Helgarpósturinn - 07.11.1996, Qupperneq 22

22
RMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER1996
Rómantík
John Lanchester
Picador 1996
Matur með
söguþræði
Pótt The Debt to Pleasure sé yfir-
full af frábærum mataruppskrift-
um þá er hún ekki matreiöslubók í
þeim skilningi.
Sagan er sögö í fyrstu persónu og
er sögumaöurinn Tarquin mikill
áhugamaöur um matargerö. Sagan er
aö miklu leyti byggð upp af matseðl-
um og virka þeir sem tenging á milli
sögukafla. Listir og listamenn eru
einnig höfundi hugleiknir og er hann
greinilega mjög vel aö sér I þeim efn-
um.
The Debt to Pleasure er iangt frá
því aö vera heföbundin í byggingu,
hún hefst sem nokkurs konar blanda
af æviminningum í bland viö afar vel
framsettar uppskriftir. En smátt og
smátt veröur lesandinn þess áskynja
aö á meöan hann telur sig vera aö
lesa fallegar æviminningar og girni-
legar uppskriftir þá kraumar mikil
spenna undir og ágerist eftir því sem
llöur á bókina. Hvernig höfundur not-
ar mataruppskriftirnar sem yfirskin er
þaö sem umfram annaö gerir hana
listræna og áhugaverða aflestrar.
Stíll sögunnar er svolítið yfirdrifinn
á köflum og kannski snobbaöur á
breska vísu. Bókin er þó í marga
staöi afar athyglisverö, ekki síst fyrir
þá sem unna góöum mat, dýru víni
og fögrum listum.
Höfundurinn John Lanchester er
starfandi ritstjóri London Review of
Books, en hann starfaði einnig um
þriggja ára skeiö sem veitingahúsa-
gagnrýnandi timaritsins Observer.
Bókin er 232 síður, fæst hjá Máli
og menningu og kostar 995 krónur.
Spenna
THE MAN WHO
LIED TO WOMEN
The Man Who Lied
to women
Carol O’Connell
Arrow Books 1996
Maðurínn sem
laug að konum!
Lögreglukonan Kate Mallory rann-
sakar dularfullt morö á ungri konu
í nýútkominni bók Carol O'Connor
sem hlotiö hefur heitiö The Man Who
Lied to Women. Þetta er önnur skáld-
saga O'Connor, sem starfaöi sem
listamaður og prófarkalesari í New
York en tók upp á því á miðjum aldri
aö skrifa bækur. Aödáendur reyfara
geta þakkað fyrir þaö.
Aöalsöguhetjan Kate Mallory er
ekkert venjuleg lögreglukona, hún á
sér skuggalega fortíö þar sem hún
eyddi barnæsku sinni heimilislaus á
strætum New York-borgar þangað til
góöviljaöur lögregluforingi, Louis
Markowitz, tók hana upp á arma
sína. Á heimili lögregluforingjans nam
Kate góöa siöi en skuggaleg fortíöin
hefur sett mark sitt á persónu henn-
ar. Þrátt fyrir aö Kate virki gróf og
jafnvel grimm þá er ekki hægt annaö
en að kunna vel viö hana. Þótt sagan
sé skrifuö af konu um konu þá er aö-
alsöguhetjan alltaf séð meö augum
karlmanna, sem gerir hana enn dular-
fyllri.
I upphafi bókar er Kate fengin
rannsókn morös sem viröist afar tor-
ráöiö og hún veit aö til þess aö koma
upp um moröingjann veröur hún aö
leggja llf sitt aö veði, en hún er sem
fyrr köld sem stál.
O'Connor tekst dæmalaust vel að
halda lesandanum I heljargreipum og
erfitt er aö leggja frá sér bókina fyrr
en sagan er öll.
Bókin er 298 síður, fæst hjá Máli
og menningu og kostar 995 krónur.
Hefðbundln
hræsni í heiðri höfð
Fjölmiðlar
Halldór Halldórsson
skrifar
AStöð tvö tók fréttamaður
það sérstaklega fram, að
embættismaður sem var að
hætta störfum hefði átt við
áfengisvandamál að stríða.
Þetta var tekið fram eftir að
greint hafði verið frá því, að
viðkomandi hefði óskað eftir
því að vera fluttur úr starfi.
Satt að segja var þetta ákaflega
undarleg athugasemd og ekki
fór hjá því, að maður velti
vöngum yfir tilgangi þessarar
athugasemdar. Meðal sumra
hlustenda olli þetta mikilli
hneykslan. Sjálfur varð ég
undrandi, en ekki hneykslaður.
Fyrsta og síðasta skylda
fréttamanns er að segja sann-
leikann. Vandamál opinbers
embættismanns var kjarnaat-
riði í þessari frétt. Átti frétta-
maðurinn að segja hálfsatt,
fara í kringum sannleikann,
eins og venjan hefur verið í ár-
anna rás á íslandi? Ég hallast
að því, að fréttamaðurinn hafi
gengið of langt í þessu tilviki.
Það má aldrei gleyma því, að
friðhelgi einkalífs er ríkari hér-
lendis en annars staðar vegna
smæðar samfélagsins. Hvað
kemur það almenningi við þótt
tiltekinn embættismaður eigi
við áfengisvandamál að stríða?
Friðhelgin ríkari á íslandi
í þessu dæmi um áfengis-
vandann hljótum við að velta
vöngum yfir því, að það sem
hét drykkjuskapur eða
drykkjumennska í gamla daga
heitir nú áfengissýki. SÁÁ hef-
ur sannfært þjóðina um, að
áfengisdrykkja sé góður og
gildur sjúkdómur. Engin
ástæða sé til að vera feiminn
yfir því. Menn fái þessa sýki á
beztu bæjum. Þrátt fyrir þetta
virðist fólk vera þeirrar skoð-
unar, að sjúkdómur sem þessi,
geðveila og annað í þeim dúr
séu friðhelgir kvillar, sem eigi
ekki að nefna á nafn í fréttum.
Raunar má færa rök fyrir því,
að töluverðra fordóma gæti í
garð þessa fólks. Á hinn bóg-
inn gæti það þjónað göfugu
markmiði að nefna áfengissýki
sem ástæðu starfsloka, dregið
úr drykkju. Að öllu jöfnu er ég
þeirrar skoðunar, að hérlendis
skuli gilda sjónarmið smæðar-
innar og ekki skuli nefna í frétt-
um vandamál einstaklinga á
borð við áfengisvandamál.
Heppilegasta lausnin á þess-
um vanda fréttamanna er
sennilega sú, að halda í heiðri
þá hefðbundnu hræsni sem er
í gildi um þessi mál hérlendis
að segja grimmt frá drykkju-
sýki útlendinga en hlífa land-
anum. Síðast heyrði ég fréttir á
Rás tvö, þar sem greint var frá
undrun manna á vali á fót-
boltamannsins Gascoigne í
landslið Englendinga, þar sem
sögur segðu að hann hefði bar-
ið konu sína og ætti við
drykkjuvandamál að stríða. Þá
voru nefndir tveir aðrir valdir
menn í sama landslið og við-
líka undrun, þar sem þeir ættu
við áfengisvandamál að stríða!
Ekkert hik hér.
„Mannorðsmorð"
á bak við tjöldin
Viðurkennt er, að svokallað-
ar opinberar persónur njóti
takmarkaðrar friðhelgi vegna
„Siðferðileg álitamál.
Um slík efni hefur oft
verið fjallað í íslenzkum
fjölmiðlum, þ.e.
siðferðileg álitamál
annarra en fjölmiðla
og fjölmiðlunar.“
stöðu sinnar og hlutverks í
samfélaginu. Halldór Ás-
grímsson utanríkisráðherra
kvartaði reyndar í sjónvarpi
undan því að hægt væri að
fjalla um sig nánast takmarka-
laust í skjóli þessarar hugsun-
ar. í Dagsljósi spurði Logi
Bergmann m.a. Sonju B. Jóns-
dóttur og fleiri álits á meint-
um mannorðsmorðum blaða-
og fréttamanna: Sonja, sem nú
er ritstjóri kvennablaðsins
Veru, kvaðst á sínum tíma
hafa orðið daglega vitni að
mannorðsmorði í Hafskips-
málinu fyrir einum áratug!
Þetta kom mér á óvart, því ég
minntist ekki þess, að aðilar
þess máls hefðu hlotið um-
fjöllun í fjölmiðlum umfram
það sem efni stóðu til. Þau
voru reyndar ærin.
Þess vegna spurði ég Sonju
sérstaklega hvað hún hefði átt
við. Skýringin var sú, að á
þessum tíma hefði hún starf-
að á fréttastofu Ríkissjón-
varps. Þar hefðu tveir menn
gengið daglega fram og aftur
og velt upphátt vöngum yfir
því hvað væri hægt að finna á
Hafskipspiltana fyrir kvöldið!
Þetta munu hafa verið Ingvi
Hrafn Jónsson og Hallur
Hallsson!! Þessi athugasemd
Sonju segir náttúrlega ekkert,
ef mið er tekið af fréttaflutn-
ingi Ríkissjónvarpsins. Haf-
skipsmálið var tekið mildum
tökum á þeirri stöð. Þetta
passar illa, ef mið er tekið af
sjálfum fréttunum. Þetta hlýt-
ur að hafa verið eins konar
„teater“ af hálfu þeirra félaga.
Hvað um það, í Hafskipsmál-
inu voru aldrei framin mann-
orðsmorð, ávallt farið varlega
og aldrei fjallað um þá sem
seka menn, heldur sakborn-
inga.
Sonja var að segja frá óverj-
andi afstöðu tveggja manna
innan veggja fréttastofu en
alls ekki opinberum mann-
orðsmorðum í fréttatímum. Á
þessu verða fréttamenn að
gera greinarmun. Annað er
villandi.
Siðferðileg álitamál. Um slík
efni hefur oft verið fjallað í ís-
lenzkum fjölmiðlum, þ.e. sið-
ferðileg álitamál annarra en
fjölmiðla og fjölmiðlunar. Á
meðal íslenzkra blaða- og
fréttamanna er fréttasiðferðið
yfirleitt I góðu lagi. Hins vegar
eru íslenzkir blaðamenn ekki
almennt vanir því að fjalla um
siðfræðileg efni sem lúta að
þeim sjálfum. Þeir hafa ekki
fengið neina þjálfun í slíku.
Það skortir á hina heimspeki-
legu æfingu.
, Bókmenntagetraun
Þeir sem vita nafn höfundar textans hér til hliðar ættu að senda
okkur línu, annaðhvort í pósti til HP Borgartúni 27, 105 Reykjavík,
eða í myndrita s. 552 2311, og láta nafn og heimilisfang sendanda
fylgja. Dregið verður úr réttum lausnum og vinningshafa send bókin
Blóðakur eftir Ólaf Gunnarsson, sem Forlagið gefur út.
I síðustu viku spurðum við um tvo höfunda. Vísan var eftir Steph-
an G. Stephansson (íslenska þokan í ljóðasafninu Andvökumj og Vig-
dís Grímsdóttir var höfundur textabrotsins (Kaldaljós). Vinningshaf-
inn er Hulda Gunnarsdóttir, Sörlaskjóli 29, Reykjavík, og fær hún
senda bókina Undir huliðshjálmi eftir Dóru S. Bjamason.
Hver skrifadi?
Síðastur í þessu göfuga föruneyti gekk tignarmaður einn kyr í
fasi, hugull og sjálfumnægur. Þessi maður var vel á sig kom-
inn og erfitt að segja aldur hsns, slétt farinn í andliti og réttnefj-
aður, munnsvipurinn í senn mjúkur og dapur, aitaðþví kvenleg-
ur og þó án hviklyndis. Hinar settu hreyfingar vitnuðu um lánga
tamningu. En þótt augnaráð hans væri fast og kyrt voru augun
full viðkensla, stór og skýr og því líkust sem sjónflöturinn væri
víðari en annara manna svo færra leyndist fyrir þeim.
Eminent Europeans
Personalities who shaped
contemporary Europe
Ritstjórar: Martyn Bond,
Julie Smith og William
Wallace
The Greycoat Press
Evrópusambandiö er tilraun
stóru meginlandsþjóðanna til
aö ná samkomulagi um varan-
legan friö. Eftir tvær heimsstyrj-
aldir á fyrrihluta aldarinnar varö
til Stál- og kolabandalagið, sem
síðar þróaöist og varö aö ESB
eins og viö þekkjum þaö í dag.
I þessari stórpólitísku atvika-
röö komu margir einstaklingar
viö sögu og þeir voru ekki allir
þjóöhöfðingjar eöa þekktir stjórn-
málamenn. Til að mynda er
vandséö aö Evrópa liti út eins og
hún gerir í dag án tilstillis Frakk-
ans Jeans Monnet. í þessari bók
er sagt frá Monnet og það gerir
ævisöguritari hans, Francois
Duchéne. Kaflinn um Monnet er
tæpar tuttugu blaösíöur sem
þýöir aö á innan viö hálftíma get-
ur maöur kynnst einum helsta
frumkvööli ESB. Aörir bókarkaflar
eru ekki síður áhugaveröir,
t.a.m. um frumherja „Evrópu-
hugsunarinnar" á Bretlandi og
þátt viöskiptajöfra í mótun ESB.
Þá er fjailað um hlut bandarískra
stjórnmálamanna og afstööu
Austur-Evrópumanna, t.d. Vacl-
avs Havel í Tékklandi, til sam-
runaþróunarinnar.
Bókina þarf aö sérpanta.
Fjölmiðlar í tölum
Fleiri sjón-
varpsstöðvar
enmiimi
Pbreytaii
Eftir þvf sem framboð sjón-
varpsefnis hefur aukist með
tilkomu nýrra sjónvarpsstööva
sem keppa um sama hóp áhorf-
enda er Ríkissjónvarpið orðið æ
líkara Stöð 2 í efnisvali. Enn má
þó greina mun á milli stöðvanna
hvað framboð efnis varðar. Þetta
á einkum við um fréttir og frétta-
tengt efni sem og íþróttir. Á með-
an Ríkissjónvarpið reynir að vera
trútt þeirri skyldu sinni að höfða
til óltkra hópa á meðal áhorfenda
og sýna upplýsandi efni leggur
Stöð 2 allt kapp á að ná sem
flestum áhorfendum með
skemmtun og afþreyingu í formi
bíómynda og framhaldsþátta.
Útsendingartlmi sjónvarpsstööva á viku
1984 1988 1990 19931995
RÚV 26 41 48 52 59
Stöö 2 — 72 79 80 85
Sýn — — — — 31
Stöö 3 — — — — 65
Efni sjónvarpsstööva (hlutfall)
RÚV 1984 1988 19931995
Fréttir
og tengt efni 22 16 12 14
Afþreying 39 . 16* 39 37
íþróttir 18 19 10 13
Barna- og ungl.efni7 16 20 16
* Aðeins blómyndir og leikrit, annaö
skemmtiefni ótaliö áriö 1988
Stöð 2 1988 19931995
Fréttir og tengt efni 6 7 8
Afþreying 68 63 61
Iþróttir 5 6 7
Barna- og ungl.efni 10 15 15