Frjáls verslun - 01.06.1941, Síða 2

Átökin um forréttindin
Nýjar kröfur um aukin rétt
indi samvinnufélaganna. Tvö
nefndarálit.
Alþingi skipaði í fyrra milliþinganefnd til
að taka til athugunar innflutnings- og gjald-
eyrismálin og gera tillögur þar að lútandi. í
nefnd þessa voru skipaðir: Björn Ólafsson stór-
kaupmaður, Eysteinn Jónsson ráðherra og Gylfi
Þ. Gíslason hagfræðingur. Nefndin hefir nú
skilað áliti sínu og hefir það verið gefið út sér-
prentað.
Eins og við mátti búast, klofnaði nefndin um
innflutningsmálin. Meiri hlutinn, E. J. og G. Þ.
Gíslason skila löngu áliti, þar sem leitast er við
að afsaka framkvæmd höfðatölureglunnar og
það misrétti, sem framið hefir verið í úthlutun
innflutningsleyfa. Tillaga er gerð um nokkra
breytingu á höfðatölureglunni, en jafnframt er
sett fram krafa um stóraukin leyfi til kaupfé-
laganna til þess að þau geti verzlað við utan-
félagsmenn. Er hér um að ræða stórkostlega
viðbót handa félögunum og er krafan furðuleg
því að undanfarið hafa félögin talið sig hafa
rétt til úthlutunar, samkvæmt höfðatöluregl-
unni til þess að geta séð félagsmönnum sínum
fyrir vörum. Nú er heimtuð úthlutun handa
utanfélagsmönnum líka. Þessi eindæma krafa
mun verða síðar tekin til athugunar hér í blað-
inu.
Til þess að gefa lesendum vorum tækifæri til
að kynnast þeim tveimur sjónarmiðum, eins og
þau koma fram í nefndarálitunum, eru hér tekn-
ir þeir kaflar, sem fjalla um aðalatriðin í sam-
bandi við úthlutun leyfa og framkvæmd haft-
anna:
Úr nefndaráliti Björns Ólafssonar:
„Með þeim afskiptum, sem ríkisvaldið undir forustu
Framsóknarflokksins, hefir haft af höftunum undan-
farin ár, er ekki óeðlilegt, að skapazt hafi rótgróin
tortryggni um alla framkvæmd þeirra af hálfu kaup-
manna. Enda verður því ekki neitað, að fi’á þeim
stjórnmálaflokkum, sem einráðir hafa verið um fram-
kvæmdina, hefir jafnan andað köldu í garð kaupmanna,
einkum hinna stærri innflytjenda, og einstaklingsverzl-
unar yfirleitt. Jafnframt hafa þessir sömu flokkar
beitt sér fyrir eflingu kaupfélagsverzlunar. Þessi af-
staða flokkanna er mjög ólík stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins í þessum málum. Hann viðurkennir þær tvær verzl-
unarstefnur, einstaklingsverzlun og samvinnuverzlun,
jafn réttháar og telur, að þær eigi í frjálsrij og heiðar-
legri samkeppni að sýna yfirburði sína og ná hylli
neytendanna vegna eigin kosta, en ekki fyrir atbeina
1 íksvaldsins. Verzlunarstéttin hefir haldið því fram, að
ríkisvaldið hafi með starfsreglum Gjaldeyris- og inn-
flutningsnefndar reynt að skapa samvinnuverzluninni
séi’réttindaaðstöðu á kostnað einstaklingsverzlunar i
landinu.
Reipdrátturinn um framkvæmd innflutningshaftanna,
sem staðið hefir i mörg ár, hefir orðið orsök þess, að
enn er ekki fundinn fastur grundvöllur fyrir heildar-
úthlutun innflutningsins, eins og tíðkast þar, sem líkt
hefir staðið á. Hefir úthlutunin verið mjög á reiki
allan tímann, sem höftin hafa staðið, og verið orsök
sífelldrar óánægju meðal innflytjenda. Ef í öndverðu
hefði verið tekin sú stefna, eins og hvarvetna annars
staðar, að úthluta leyfum í hlutfalli við fyrri innflutn-
ing, án tillits til, hvort í hlut áttu sameignar eða sér-
verzlanir, þá hefði framkvæmd haftanna komið að meiri
notum, og sneitt hefði verið hjá römmum pólitískum
deilum út af þessum málum.
Það, sem ég hefi hér að framan sagt, beinist að
framkvæmd haftanna, en ég get ekki skilið við þetta
efni, án þess að minnast frekar á höfðatöluregluna,
sem mestum deilum hefir valdið. í fljótu bragði kann
að sýnast réttlátt, að kaupfélögin fái innflutning í hlut-
falii við félagsmannatölu sína og þess fólks, sem þeir
hafa á framfæri. En ef þessi krafa er athuguð nánar,
kemur í ljós, að svo miklir annmarkar eru á þessu fyrir-
komulag-i að framkvæmd þess til fullnustu yrði í senn
óréttlát og hjákátleg. Skulu hór taldir nokkrir þeir
helztu:
1. Innflutningur kaupfélaganna áður en innflutnings-
höftin hófust, er talinn að hafa verið um 10—12%
af árlegum heildarinnflutningi. Samkvæmt höfða-
tölureglunni og ágizkun um heimilismenn eiga þau
heimtingu á 33—35%.
2. Kaupfélögin nota 60—70% af innfluttum landbún-
aðarvörum og vélum. Hins vegar nota þau aðens
6—7% af útgerðarvörum.
O
FRJÁLS VERZLUN