Helgarpósturinn - 29.08.1996, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 29. ÁGÚST1996
• jíffmm
HELGARPÓSTURINN
Útgefandi: Miðill hf.
Framkvæmdastjóri: Þorbjörn Tjörvi Stefánsson
Ritstjóri: Sæmundur Guðvinsson
Ritstjómarfulltrúi: Guðrún Kristjánsdóttir
Setning og umbrot: Helgarpósturinn
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi hf.
Óverjandi
ástand
Nú eru liðnir sjö mánuðir frá því heilsugæslulæknar sögðu
upp störfum og mánuður frá því uppsagnirnar komu til
framkvæmda. Hvorki gengur né rekur að leysa deiluna og allar
tilraunir til að ná sáttum hafa reynst árangurslausar til þessa.
Það eina sem almenningur veit um þessa deilu er að læknar
vilja bætt kjör. Ekki er látið svo lítið að upplýsa fólk um kröfur
lækna né gagntilboð ríkisins. Fréttir stórfjölmiðla landsins af
samningamálum eru stuttar og fáorðar. Enda er það ólíkt fyrir-
hafnarminna að þýða erlend fréttaskeyti um heilsuleysi Jeltsíns
en að eyða tíma og kröftum í það að afla upplýsinga um megin-
atriðin í deilu ríkis og lækna. Hins vegar er nokkuð um frétta-
flutning af því hvernig læknisleysið bitnar á almenningi og við-
mælendur fjölmiðla hafa undanfarnar vikur lýst því yfir að
ástandið geti ekki varað svona lengur.
Samninganefndir deiluaðila hittast af og til í Karphúsinu og
fara yfir stöðuna eins og það er kallað. Að loknum slíkum yfir-
ferðum eru nefndarmenn sammála um að þeir séu ekki sam-
mála um neitt. Þetta er að verða nokkuð leiðigjarnt svo ekki sé
meira sagt. Ríkið dró lappirnar í þessum samningamálum von
úr viti og reyndi ekki að finna lausn fyrr en allt var komið í hnút.
En ef það er tiifellið að þær samninganefndir sem nú sitja eru
ófærar um að leysa deiluna verður að grípa til sérstakra ráð-
stafana. Til dæmis að skipta um oddvita nefndanna og athuga
hvort aðrir eru til þess hæfari að finna lausn en þeir sem nú
fara fyrir báðum hópum. Alla vega er ljóst að ekki verður leng-
ur unað við núverandi ófremdarástand. Læknisþjónusta er
meira og minna í lamasessi, ekki síst úti um land þar sem sjúkir
þurfa í sumum tilfellum að ferðast hundruð kílómetra til að
finna sjúkrahúslækni. Sagt er að deilan hafi engum orðið að
bana til þessa og vonandi er það rétt. Hins vegar er það ekki
spurning um hvort þetta ástand muni valda dauðsföilum eða
ekki, heldur hvenær fyrsta dauðsfallið verður. Breytir þá engu
um þótt læknar sinni neyðartilfellum í sjálfboðavinnu hér og
hvar. Margir læknar eru á förum af landi brott og líklegt að fleiri
fylgi á eftir. Þá er talið að einhverjir sjúklingar hafi beðið varan-
legt heilsutjón vegna þessa ástands og það út af fyrir sig er
óverjandi með öllu.
Ef ekki verður höggvið á hnútinn í læknadeilunni án tafar á
ríkisstjórnin ekki annan kost en lýsa yfir neyðarástandi og
grípa til viðeigandi ráðstafana. Tryggja verður landsmönnum
lágmarksöryggi með einum eða öðrum hætti og það er hlutverk
stjórnvalda að gera það. Kannski að það sé til of mikils mælst
að núverandi ríkisstjórn sýni af sér röggsemi í þessu máli frek-
ar en öðrum. En deilan endalausa verður að taka enda nú þeg-
ar. Ráðaleysi og fálmkennd vinnubrögð fjármálaráðuneytisins í
þessu máli eru með eindæmum. Eftir að prókúristar ráðuneyt-
isins neyddust til að draga höfuðin upp úr sandinum hafa þeir
ekki gert eitt né neitt af viti til að reyna að ná samningum við
lækna. Enda eru menn þar á bæ fyrst og fremst uppteknir af því
að berja saman hallalaus fjárlög með því að knýja á um niður-
skurð á framlögum til meðhöndlunar sjúklinga og til reksturs
sjúkrahúsa. Meðan menn eru með allan hugann við niðurskurð
og aftur niðurskurð er lítil von til þess að þeir uppskeri ein-
hvern árangur af málamyndaviðræðum við fulltrúa lækna.
Það er móðgun við heilbrigða skynsemi almennings að halda
því fram að læknadeiian sé svo erfið að hún sé óleysanleg. Þeir
forstokkuðu kerfiskallar sem halda því fram ættu að taka pok-
ann sinn og snúa sér að öðrum veigaminni verkefnum. Vissu-
lega er málið snúið á ýmsa kanta en staðreyndirnar liggja á
borðinu. Hvort sem mönnum líkar það betur eða verr verður
að hækka grunnlaun lækna verulega. Öðru vísi verður málið
ekki leyst. Það er hægt að gera það án þess að allt fari í bál og
brand á öðrum vígstöðvum á vinnumarkaði. Geri menn sér ekki
grein fyrir þessu er ekki um annað að ræða en skipta um fjár-
málaráðherra.
Sæmundur Guðvinsson
Helgarpósturinn
Borgartúni 27, 105 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasfmi: 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-4888, sfmbréf: 552-2241,
dreifing: 552-4999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánudi efgreitt er með
greiðslukorti, en annars kr. 900.
Fjölmiðlun: Viðskipti og hugsjónir
Einu sinni voru Vísir, Dag-
blaðið (DB) og Dagblaðið
Vísir (DV) hörkufréttablöð.
Það helgaðist í fyrstu af
grimmri samkeppni Vísis og
DB um að ná yfirburðum á há-
degisblaðamarkaðnum. Á
þessum blöðum unnu góðir
fréttamenn og ritstjórar, sem
nutu sín í samkeppni. Smám
saman urðu viðskiptasjónar-
mið ofan á og úr Vísi og DB
varð Dagblaðið Vísir, DV. DV
hélt áfram að stunda góða og
harða fréttamennsku til þess
að festa sig í sessi andspænis
Morgunblaði árdegisins. Blað-
ið náði góðum árangri og
markaðsstaða þess varð trygg
án þess að hafa þyrfti mikið
fyrir því. ,,Keyrt“ var á að geta
boðið upp á öfluga frétt dag-
lega. Fréttamennirnir höfðu
metnað og unnu eftir því, sem
þeir sjálfir höfðu metnað til.
Þetta hefur breytzt. Efnislega
hefur blaðinu farið aftur. Skel-
egg fréttamennska hefur látið í
minni pokann fyrir blaða-
mennsku, sem dregur dám af
gæzlu viðskiptahagsmuna og
pólitískra hagsmuna. Hugsjón-
ir blaðamennskunnar hafa
horfið.
Viðskiptajöfrarnir, sem
tryggja sér tekjur af blaðinu
upp á eina milljón á mánuði,
lifa eins og blóm í eggi, en í
sparnaðarskyni var sett yfir-
vinnubann á fréttamennina.
Blaðamennirnir voru gerðir að
venjulegum skrifstofuþrælum.
Það vill svo til, að oftast eru
beztu fréttirnar ekki skraut-
fjaðrir fyrir þetta samfélag og í
viðskiptum eiga hugsjónir í
þágu samfélagsins ekki alltaf
við. Þróunin hefur verið í þá
átt að velja til forsíðuuppslátt-
ar efni af öðrum fréttatoga en
fyrr. Nú er aðaláherzlan á af-
brot og glæpi, óhamingju ein-
stakiinga, slys, sjúkrasögur,
kynskipti o.s.frv. DV hefur satt
að segja hrakað einhver býsn á
s.l. tveimur til þremur árum.
Hvorki fugl
né fiskur án Jónasar
Sem dyggur blaðalesandi get
ég staðhæft fyrir minn munn
og margra annarra, að það eru
einkum forystugreinar Jónas-
ar Kristjánssonar, sem vekja
athygli og selja blaðið, hvað
svo sem manni finnst um skoð-
anir hans, auk fastra greina
Halldór
Halldórsson
DV víkur sér undan umfjöllun
um pólitík, umfram skyldu.
Óhæði og sjálfstæði blaðsins
virðist ekki skipta jafnmiklu
máli og menn vilja vera láta. í
hugum gamaldags blaða-
manna eins og mín er það hlut-
verk blaðamennsku að gæta
frelsis og lýðræðis, auk þess
sem hún á að berjast af alefli
gegn úreltum siðum og hátt-
um. Eiginhagsmunagæzla DV,
dagblaðs athafnamannanna,
hefur villt blaðinu sýn.
Þetta vekur sérstaka athygli
vegna þess, að Morgunblaðið,
í árdaga blað kaupmanna-
valdsins í Reykjavík og til
skamms tíma málpípa „sjálf-
stæðisstefnunnar“, tekur oftar
en DV ígrundaða afstöðu eftir
stökum málum og hirðir ekki
lengur um blinda hlýðni við
antekningar frá þessu, einkum
þó í Morgunblaðinu.
Almennt er gengið út frá þvf
sem óvéfengjanlegri stað-
reynd, að frjáls fjölmiðlun sé
tryggð séu fjölmiðlarnir í
höndum einkaaðila en ekki op-
inberra eða einhverra hags-
muna- eða skoðanahópa. Þessi
staðhæfing er reyndar orðin
að svolítilli tuggu að því leyti,
að menn virðast löngu hættir
að velta fyrir sér hvað ráði
ferðinni hjá einkaaðilum, sem
eiga blöð eða aðra fjölmiðla.
Maður gæti haldið, að með
eignarhaldi einkaaðila væri
óhugsandi, að einhverjir aðrir
hagsmunir gætu ráðið ferðinni
en hagsmunir góðs rekstrar!
Það vill gleymast, að það er
m.a. eftirsóknarvert að eiga
fjölmiðil vegna þeirra áhrifa,
„Viðskiptajöfrarnir, sem tryggja sér tekjur af blaðinu upp á eina
milljón á mánuði, lifa eins og blóm í eggi, en í sparnaðarskyni var
sett yfirvinnubann á fréttamennina.11
fyrrverandi Helgarpóstspenna,
þeirra Magnúsar Torfa Ólafs-
sonar og Guðbergs Bergsson-
ar. Jónas hefur náð að sýna
meistaratakta í Ieiðaraskrifum,
þótt stundum skjóti hann yfir
markið. Án forystugreina Jón-
asar væri DV hvorki fugl né
fiskur þótt blaðið eigi það til
að taka góða spretti í stöku
fréttamálum.
Það sem vekur einna mesta
furðu mína er sú staðreynd, að
þetta „frjálsa og óháða“ blað
skuli ekki leggja ríkari áherzlu
á að fylgjast með stjórnmálum
landsins. Það er vettvangur,
þar sem ,,óháð“ blað ætti að
geta skarað fram úr. Stað-
reyndin er hins vegar sú, að
áhrifamenn í Sjálfstæðisflokkn-
um. Þetta hefur þó ekki breytt
því, að oft spyrja menn sig
hversu frjálst Morgunblaðið
sé, hvort efnahagslegar ástæð-
ur sníði því t.d. takmarkað
svigrúm til að berjast gegn
gömlum siðum og úreltum
háttum.
Skerðir gróðavonin
frelsið?
Þrátt fyrir að þessi tvö blöð
séu harla ólík eiga þau þó það
sameiginlegt, að bæði virðist
þau skorta þann andblæ áhug-
ans, sem oftast einkennir mik-
ilvæg tæki frelsis, lýðræðis og
upplýsingar. Stöku sinnum
rekst maður á heiðarlegar und-
sem eigandinn getur vænzt að
geta haft á þróun og gang mála
í samfélaginu. Þessir skoðana-
hagsmunir geta m.a.s. verið
mjög ríkir og skipt meira máli
en örlítill taprekstur á viðkom-
andi fjölmiðli.
Fjölmiðlar á íslandi og ann-
ars staðar voru settir á laggirn-
ar til þess að framfylgja tiltekn-
um skoðunum, standa vörð
um tiltekin gildi og hugsjónir,
og þrátt fyrir gróðavon fjöl-
miðlunar nú til dags, skal eng-
inn gera lítið úr þeim áhrifum
sem eigendur fjölmiðla geta
haft og hafa á vettvangi skoð-
anaskipta, ef á reynir. Sumir
fjölmiðlar vilja m.a.s. halda í
gamla og úrelta hætti!
Ijó
kunnar
Bersalir stefán Hörður Grfmsson
/ svikahlerinu
á mótum hafáttar og hááttar
situr bláberjasalinn í eigin draumi
undir hestburði affjöllum.
Nú erglatt í sölum.
Hrœkindaþefur í loftinu
og sœtur beizlahljómur.
Tréhestar bryðja silfurmélin.
Margt er kynlegt fyrir dyrum úti
ogýmsir veðurboðar
í fari bergmálsins.
ígegnum rifna áru
smýgur dökkur slœðingur.
Bláberjasalinn gefur ský á stall.
Firðin þegir — engar tungur
mœla lengur svörin fram.