Helgarpósturinn - 16.01.1995, Síða 23

MÁNUDAGUR 16. JANÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN MENNING
23
oggerði mér ekki grein fyrir því
fyrr ená síðasta á ári í allri um~
rœðunni um endurvinnsluna,
Sorpu og svoframvegis að ég erí
raun búin að vera í endurvinnslu
henni einhvern tímann á ferlinum.
Ef ég málaði þetta eða þrykkti þetta
á siiki er ég nokkuð viss um að ég
hefði selt einhver verk um dagana.“
Hvað fœr þig til að helga þig þess-
ari aðferð, er þetta köllun?
„Já, ég verð að vinna svona, ég
get ekki annað.“
Fyrirgefðu hnýsnina, en hvernig
hefurþú þá til hnífs og skeiðar?
„Ég hef unnið hin ólíkustu störf
um ævina. Núna vinn ég til dæmis
sem meðferðarfulltrúi á sambýli
íyrir geðfatlaða, auk þess að kenna
og sinni svo listinni á sunnudög-
um, en það getur vonandi breyst.
Draumurinn er auðvitað sá að
helga sig myndlistinni. Ef maður
ætlar að ná einhverjum árangri
verður maður að helga sig því sem
maður er að gera. Ég hef gert svona
myndir í 30 ár og gerði mér ekki
grein fyrir því fyrr en á síðasta á ári
í allri umræðunni um endurvinnsl-
una, Sorpu og svo framvegis að ég
er í raun búinn að vera í endur-
vinnslu í 30 ár. í stað þess að fleygja
þessum glæsilegu tímaritum nýti ég
þau. l’essi listgrein, sem búin er að
vera til alla þessa öld, er því á und-
an sinni samtíð.“ -GK
íslensk stílfrœði
Þorleifur Hauksson
og Þórir Óskarsson
ÍSLENSK STÍLFRÆÐI
Mal og menning 1994
★★★
Þessi þykka bók geymir sögu og
þróun íslenskrar stílfræði. Það hef-
ur verið þörf á slíkri bók og þegar
hún berst okkur í hendur verður
vart annað séð en hún hafi í flest-
um aðalatriðum verið unnin af
fræðilegri samviskusemi og ná-
kvæmni.
Bókinni er skipt í tvo hluta. í
þeim fyrri er rakin alþjóðleg saga
og þróun stílfræði, getið kenninga
og fræðimanna. Seinni hlutinn,
sem er meginhluti verksins, segir
sögu íslenskrar stílfræði.
I fyrri hlutanum er samandreg-
inn á um það bil hundrað og
fimmtíu blaðsíðum mikill fróð-
leikur um sögu stílfræðinnar. Um
þann massífa hluta má segja hið
sama og höfundar segja um íslend-
ingabók Ara fróða, það er, lögð er
megináhersla á „að fræða menn en
litla á að skemmta eða hrífa.“ I
bókinni er verið að mata lesendur
á fróðleik á svipaðan hátt og hafra-
grautnum var mokað í mann í
æsku. Og maður kyngir fróðleikn-
um á svipaðan hátt og hafra-
grautnum forðum daga vegna þess
að þó manni þyki hann ekki góður
B œkur
Kolbrún BergþórsdóttirI
á bragðið þá metur maður hollust-
una.
Það er kannski ankannalegt að
segja megingallann á stílsögunni
þann að hún sé ekki nógu lipurlega
skrifuð, en ég ætla þá að standa við
þá fúllyrðingu. Bókin einkennist af
fræðilegum, fremur þurrum og
þunglamalegum stíl. Stíllinn verð-
ur nokkuð léttari í seinni hlutan-
um án þess að bókin verði
skemmtilestur. Þetta er íýrst og
fremst bók sem miðlar fróðleik. Og
þetta er einnig tilvonandi handbók
þeirra sem ætla sér að stunda ná-
kvæmari stílrannsóknir en þar er
gert á einstökum verkum eða höf-
undum.
Það er með þessa yfirlitssögu líkt
og margar aðrar, hin fjarlæga for-
tíð fær nákvæmari afgreiðslu en
nútíðin. Eigi að marka uppbygg-
ingu verksins þá mætti helst ætla
að eftir Laxness hafi engir stílistar
sett mark sitt á bókmenntir þjóð-
arinnar. Ég held að þetta stafi af
varfærni og diplómatísku höfunda,
það hefði noldc verið sama hvaða
nútímahöfundi þeir hefðu helgað
kafla á eftir Laxness, hvort sem það
hefðu verið stílsnillingar á borð við
Thor og Gyrði, eða einhverjir aðr-
ir, þá hefði valið verið gagnrýnt,
viðkvæmnin gagnvart nútíðinni er
einfaldlega svo mikil. Mér finnst að
höfundar hefðu samt átt að sýna
þrjósku, taka áhættu og velja
nokkra höfunda sem þeir teldu
hafa sýnt áberandi fimi í stíl og
setja þá í greiningu.
Kaflinn um dagblaðastíl á tutt-
ugustu öld ber það með sér að
fljótt er farið yfir sögu, eins og höf-
undar reyndar viðurkenna. Það er
hálfgerð synd að hann skuli ekki
vera lengri og ýtarlegri því hann er
um margt fróðlegur. Það hefði ver-
ið gaman að sjá rýnt í fleiri nú-
tímagreinar á svipaðan hátt og gert
er í fréttinni frá 1913 um bróður-
morðið í Reykjavík. Sömuleiðis
hefði verið fengur að því að fá
greiningu á hinum marglofuðu
viðtölum Matthíasar Johannes-
sen í lengri línum en þeim tíu sem
hann fær. Blaðaviðtöl hefðu í
rauninni átt skilið sérstakan kafla.
Lesandinn er ekki miklu nær um
þróun dagblaðastíls eftir lestur
dagblaðakaflans. Sá kafli í íslenskri
stílsögu er enn óskrifaður. Hið
sama má segja um sögu stílista
okkar eftir Laxness.
Nú getur verið að höfundar ætli
sér að skrifa framhald þessarar
bókar og einbeita sér þá að nútím-
anum. Eg vona að svo verði því
fyrr verður verkið ekki fullkomn-
að.
Fortiðin fær ágæta afgreiðslu í
stórri bók en nútírna stílfræði á
eftir að fá sína sögu skráða.
Bók sem geymir mikinn fróð-
leik, en er fremur þunglama-
lega skrifuð.
Myndhverfingar
Daði Guðbjörnsson
Norræna HÚSINU, 14.-29. JAN.
★★★
Meðlimir þess óformlega hóps
hérlendra málara sem fyrir áratug
eða svo kenndu sig við hið svokall-
aða „Nýja málverk" lögðu upp
með það að hafa fremur frumstætt
vald á aðferðum málaralistarinn-
ar. Það var óstýrilæti hugdettanna
í bland við grín og glettni, hispurs-
laus klaufaskapur og viss tegund af
naívisma, sem allt of oft fær þá
vafasömu einkunn að teljast til
heiðarleika, sem varð að eins kon-
ar stíleinkenni í þorsta þessara
ungu listamanna eftir því að verða
nú enn á ný boð-
berar þess „nýja“.
En hið mót-
sagnakennda
vandamál flestra
þessara málara í
dag er að í skipt-
um fyrir færni og
kunnáttu sem
fæst við aukna
ástundun listar-
innar hættir
verkunum til að
verða blóðlaus og
steinrunnin þar
sem fátt er eftir af upprunalegum
stíleinkennum. Sá í þessum mál-
arahópi sem hvað minnst hefur
farið fram er Daði Guðbjörns-
son, en hann stendur þeirra þó ef
til vill best að vígi enda trúastur
upprunalegri hugmyndafræði
gömlu „nýju málaranna“. Og hver
var svo þessi hugmyndafræði? Jú,
sú að þykjast geta slegið flugu
íhalds og framúrstefnu í einu
höggi. - En látum það liggja milli
hluta að sinni.
Um verk Daða á þessari sýningu
má segja það sama og um fyrri
sýningar. Hann gengur til verks í
andan gömlu „nýju málaranna“,
skeytir lítið um hefðbundna
myndbyggingu, dýpt eða áferð og
litameðferðin er oft taumlaus og
hrá. Mörgum verkanna svipar til
þess alþýðlega súrrealisma, sem á
sjötta áratugnum var kallaður
„psychedelic“, reyndar eru sum
verkanna á þessari sýningu hættu-
lega nærri glundroðakenndum
hugsanaþokum nýaldarfræðara og
sýrupresta. Yfirbragð sýningarinn-
ar er þess vegna við fyrstu sýn
fremur frumstætt en gæti eins þótt
vera óhefðbundið og djarft, eink-
um ef sýningargesturinn hefur
fyrir fram það í huga sem kalla má
„gott málverk“. En fálmkennd
dirfska, sérstakur aulahúmor,
náttúrulegur eða uppgerður
klaufaskapur, viss tegund heiðar-
leika og flestar aðrar fornar dyggð-
ir „nýju málaranna“ er heldur
veigalítill grundvöllur til lengdar
ef ekki hengi meira á spýtunni.
Það sem hangir á spýtunni hjá
Daða er einstaklega góð tilfinning
hans fyrir því myndræna, það er,
þeim eiginleikum mynda sem
gæða þær lífi í gegnum lestur
áhorfandans. Daði er einn helsti
meistari myndhverfinganna með-
al íslenskra myndlistarmanna.
Hann vinnur myndir sínar eins og
ljóðskáld; hann gerir sérhvert
myndefni að eins konar frumi sem
hægt er að teigja og toga í mis-
munandi samhengi á myndfletin-
um og vinda úr því mismunandi
merkingu, tvíræðni eða marg-
ræðni. Éitt helsta myndefni Daða
hefur löngum verið pensillinn,
sem líta má á sem eins konar tákn
fyrir málverkið sem miðil og sköp-
unarstarf málarans. Pensilíinn er
eins konar töfrasproti — enda get-
ur hann ummyndast á myndflet-
inum, í með-
förum Daða, í
hjarta, kvenlík-
ama, penna-
stöng, trjágrein
eða þá skúfur-
inn verður að
loga á kerti eða
auga. Á þessari
sýningu er Daði
enn að bæta við
og vinna úr
myndhverfing-
um sínum. Það
heyrir kannski
til tíðinda að nú eru færri myndir
spunnar í kringum bogadregnar
línur kvenlíkamans en oft áður en
í nokkrum myndanna er í staðinn
komið bjúglaga franskbrauð sem
ekki hafa sést fýrr í myndheimi
Daða. Athyglisvert er einnig
hvernig ímyndir ýmissa ljósgjafa
koma við sögu í mörgum mynd-
anna; ljósaperur, sólir og hnettir,
kertaljós. En fýrir þá sem fara á
sýningu Daða verður ekki ljós
nema þeir sökkvi sér ofan í marg-
slungin myndheim hans en horfi í
gegnum yfirborð verkanna og
fingurbrjótana (augnbrjótana?)
sem þar eru í villtum dansi. Hætt-
an er hins vegar sú að eftir því sem
fjölgar þáttunum í þessum mynd-
heimi aukist óreiðan og æ meira
reynir á útsjónarsemi Daða í fram-
setningu myndgervinganna innan
einstakra verka. Kannski er það í
skúlptúrunum sjö á sýningunni
sem Daði á eftir að finna sér nýja
farvegi, og vaxtarbrodda, enda er í
einum skúlptúrnum bæði að finna
skráargat og ljósaperu!
Þessi sýning er eðlilegt fram-
hald af fyrri sýningum og verk-
um Daða Guðbjörnssonar og
ber flest stíleinkenni hans: hrár
en persónulegur stíll sem bor-
inn er uppi af óvanalega rikri
tilfinningu fyir myndhverfing-
um. Daði heldur lifi í mynd-
heimi sínum með því að bæta
einu og einu nýju tákni við og
umbreyta öðrum, en nýrra
möguleika í framsetningu er ef
til vill helst að vænta í skráar-
götum og Ijósaperum nokkurra
lítilla en athyglisverðra skúlp-
túra á sýningunni.
Mynd list
Iannes LárussonI