Frjáls verslun - 01.05.1965, Side 23

Grænlandsveiðar valda verðfalli
á íslenzkum laxi
Ógna þær laxastofni landsins!
Athygli fiskifræðinga þjóðanna beggja vegna
Atlantshafsins hefur að undanförnu mjög beinzt
að laxveiðum Grænlendinga í sjó við SV-Grænland.
Hér er urn að ræða veiðar, sem ekki hafa áður
þekkzt, en hófust í smáum stíl 1!)5Í), er rúmlega 13
tonn af Atlantshafslaxi voru þar veidd i lagnet. 1
fyrra, 1964, nam aflamagnið 1450 tonnum, slægður
fiskur með haus, eða 600.000 löxum.
A ráðstefnu NV-Atlantshafsríkjanna, sem haldin
var í Halifax, Nova Scotia, snemma á þessu surnri,
voru veiðar þessar til umræðu, og létu ýmsir full-
trúar í ljós ótta við, að þær kynnu að reynast laxa-
stofni þjóðanna við N-Atlantshaf hætt.ulegar.
Aðalfulltrúi Dana á ráðstefnunni, Paul M. Han-
sen, rakti á fundinum hclztu ástæður veiðanna.
Skýrði hann frá því, að á undanförnum árum hefði
þorskur við Grænland flutt sig af grunnmiðum, og
Grænlendingar, sem ekki hafa yfir sömu fiskibátum
og veiðitækni og aðrar þjóðir að ráða, en veiddu
aðallega á trillum, hefðu þá snúið sér að laxveiði.
Þá hafði nýlega orðið vart við mikinn lax í sjó
við SV-Grænland, nærri ströndinni. Athuganir á
merktum laxi, sem þar hefur veiðzt, sýna, að allur
merktur lax, sem veiðzt hefur, kemur úr ám Sví-
þjóðar, Noregs, Bretlandseyja, Bandaríkjanna og
Kanada. Myndi þessi lax snúa aftur til heimaáa
sinna til hrygningar, fengi hann að hafast við
óáreittur á átu- og uppvaxtarstöðvum sínum í sjó.
í upphafi átti Grænlendingar erfitt með að nýta
laxinn, þ. c. aðeins ein verkunaraðferð kom til
greina um 1960, söltun. Saltaður lax er léleg verzl-
unarvara, en heilfrystur lax hins vegar góð.
Danska Grænlandsverzlunin, sem skipulcggur að
mestu veiðar Grænlendinga, greip þá til þess ráðs
að byggja frystihús á SV-ströndinni, þar eð ekki
mun liafa þótt tiltækilegt að koma upp nauðsyn-
legum flota til lianda Grænlendingum, svo að þeir
gætu sótt þorskmið á hafinu.
í ár er gert ráð fyrir, að mikil aukning verði á
laxveiðunum við Grænland, og er þar fyrst og
fremst byggt á upplýsingum Grænlandsverzlunar-
innar um netasölu í Grænlandi.
Bein afleiðing aukins framboðs á laxi í Evrópu
hcfur leitt til þess að liann hefur á þessu ári
lækkað mjög í verði, a. m. k. um 15%. Mun nú
ganga erfiðlega að selja lax úr landi hér á ís-
landi, og einstakir söluaðilar reikna með mun
minna útflutningsmagni nú en í fyrra, allt að helm-
ingi minna.
Enn mun enginn íslenzkur lax, sem merktur hef-
ur verið í ám hér við land, liafa veiðzt við Græn-
land. Kemur þar til, að merkingar á laxi hér eru
ófullkomnari en í öðrum löndum við N-Atlants-
hafið, og auk þess að miklu lcvti framkvæmdar á
annan liátt. Sérstök plastmerki, með upplýsingum
um aldur og uppruna, eru notuð erlendis, en hér
er að mestu sá háttur hafður á, að fiskarnir eru
uggaklipptir. Er því e. t. v. ekki að undra, þótt
laxi, sem merktur er á þennan hátt, sé ekki veitt
eftirtekt við Grænland.
Allt bendir þó til þess, að okkar lax hagi sér á
sama hátt og lax, sem á uppruna sinn í ám ná-
grannalandanna, þ. e. leiti á uppvaxtarskeiði eftir
átu við Grænland.
Það hefur komið fram, m. a. af ummælum Paul
M. Hansen, að engar beinar tölur liggja fvrir um
stærð stofns Atlantshafslaxins, og því erfitt að fella
nokkurn skynsamlcgan dóm um, hve víðtækar veið-
ar má stunda við Grænland, án þess, að hætta
stafi af.
Bretar hafa borið fram mótmæli við dönsku
stjórnina, vegna veiðanna, og hcfur ])að sjónarmið
m. a. komið fram, að laxinn, sem vcrður að dveljast
hluta af æviskeiði sínu í sjó, sé sameign þjóðanna,
sem margar halda uppi laxastofni sinum með kostn-
aðarsömu klaki. Þá hefur verið á það bent. að lax
er nú útdauður í Danmörku, og sækir aðeins í eina
á á Grænlandi.
t byrjun október hófst í Rómaborg ráðstefna
fiskifræðinga ýmissa landa. fslendingar eiga þar sína
fulltrúa. Vonandi verður af hálfu íslenzkra stjórnar-
valda fylgzt náið með því, sem þar kemur fram, og
framvindu þessa máls í heild. Það er í sjálfu sér
alvarlegt mál, að veiðarnar skuli þegar hafa valdið
miklu verðfalli, en hitt væri ekki síður hörmulegt,
ef veiðarnar við Grænland reyndust rányrkja, sem
ætti eftir að draga mjög úr laxagöngum, bæði hér
við land og annars staðar á næstu árum.
FRJÁLS VERZLUN
23