, sem nýtilkominn er eftir nokkurt tímabil
ríflegs fjárstuðnings.
Fyrstu lögin um bókasafnaþjónustu (Library Services Act) voru sett 1956, og var
framan af lögð megináherzla á bókasafnaþjónustu í dreifbýli, en brátt voru lögin látin
taka til bókasafna í borgum og bæjum. I kjölfarið sigldi svo löggjöf um barnafræðslu,