Helgarpósturinn - 30.04.1997, Side 22

22
MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL1997
Rómantík
Alicia Dujovne
Eva Perón
Ortiz
Warner Books 1997
Evíta, Evrta
Eva Perón fæddist árið 1919
í Argentínu. Hún hélt ungtil Bue-
ons Aires þar sem hún hugöist
reyna fyrir sér í leiklist. Örlögin
höguöu því svo aö hún varö önn-
ur eiginkona Juans Perón, for-
seta landsins. Persónan Eva Per-
ón hefur alltaf vakiö áhuga
manna og eru söngleikir og kvik-
myndir byggöar á ævi hennar til
marks um þaö.
Nýlega kom út ný ævisaga Evu
Perón eftir Aliciu Dujovne Ort-
iz. Þessi bók er fyrir margra sakir
merkileg, ekki síst í Ijósi þess aö
höfundurinn hafði undir höndum
ógrynni skjala sem ekki höföu áö-
ur komist undir manna hendur.
Þá er sagan aö nokkru byggö á
einstökum vitnisburöi fööur Evu
Perón, en hann þykir varpa nýju
Ijósi á marga atburði í lífi forseta-
frúarinnar.
Eva Perón lést fyrir aldur fram
en saga hennar hefur ávallt veriö
sveipuö mikilli dúlúö og hún var
ýmist hötuö eöa dáö af löndum
sínum.
Bókin er 386 síöur, fæst hjá
Máli og menningu, og kostar
1.395 krónur.
BARBARA
THIERING
ÍA \
Barbara Thiering
iesus of the Apoc-
alypse
Corgi Books 1997
Stjómmálamaðurínn
Jesús Krístur
Nú eru páskar nýliönir og um-
ræöan um kristindóm og guölast
hefur ekki lengi veriö háværari.
Barbara Thiering gat sér frægö
þegar hún sendi frá sér hina um-
deildu bók, Jesus Ihe Man. I
henni túlkar hún líf frelsarans á
heldur nýstárlegan hátt, en Bar-
bara byggir niöurstööur sínar að-
allega á viöamiklum rannsóknum
sínum á Dauöahafshandritunum.
í nýjustu bók sinni, Jesus the
Apocalypse, beinir Barbara sjón-
um aö Opinberunarbókinni, síö-
ustu bók Nýja testamentisins.
Hún einblínir á tímabiliö frá
krossfestingunni og fram til ann-
arrar aldar eftir Krist. Barbara
segir Krist hafa verið foringja pól-
itískrar hreyfingar sem haföi þaö
aö keppikefli aö koma fjölgyöis-
mönnum frá. Hann lést alls ekki
á krossinum heldur liföi til ársins
64 eftir Krist. Eftir krossfestingu
hélt Kristur áfram aö starfa aö
hinni nýju trúarhreyfingu sem var
smám saman aö slíta sig frá gyö-
ingdómi.
Barbara Thiering er ekki fyrst
til þess aö koma fram meö þess-
ar kenningar, enda hafa fleiri en
hún rannsakaö Dauöahafshand-
ritin, en þessi bók er skemmtileg
aflestrar og minnir stundum á
góöan reyfara.
Bókin er 572 síöur, fæst hjá
Máli og menningu og kostar
1.395 krónur.
Alvara
Bókabúð Máls
og menningar
er opin frá
10 til 22
alla daga
vikunnar.
Rannsókn Guðmundar- og Geirfinnsmála
Suartur blettur á
Bandariskir blaöamenn voru
síöast stoltir af starfsgrein sinni
í byrjun áttunda áratugarins þeg-
ar Watergate-máliö og afsögn
Nixons bjó til þá ímynd af fjöl-
miölum aö þeir væru alvarlegt
þjóöfélagsafl sem veitti kjömum
fulltrúum og embættismönnum
aöhald, afhjúpaöi spillingu og
varpaöi Ijósi á samfélagslegt
ranglæti. Eftir Nixon kom Ford,
síöan Carter og þá Ronald Re-
agan, sem ávallt haföi yfirhönd-
ina gagnvart fjölmiölum þótt
hann gæti ekki skiliö vandamál
flóknari en svo aö þaö kæmist
fyrir á einni vélritaöri A4-örk meö
tvöföldu línubili. Fjölmiölar voru
kjölturakkar í fangi Reagans í
Grenada-innrásinni.
Vanmáttur fjölmiöla gagnvart
yfirvöldum birtist I því aö þeir
hættu aö hafa sjáfstæöa dag-
skrá í opinberum málum en fóru
bæöi meövitaö og ómeövitaö aö
skilgreina sig sem hluta af
skemmtanaiönaöinum. Stjóm-
mál fá sambærilega umfjöllun og
poppstjömur; mun nýja platan
(stefnuskráin) ná mikilli sölu
(miklu fylgi); er nýjasta stjarna
CBS- hljómplötuútgáfunnar
(Repúblikanaflokksins) likleg til
aö slá í gegn?
Margir blaöamenn og fjöl-
miölarýnar hafa á undanförnum
árum bent á þessa þróun en fáir
standa jafnfætis James
Fallows, sem hvorttveggja grein-
ir vandann og leggur til úrbætur.
Hann sækir í höfunda á borö viö
Walter Lippmann og John De-
wey, sem á fýrstu áratugum ald-
arinnar skrifuöu um samspil lýö-
ræöis og fjölmiöla.
Bókin kostar 1.520 kr. og
fæst í bókabúö Máls og menn-
ingar.
Lýðræði
ogijölmiðiar
James Fallows:
Breaking the News
How the Media
Undermine American
Democracy
Vintage Books 1996
samvizku þj óðar
Eins og svo margir aðrir, sem
upplifðu taugaveiklun þjóð-
arinnar vegna rannsóknar lög-
reglu á Guðmundar- og Geir-
finnsmálum, beið ég spenntur
eftir þáttunum Aðför að lögum í
umsjá Sigursteins Mássonar,
þar sem átti að fara í saumana á
málunum, en einkum þó harms-
efnum meintra sakborninga og
fjórmenningcmna, sem kenndir
voru við Klúbbinn, birta nýjar
upplýsingar, sem gerðu nýja
rannsókn nauðsynlega o.fl.
(Guðmundar- og Geirfinns-
málið var sett á Netið fyrir þætt-
ina, þar sem birtar voru ýmsar
greinar um það, einkum frá
1994-1996. Gagnleg og látlaus
framsetning. Góður bakgrunn-
ur.)
Fyrst: Mikið ósköp getur sjón-
varp verið lélegur fréttamiðill.
Ef mér skjöplast ekki hafði nán-
ast allt, utan eitt til tvö atriði,
komið fram áður við ítarlega
umfjöllun tímaritsins Mannlífs,
Eintaks, Morgunpóstsins og Helg-
arpóstsins, einkum í greinum
Styrmis Guðlaugssonar, blaða-
manns. Frásagnir fleiri en eins
fangavarðar hafa birzt áður.
Fátt nýtt kom fram í fyrsta
þætti, sem ekki hefur birzt áður
á prenti.
Þó hygg ég, að (meint) harð-
ræði gagnvart ungmennunum í
Síðumúlafangelsi hafi ekki fyrr
komið jafnglögglega fram sem
nú. Lýsingar sjálfra fangavarð-
anna vöktu með manni óhug og
ég gat ekki varizt þeirri hugsun,
að fangaverðirnir hefðu á sínum
tíma breytzt í skyni skroppnar
verur (skv. skipun einhvers),
sem beittu þetta unga fólk við-
bjóðslegustu aðferðum til þess
að láta þeim líða eins illa í fang-
elsinu og hugsazt gat.
Maður fylltist óhugnaði þegar
greint var frá því að Einar
Bollason, hávaxinn körfubolta-
maður, hefði verið látinn í
minnsta klefann, einkum vegna
þess, að fangaverðirnir héldu,
að hann þjáðist af gigt og hún
myndi versna ef hann gæti ekki
rétt almennilega úr sér.
Hvert fóru fangaverðir á
jnámskeið í pyntingalist-
inni?
Þarna var samt eitt af stóru
götunum í heimildamyndinni!
Hvað kom fangavörðunum til
að haga sér eins og skepnur?
Hver gaf skipanir? Hver bar
endanlega ábyrgð á þessari
meðferð á íslenzkum ungmenn-
um, sem var haldið í fangelsi án
haldbærra sönnunargagna og á
grundvelli frásagna, sem virð-
ast hafa orðið til við samspil
Fjölmiðlar
Halldór Halldórsson
skrifar
kjaftasagna, sem rannsóknar-
dómarinn og félagar hans
kynntu sakborningum, og vilja
gæzlufanganna til að viður-
kenna nánast hvað sem var í
von um að sleppa út.
Sjálfur hef ég ekki kynnt mér
sérstaklega rannsóknarsöguna,
en mér sýnist það vera allmikil
tíðindi, ef rétt er, að rannsókn-
ardómarinn og starfsmenn
hans hafi látið „þjóðarsálina" og
kjaftaganginn í henni hafa áhrif
á sig við rannsóknina. Þegar
hugsað er til baka til þessara
ára kemst maður ekki hjá því að
muna eftir þeirri taugaveiklun,
sem ríkti í búðum lögreglu og
sakadóms. Rannsóknarsagan er
þvælukennd og greinilegt, að
lögreglan vissi ekki hvert skyldi
stefna né hvaðan hún kom. Og
til að kóróna allt var svo feng-
inn hingað upp frekur Þjóðverji
til að hefja störf, þega'r allt var
komið í þvælu og hnút.
Játningar og frásagnir sak-
borninga eru kafli út af fyrir sig.
Þær virðast, skv. frásögu Erlu
Bolladóttur o.fl., hafa orðið til í
kollinum á einhverjum og orðið
að sannleika með aðstoð mann-
úðlegra íslenzkra yfirheyrsluað-
ferða. Þær skiluðu ekki þeim fá-
ránleika, sem blasir við nú, þeg-
ar skapazt hefur næg söguleg
fjarlægð á málið. Á sama hátt
mistekst að fanga geðveiki
augnabliksins, í þjóðfélaginu,
hjá rannsóknarmönnum, fjöl-
miðlunum, þjóðarsálinni
o.s.frv.
Það liggur í eðli sjónvarps
sem fjölmiðils, að farið er hratt
yfir sögu. En í fyrra þættinum
var farið allt of hratt yfir sögu
og einu sinni sem oftar komu
fram gallar sjónvarps sem
vinnutækis fréttamanna og
samtímasagnfræðinga.
Gagnrýni á Óla Jó. gerð
tortryggileg!
Verulegur galli á frásögunni
er þegar Sigursteinn lætur í
veðri vaka, að það hafi verið
óeðlilegt að ræða störf þáver-
andi dómsmálaráðherra á Al-
þingi. í fjölmiðlum var búið að
gagnrýna ráðherrann vegna
þessa máls, sem þá var kallað
mesta sakamál aldarinnar, og í
grundvallaratriðum var gagn-
rýnin réttmæt. En í Aðför að lög-
um, fyrri hluta, var reynt að
birta málflutning tveggja stjórn-
málamanna í bjöguðu ljósi, þ.e.
þeirra Vilmundar Gylfasonar
og Sighvats Björgvinssonar. í
fyrri þættinum var ekki gerð al-
mennileg grein fyrir málflutn-
ingi þeirra. Hvorki Sighvatur né
Vilmundur voru að taka afstöðu
til sektar í málinu, heldur voru
þeir að kenna dómsmálaráð-
herra það, sem nú myndu kall-
ast sjálfsagðir pólitískir manna-
siðir. Þeir gagnrýndu „afskipti"
ráðuneytisins af framgangi
sakamálsrannsóknar. (Hittu
þeir e.t.v. naglann á höfuðið?
Hafði stjórnsýslan e.t.v. of mikil
afskipti af málinu? Skapaði það
þrýsting á rannsóknarmenn?)
Á þessum tíma voru stjórn-
málamenn og embættismenn
ekki sérlega vel að sér í því hvar
væru valdmörk embætta
þeirra. Siðleysi í íslenzkri
stjórnsýslu óð uppi. Gagnrýnin
beindist ekki að sakborningum
heldur var gagnrýni þeirra fé-
laga liður í margfrægri baráttu
þessara ára fyrir bættu siðferði
í íslenzkri stjórnsýslu. Hingað
til hefur þessi gagnrýni verið til
góðs!
Ekki er t.d. úr vegi að minna á,
að liður í gagnrýni á dómsvald-
ið í landinu á þessum tíma vék
að þeirri staðreynd, að Saka-
dómur Reykjavíkur annaðist
sakadómsrannsóknir og dæmdi
einnig í sömu málum! M.ö.o.
ekki hafði verið greint á milli
dómsvalds og framkvæmda-
valds.
Ég hlýt að ítreka þá skoðun,
sem ég birti í Helgarpóstinum
snemma í fyrra. Rannsókn
þessa máls einkennist einkum
af subbuskap og vandséð
hvernig lögregla og dómstólar
gátu komizt að einhverri niður-
stöðu. Þá er ég ekki síður á
þeirri skoðun, að það sé nauð-
synlegt hreingerningarverk að
fara ekki einvörðungu í saum-
ana á þessu máli aftur heldur sé
bráðnauðsynlegt fyrir dóms-
valdið og ábyrga rannsóknar-
menn málanna, að farið verði
kerfisbundið í vinnubrögð rann-
sóknarvaldsins.
Eftir skrif blaða og tímarita,
einkum fyrrnefnds Styrmis Guð-
laugssonar, og viðtöl við hug-
rakka fangaverði á þjóðin kröfu
til endurupptöku (a) málsins og
(b) sérstakrar rannsóknar á
vinnubrögðum. Rannsókn máls-
ins er ljóður á ráði íslendinga.
P.S. 1 fyrsta þættinum var gef-
ið í skyn, að Vilmundur, Sig-
hvatur og ég, sem þetta rita,
hefðum rætt sakarefni málsins
við Kristján Pétursson og skrif-
að greinar um málið sem m.a.
byggðust á þeim viðtölum.
Varðandi sjálfan mig hlýt ég að
taka fram, að ég skrifaði aldrei
um Guðmundar- eða Geirfinns-
mál á þessum árum, enda þótt
ég hafi oft rætt við vin minn Vil-
mund, Sighvat og Kristján Pét-
ursson um daginn og veginn, og
m.a. Geirfinnsmálið.
Bók sem skiptir máli
Magnús Scheving
„Það eru einkum tvær bækur sem
hafa haft virkilega mikil áhrif á mig
um ævina. Hin fyrri var einkunna-
bókin mín, sem orsakaði töluverðar
tilfinningasveiflur hjá mér. Sumar
línur í bókinni kættu mig mjög og þá
vegna þess að í þeim kom fyrir talan
tíu, en stundum, t.d. í tengslum við
dönsku, varð ég eilítið dapur.
Reyndar bætti ég síðar á ævinni úr
þessari slöppu dönskukunnáttu
minni og tala núna hina ágætustu
dönsku. Hin bókin sem hafði gríðar-
lega mikil áhrif á mig er kokkabók
með fiskuppskriftum. Eftir að ég
komst í kynni við þessa bók fór ég
að velta fyrir mér mataræði og
borða betri og hollari mat. Fiskur er
nú minn uppáhaldsmatur. Þessi
bók hafði því gríðarleg áhrif á mig.
Aúðvitað hefði ég átt að segja eitt-
hvað menningarlegt en ef ég á að
vera hreinskilinn þá eru þetta
áhrifamestu bækurnar í mínu lífi.“