Helgarpósturinn - 07.11.1996, Page 6

6
FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER1996

V
i
Sölumenn dauðans
hótuðu ráðherra
Stærsti tóbaksauðhringur
veraldar, Philip Morris,
beitir nú öllum brögðum og
sparar ekki hótanir til að koma
Marlboro- sígarettum aftur inn
á íslenska markaðinn. Lög-
menn umboðsaðila hafa meira
að segja hótað fjármálaráð-
herra lögsókn. Þessi sami auð-
hringur neitaði á sínum tíma
að hlíta íslenskum lögum um
merkingar á sígarettupökkum
og dró sig fyrirvaralaust út af
íslenska markaðnum, eftir að
ljóst varð að lögunum yrði ekki
haggað. Nú gilda ekki lengur
séríslenskar reglur um þessar
merkingar, heldur hinar sömu
og annars staðar á Evrópska
efnahagssvæðinu.
Það er Íslensk-ameríska
verslunarfélagið hf. sem hefur
umboð fyrir Philip Morris á ís-
landi. í mars 1995 neitaði
ÁTVR að taka Marlboro- og
L&M-sígarettur frá Philip Mor-
ris í sölu. Ástæður neitunar-
innar voru í bréfi ÁTVR eink-
um tilgreindar tvær. Annars
vegar hefur sala á tóbaki dreg-
ist saman um allnokkurra ára
skeið og ÁTVR taldi ekki
ástæðu til að fjölga tegundum
á markaði. Að hinu leytinu var
vísað til þess „óöryggis“ sem
gætt hefði í viðskiptunum við
Philip Morris.
í ágúst á síðasta ári gengu
Bert Hansson, forstjóri Is-
lensk-ameríska verslunarfé-
lagsins, og Egill Ágústsson
framkvæmdastjóri á fund
Höskuldar Jónssonar, for-
stjóra ÁTVR, þeirra erinda að
fá hann til að falla frá ákvörðun
sinni. Á þessum fundi ítrekaði
Höskuldur þá afstöðu sem
hann hafði áður kynnt þeim
bréflega, en til viðbótar mun
hann við þetta tækifæri hafa
greint Jæim frá |dví að sú af-
staða ATVR að fjölga ekki teg-
undum á markaði tæki einnig
mið af tóbaksvarnarsjónarmið-
um, enda er ÁTVR samkvæmt
lögum skylt að hafa samráð
við tóbaksvarnarnefnd um
stefnumörkun varðandi inn-
flutning og verðlagningu tób-
aks.
Hótanir skila árangri
Nú er þess engu að síður að
vænta að Marlboro-sígarettur
komi á íslenskan markað innan
skamms. Eftir nánast stöðug
bréfaskipti milli lögmanna ís-
lensk-ameríska og fjármála-
ráðuneytisins — þar sem ráðu-
neytinu var m.a. hótað mál-
sókn og skaðabótakröfum —
er ráðuneytið nú búið að stað-
festa reglur sem gera ÁTVR
ókleift að neita að taka nýjar
tegundir í reynslusölu. Fjöldi
nýrra tegunda verður þó tak-
markaður við 30% af fjölda
fastra tegunda. Reglurnar hafa
vakið hörð viðbrögð, m.a. á Al-
þingi, þar sem þær komu til
umræðu síðla í síðasta mán-
uði.
Af hálfu umboðsaðilans, ís-
lensk-ameríska, hefur málinu
verið fylgt eftir af fyllstu
hörku. Lögmenn fyrirtækisins
voru nánast strax látnir annast
samskiptin við ÁTVR og fjár-
málaráðuneytið. Lögmanna-
stofa sú sem hér um ræðir
heitir Lögmenn Höfðabakka.
Og einn af lögmönnum þar er
Hreinn Loftsson sem eitt sinn
hafði umsjón með áformum
um einkavæðingu ríkisstofn-
ana. Það er þó ekki Hreinn sem
skrifar undir bréfin til fjármála-
ráðuneytisins heldur Þórður
S. Gunnarsson.
Ráðherra beðinn
að tyfta Höskuld
Eftir synjun ÁTVR, fyrst bréf-
lega en síðan á fundinum í ág-
úst, voru lögmenn settir í mál-
ið og þeir sneru sér til fjár-
málaráðuneytisins, að því er
virðist fyrst til Indriða Þor-
iákssonar en fljótlega var bréf-
um lögmannanna stefnt hærra
og þann 8. desember í fyrra
barst ráðuneytinu bréf, stílað
á aðstoðarmann fjármálaráð:
herra, Steingrím Ara Arason. í
þessu bréfi fóru lögmennirnir
fram á að ráðuneytið beinlínis
ógilti ákvörðun ÁTVR og skip-
aði fyrirtækinu að ganga til
samninga við Íslensk-ameríska
verslunarfélagið.
í þessu bréfi lögmannanna
kemur ákveðið fram sú skoðun
þeirra að tóbaksvarnarsjónar-
mið geti ekki talist ástæða fyrir
synjun. Þá er því einnig haldið
fram að ákvörðun Höskuldar
Jónssonar, forstjóra ÁTVR,
Philip Morris, stærsti tóbaks-
framleiðandi veraldar, hætti
fyrirvaralaust viðskiptum við
ÁTVR og þrýsti þar með á ís-
lensk stjórnvöld til að haga
löggjöf að vilja fyrirtækisins.
Þessi gjörð gat bakað ÁTVR
fjárhagstjón og alið á óánægju
neytenda gegn frumvarpi og
lögum um tóbaksvarnir. Má
jafna henni til aðferða sem
beitt hefur verið til kúgana
vegna stjórnmálaskoðana."
Það er ekki algengt að sjá
eða heyra embættismenn í
kerfinu taka þannig upp í sig.
Höskuldur Jónsson segist þó í
samtali við Helgarpóstinn
standa fyllilega við þessi orð.
„Ég tel að það hljóti augljós-
lega að hafa áhrif á viðskipta-
sambönd þegar annar aðilinn
beitir slíkum aðferðum,“ segir
hann. Að öðru leyti telur
Höskuldur rétt að skoða um-
mæli sín í þessu bréfi í ljósi
þeirra alvarlegu ásakana sem
lögmennirnir höfðu skömmu
áður borið fram í bréfi til að-
stoðarmanns fjármálaráðherra
og raktar eru hér að framan.
Höskuldur Jónsson, forstjórí ÁTVR, verður að líkindum senn að bæta Maríboro inn í verðlistann sinn.
Fríðrík Sophusson taldi, að fengnu lögfræðiáliti, ekki stætt á öðru en setja sérstakar
innkaupareglur fyrir ÁTVR.
jafngildi því „að byggja íþyngj-
andi stjórnvaldsákvörðun á
stjórnmálaskoðunum".
Skoðanakúgun
segir Höskuldur
Svo er að. sjá sem þessar
harkalegu ásakanir hafi hleypt
illu blóði í forstjóra ÁTVR. í
bréfi sem Höskuldur skrifaði
ráðuneytinu 5. janúar á þessu
ári rekur hann sögu málsins og
meðal annars samskipti Philip
Morris-fyrirtækisins og ÁTVR.
Höskuldur er í þessu bréfi ekk-
ert að skafa utan af hlutunum.
„Staðreynd þessa máls er að
Persónuleg óvild?
Ráðuneytið sendi lögmönn-
um Íslensk-ameríska afrit af
bréfi Höskuldar og í bréfi lög-
mannanna til ráðuneytisins,
sem dagsett er 21. mars á
þessu ári, gera lögmennirnir
því skóna að Höskuldur Jóns-
son beri persónulega óvild til
Philip Morris-fyrirtækisins og
reyndar er gefið í skyn í bréfi
lögmannanna að sú óvild hafi
ítrekað verið látin í ljós áður. í
bréfi lögmannanna segir nefni-
lega:
„I bréfi ÁTVR frá 5. janúar
kemur enn og aftur skýrt fram
að umrædd kaup-
synjun ÁTVR er reist
á óvild í garð fram-
leiðanda þeirrar
vöru sem ÍA óskaði
eftir að keypt yrði.“
Það er svo út af
fyrir sig athyglisvert
að lögmennirnir
skuli hér nota
skammstöfunina ÍA
um Íslensk-ameríska
verslunarfélagið, en
sú skammstöfun er
eins og allir vita
þekktari í samhengi
við annað en tóbaksreykingar.
Verslunarráð:
Ekki refsa fyrir lögbrot!
Reglurnar sem koma til
framkvæmda 1. febrúar á
næsta ári eru unnar af ÁTVR
en staðfestar af fjármálaráðu-
neytinu. Þessar reglur eru
vægast sagt umdeildar. Tób-
aksvarnarráð hefur mótmælt
þeim harkalega og fylgjendur
tóbaksvarna á Alþingi áttu á
dögunum í snörpum orða-
skiptum við fjármálaráðherra
vegna þeirra. Bæði í þeim um-
ræðum og annars staðar hefur
komið fram að fjármálaráðu-
neytið taldi sér ekki stætt á
öðru en að setja þessar inn-
kaupareglur vegna jafnræðis-
reglu í stjórnsýslurétti.
Verslunarráð íslands og Fé-
lag íslenskra stórkaupmanna
hafa einnig mótmælt reglun-
um, en á gjörólíkum forsend-
um. Það vekur í þessu sam-
bandi sérstaka athygli að
Verslunarráðið gerir athuga-
semd við það ákvæði f inn-
kaupareglunum að ÁTVR sé
heimilt að hætta viðskiptum
við fyrirtæki sem brjóti lög um
bann við tóbaksauglýsingum.
Þetta ákvæði telur Verslunar-
ráðið ekki standast ákvæði í
stjórnsýslurétti.
Þá má einnig geta þess að
þegar nýju innkaupareglurnar
voru samþykktar á stjórnar-
fundi ÁTVR skilaði stjórnarfor-
maðurinn, Hildur Petersen,
framkvæmdastjóri Hans Peter-
sen hf., séráliti þar sem hún lét
í ljósi þá skoðun að engar tak-
markanir ættu að vera á að-
gengi tóbakstegunda að
reynsluflokknum í upphafi.
Þess má geta að Hildur Peter-
sen átti sæti í stjórn Verslunar-
ráðs íslands 1990-’92.
Nýjar tegundir í febrúar
Nú eru hér á markaði einar
36 sígarettutegundir. Þessi
fjöldi myndar svonefndan
„kjarna" í þessum vöruflokki.
Samkvæmt nýsettum og um-
deildum innkaupareglum verð-
ur nú boðið upp á fleiri tegund-
ir til reynslu, samtals 30% af
fjölda þeirra tegunda sem
mynda kjarnann. Þetta þýðir
að 1. febrúar, þegar reglurnar
komast til framkvæmda, bæt-
ast 10-11 nýjar tegundir við. Að
sögn Höskuldar Jónssonar,
forstjóra ÁTVR, er þó ekki al-
veg sjálfgefið að Marlboro
verði í þeim hópi. Verði ásókn
mikil verður nefnilega dregið
um það hvaða nýjar tegundir
verði teknar með.
Eru „tóbakskynningar"
á næsta leiti?
Tóbaksauglýsingar eru
bannaðar samkvæmt íslensk-
um lögum en það þýðir ekki
sjálfkrafa að innflytjendur eða
framleiðendur geri ekki neitt
til að auglýsa vöru sína. í óop-
inberu innanhússplaggi, sem