Frjáls verslun - 01.04.1964, Side 7

og vog á landinu, sem skip get urlagzt á, verk-
in sýna merkin um það, að slíkur kaupstaða-
fjöldi getur eigi staðizt, enda hafa meðnefndar-
menn mínir ljóslega tekið það fram. Eg verð
því að ráða hinu heiðraða Alþingi, eigi að rita
konungi neina bænarskrá um þetta efni, að
þessu sinni“.
í sögu Akraness segir ennfremur: afstaða
Halldórs Kr. Friðrkssonar var ekki ný í þessu
máli. Hann virðist fyrst og fremst hafa skoðað
sig sem fulltrúa kaupmanna í Reykjavík, sem
auðvitað hafi talið þetta sitt síðasta vígi, sem
verja þyrfti með öllum tiltækum ráðum.
Framvinda þessa máls verður síðan sú, að á
26. fundi Alþingis hinn 7. ágúst 1863 er svo
samþykkt álit meirihlutans. Aðaltillagan með
15 atkv. gegn 5, en varatillagan með 18 atkv.
gegn 3. Er svo bænaskráin samin, og er megin-
kjarni hennar, það sem fram kom í nefndaráliti
meirihlutans.
Segja má, að hér endi hin langa og erfiða bar-
átta fyrir löggildingu verzlunarstaðar á Akra-
nesi, og með opnu bréfi, hinn 16. júní 1864, er
löggiltur verzlunarstaður á Akranesi, og Lamb-
hússund ákveðin höfn fyrir kauptúnið, en ekki
Krossvík, þótt þangað hafi bæði fyrr og síðar
verið siglt flestum þeim stærri skipum, sem til
Akraness hafa komið.
Eg hefi hér að framan rakið nokkuð aðdrag-
anda þessa máls, af honum verður séð, hin þrot-
lausa barátta fólksins, og trú þess á holl áhrif
frjálsrar verzlunar, hér er þó aðeins um að ræða,
eina af mörgum myndum sögunnar, sem geymd-
ar eru af baráttu þjóðarinnar fyrir auknu frelsi
og sjálfstæði.
Ósjálfstæð verzlun íslenzku þjóðarinnar er
talin hafa átt mikinn þátt í falli þjóðveldisins á
sínum tíma. Enda var það svo, að eitt helzta
mál forystumanna í sjálfstæðisbaráttunni, þegar
frá er talið pólitískt sjálfstæði, var frjáls verzl-
un. Þeirra rök voru þau, að þjóðinni hefði vegn-
að betur eða verr, eftir því sem slakað eða hert
var á verzlunarf jötrunum. En þegar að því kom,
seint á 18. öld, að einokunarfjötrunum var létt
af þjóðini, var svo komið, að segja má að lausn-
in hafi komið á óheppilegasta tíma, þjóðin var
þá vanmegnug og stórlömuð eftir eldgos og
harðinda ár, reyndin varð og sú, að íslendingar
reyndust vanmegnugir að taka að sér verzlun-
ina, og það er ekki fyrr en að sex árum liðnum,
eftir að verzlunin hafði verið gefin frjáls, að
fyrsti íslenzki kaupmaðurinn stofnsetur verzlun
í Reykjavík. Sama sagan endurtekur sig á Akra-
nesi, það er fyrst að átta árum liðnum, frá því
að kauptúnið var stofnsett, sem fyrsti fasta-
kaupmaðurinn sezt þar að, er það Þorsteinn Guð-
mundsson, og ritar Ólafur B. Björnsson, all ítar-
lega um hann í sögu Akraness.
Áður en Þorsteinn Guðmundsson fluttist til
akraness, mun hann hafa starfað eitthvað að
verzlunarstörfum í Keflavík, en á Akranesi
byggir hann stórt verzlunarhús, þegar á öðru
ári, var það staðsett á Bakkalóð við Lambhús-
sund.
Þessu næst eru það bræðurnir Snæbjörn og
Böðvar Þorvaldssynir, sem setja á stofn fasta
verzlun, Snæbjörn 1875. Verzlunarhús hans stóð
þar sem húsið Hofteigur stendur nú, og Böðvar
byrjar verzlun sína 1881. Fyrstu tvö árin er
verzlunin til húsa í íbúðarhúsi hans, sem enn
stendur við Bakkatún, og tveim árum síðar,
byggir hann sitt eiginlega verzlunarhús, það er
á næstu byggingarlóð fyrir vestan íbúðarhúsið,
stendur það hús einnig ennþá. Eru þetta einu
verzlunarhúsin, sem enn eru við líði, og reist
voru á fyrstu árunum eftir að Akranes var lög-
giltur verzlunarstaður.
Böðvar Þorvaldsson var sá þeirra fyrstu kaup-
manna, sem rak verzlun sína um lengst árabil,
eða rúmlega hálfa öld, hann hætti verzlun 1932,
þá háaldraður. Allir miðaldra Akurnesingar
muna Böðvar Þorvaldsson vel. Hann var talinn
traustur og hygginn kaupmaður, sérstaklega
reglusamur. Böðvar var svo bóngóður og óbág-
Byggðasafn Akraness í Görðum.
FRJÁLS VERZLUN
7