Frjáls verslun - 01.11.1961, Side 2

Jakob Gíslason, raíorkumálasijóri:
Um vatnsail a fslandi
og notkun þess
1. Hið verga vatnsaíl
Á ýmsum tímum hafa menn reynt að gera sér
grein fyrir því, hve mikið allt vatnsafl íslands væri
að vöxtum. I ritgerð, sem birtist. með nefndaráliti
Fossanefndar árið 1923, komst Jön Þorláksson að
þeirri niðurstöðu, að virkjanlegt vatnsafl þessa
lands væri um 4 milljónir hestafla, en það svarar
til um það bil 25.000 Gwh á ári (Gwh := 1.000.000
kwh). Hann varð að áætla vatnsaflið út frá mjög
ófullkominni vitneskju bæði um framrennsli og
virkjunarstaðhætti í flestum ám landsins. I’essi rit-
gerð Jóns Þorlákssonar var þó hin gagnmerkasta,
og var stuðzt við áætlun Jóns um vatnsaflið í um
Jaið bil aldarfjórðung.
Árið 1951 tók Sigurður Thoroddsen, verkfræð-
ingur, sér fyrir hendur að taka saman nýja grein-
argerð um vatnsafl íslands. Voru nú fyrir hendi
töluvert ýtarlegri upplýsingar um rennsli hinna
helztu fallvatna, þótt enn væru þær að vísu ófull-
koninar. Um virkjunarstaðhætti við árnar var að
vísu ekki mjög mikið meira vitað en þá, er Fossa-
nefndin sat að störfum, og varð Sigurður að styðjast
að mestu við herforingjaráðskortin af íslandi. Virkj-
unartækni hafði æði mikið farið fram, og gengur
Sigurður út frá, að fullkomnustu tækni sé beitt
við beizlun vatnsaflsins og )>á viðhöfð jarðgangna-
gerð og neðanjarðarvirkjun í stórum stíl, og vatni
safnað saman til stórvirkjana á sem fæstum stöð-
um.
í greinargerð Sigurðar er fyrst og fremst um að
ræða áætlun um heildarmagn virkjanlegs vatns-
afls á íslandi, án nánari útreikninga á því, að hve
miklu Jeyti virkjun þess gæti orðið fjárhagslega
hagkvæm. Yfirlit Sigurðar yfir virkjanlegt vatns-
afl á íslandi var á þessa leið:
Vatnaisoœði Vatnsorka
Ár l:m2 Gioh/ári
Þjórsá 7.500 13.000
Jökulsá á Fjöllum 7.900 6.000
Hvít.á 4.300 2.000
Jökulsá á Brú 3.500 2.000
Aðrar jökulár (6) 17.800 5.500
Sogið 1.200 600
Laxá 2.300 600
Aðrar ár 58.500 8.300
Alls 103.000 38.000
2. Fjórhagslega hagkvæmar virkjanír
Síðan Sigurður Thoroddsen tók saman yfirlit sitt
yfir tæknilega virkjanlegt vatnsafl á íslandi, hefur
mikið verið unnið að rannsóknum á virkjunarskil-
yrðum í stórám landsins. Fram hafa farið í stórum
stil vatnamælingar, landmælingar, jarðfræðilegar
athuganir, jarðboranir, jarðgrunnsrannsóknir, áætl-
anagerðir o. s. frv. Þó er vart hægt að segja, að
rannsóknirnar séu nema á byrjunarstigi, og mun
verða að verja til þeirra til muna meira fé á næstu
árum en undanfarin ár.
Markmið virkjunarrannsóknanna er að sjálfsögðu
að komast að niðurstöðu um, hvernig hagnýta má
vatnsafl landsins með sem hagkvæmustu móti Fljót-
lega kemur þá í ljós, að verulegan hluta hins tækni-
lega virkjanlega vatnsafls er of kostnaðarsamt að
beizla, til jæss að orka Jæss geti að verði til orðið
samkeppnisfær við orku frá öðrum orkugjöfum. Út
frá þeirri vitneskju, sem þegar hefur fengizt, hefur
verið stillt upp bráðabirgðaáætlun um magn þess
vatnsafls, sein telja megi hagkvæmt að virkja, mið-
2
FRJÁLS VERZLUN