Alþýðublaðið - 20.08.1976, Side 16

FOSTUDAGUR
20.ÁGÚST 1976
fslenzk uppfinning: alsjálfvirk línubeitingarvél:
Bylting í línu-
veiðum á næsta
- sparar hundruð
milljóna í gjaldeyri
- lækkar útgerðar-
kostnað línubáta
Brátt verður farið að
leggja lokahönd á gerð
nýrrar íslenzkrar
uppfinningar, sem bæði
kann að valda byltingu í
útgerð línubáta hér á
landi og einnig að spara
verulegar gjaldeyrisupp-
hæðir auk þess sem upp-
f inning þessi kann að a’f la
gjaldeyristekna ef um út-
flutning verður að ræða.
Þarna er um að ræða
alsjálfvikra línustokk-
unar- og beitingarvél,
sem Garðar Ástvaldsson í
Hafnarf irði hefur hannað
og unnið að í meira en
áratug.
A undanförnum árum hafa
verið á markaði norskar vélar,
sem settar hafa verið i nokkur
islenzk veiðiskip, en þær vélar
eru fremur dýrar, kosta eitt-
hvað á annan tug milljón hver
vél, og auk þess sparar hún ekki
mikinn mannafla ef þá nokkurn.
Hún er hins vegar sjómönnum
gott hjálpartæki, þó dýrt sé.
Vegna hins háa verðs þeirrar
vélar og þeirra umtalsveröur
breytinga, sem gera þarf á
hverju þvi skipi, sem hún er sett
i hefur sú vél ekki orðið mjög
almennt notuð, og borgar sig
ekki fjárhagslega nema i fáum
tilvikum.
Eftir þeim upplýsingum, sem
blaðiðhefuraflaðsér um vél þá,
sem Garðar Astvaldsson vinnur
nú aö, er þar um að ræða minni
vél og væntanlega talsvert ó-
dýrari, sem hægt verður að hafa
i minni bátum og taka má úr
þeim og setja i land án
nokkurrar fyrirhafnar.
En þaö sem mestu máli skipti
erþó, aö sú vél mun spara veru-
legan mannafla, þar sem
aðeins einn maður þarf að
stjórna henni, samanborið við
fjóra til fimm við norsku vélina.
Slik vél gæti skipt sköpum i út
gerð smábáta á iinuveiðum.
Milljónasparnaður
Nefnum sem dæmi, aö i dag
kostar 1500 krónur aö beita
hvern bala. Séu hafðir 40 balar i
róður kostar það i 100 róðrum
um sex milljónir króna. Ef sú
ágizkun reynist rétt, að fram-
leiöslukostnaður hinnar is-
lenzku vélar kunni að verða
helmingi minni en hinnar
norsku, þá getur kaupverð
hennar unnizt upp á einu út-
haldi.
Viöa hefur verið unnið að til-
raunum með gerð fullkominnar
vélar á þessu sviði, en fram til
bessa dags hafa aðeins litið
dagsins ljós vélar sem ekki geta
talizt meira en hálfsjálfvirkar,
og sem ekki spara mannskap aö
verulegu leyti. En eins og fyrr
segir er vél Garðars næsta al-
sjálfvirk. En hvernig hefur
hann fjármagnað tilraunastarf
sitt?
1 skýrslum Fiskimálasjóðs,
sem ætlað er það hlutverk m.a.
að veita fé til tilrauna með
nýjungar i sjávarútvegi og
vinnslu sjávarafurða, má sjá,
að Garðari hefur verið veitt
eitthvert fé árlega frá þvi áriö
1966. 1 fyrstu nam styrkur til
hans innan við 400 þús. krónum
á ári, en var árið 1975 ein og hálf
milljón, og hefur ekki verið
minni á þessu ári.
Þetta fé hefur nægt til að unnt
hefur verið aö halda tilraunun
um með gerð vélarinnar áfram,
en samkvæmt upplýsingum,
sem blaöiö hefur aflað sér lætur
nærri að um 40% styrktarfjárins
fari i tækjakaup og efniskostn-
að.
Eftir miklu
að slægjast
Blaðið leitaöi þvi til Björns
Kristinssonar, verkfræðings,
sem haft hefur eftirlit af hálfu
Fiskimálasjóðs með smiöi
vélarinnar og spurði hvort hægt
hefði verið að flýta gerð
vélarinnar með meira fjár-
magni.
Björn svaraði þvi til að fyrst
og fremst hefði verið um aö
ræða skort á nægilega hæfum
samstarfsmönnum til aö auknar
fjárveitingar hefðu getað flýtt
verkinu. En þar sem eftir svo
miklum ávinningi væri að
slægjast með smiði vélarinnar,
þá hefði það þótt fyllilega rétt aö
verja fjármagni til hennar þótt
ekki væri vitað, á hverju stigi,
hvort einhverjir erlendir aöilar
meö nægjanlegt fjármagn undir
höndum væru komnir jafnlangt
eða lengur með þróun sams
konar vélar.
Björn kvaðst ekki geta fullyrt
neitt um þaö hve langt væri i
land með lokasmiöi vélarinnar,
en rétt væri að sækja ekki um
einkaleyfi fyrir hana hér og er-
lendis fyrr en rækilega væri bú-
ið að ganga úr skugga um aö um
einkaleyfishæfa framleiðslu
væri að ræöa, þvi þegar sótt er
um slik leyfi þarf að leggja fram
allar teikningar og nákvæmar
vélarlýsingar. Leiki vafi á þvi
aö vélin fullnægi öllum skil-
yrðum, sem sett eru til
veitingar sliks einkaleyfis þarf
að hefja frekari þróun vélarinn-
ar, en hver keppinautur sem
vildi, gæti þá hagnýtt. sér það
sem hann kynni á að skorta
tæknilega, þar sem umsóknir
um einkaleyfi eru opinber gögn.
Rétt væri þvi að fara meö
gætni að ailri gerð vélarinnar og
ekki kynna hana fyrr en ræki-
lega sé gengiö úr skugga um aö
um einkaleyfishæfa^vél sé að
ræða.
Kynnt á þingi.
A alþingi þriðjudagí'nn 13. mai
i fyrra svaraði sjávarútvegs-
ráðherra fyrirspurn frá
Þorvaldi Garðari Kristjánssyni,
alþingismanni um fullnaðar-
gerð þessarar vélar.
1 svari ráðherra kom fram,Jað ,
á árinu 1972 hafi verið lokið við
geymslu fyrir nýja tauka. Siðar
hafi taumageymslunni verið
breytt og endurhönnun lokið i
janúar 1975. A árinu 1973 hafi
verið lokið viö smiði nokkurra
tækja, tækis til að bæta viö
nýjum taumum (taumaábótar)
i febrúar afsnúningatækis (Jtil
þess að snúa tauma af linu ás) i
maf, afskurðartækis (til þess aö
skera af slitna tauma) i október
og tækis til þess að stokka linu
(lfnustokks) i nóvember. í
janúar 1974 var lokið viö
önglabeygju (tæki til þess aö
lagfæra bogna öngla).
Jafnframt smföi vélarhlutanna
var unnið að hönnun á burðarr
grind, segir ennfremur f svan
ráðherra, og stjórnbúnaði. Vann
tæknifræðingur að hönnuninni
fram til 31. marz þaö ár er hann
hætti störfum.
Jafnframt var tekið til viö
prófanir á tækjunum og leiddu
þær til þess að gerðar voru
breytingar á taumageymslunni.
Það skal tekiðfram, að þessar
upplýsingar eru úr þingtiðind-
um, en það munu vera einu
ári?
tæknilegu upplýsingarnar, sem
veittar hafa verið opinberlega
um þróun þessarar vélar.
Þar er frá þvf greint, að þegar
ráðherra svarar fyrrgreindri
fyrirspurn hafi þeir vélarþætt-
ir, sem þá var eftir að vinna,
verið burðargrind samstilling
prófanir og breytingar. Sé þá
iokið viö fyrri vélareiningu.
Sfðari vélareining hafi að hluta
verið smíðuð áður> en hafi
þarfnast endurskoðunar, þ.e.
beituskurður, beitning, stjórn-
búnaður, burðargrind, prófun
og breytingar.
Þá hafi verið gert ráð fyrir að
vinnumagniö, semeftir hafi
verið, væri áætlað 12 mannmán-
uðirviðfyrri vélareiningu og 15
mannmánuðir við siðari, sam-
tals 27 mannmánuðir. Þetta var
fyrir 15 mánuðum .siðan.
Vongóður
Alþýðublaðið leitaði til
Garðars Astvaldssonar,
uppfinningamanns — og spurði
hann hvenær mætti eiga von á
þvi að vél þessi liti dagsins ljós.
Garðar kvaöst vera vongóður
um að það gæti orðið á næsta
ári. Hann vildi litið láta uppi um
tæknilega þróun vélarinnar, en
kvaðst áætla að hún gæti oröið
ódýrari en hin norska þegar að
framleiðslu kæmi. Nefndi hann
sem dæmi lægri stofnkostnað og
undirbúningsvinnu, en sér hefði
verið tjáð, að hið norska fyrir-
tæki, sem framleiðir þá, vél,
sem hingað hefur verið seld,
hefði haft 7-10 manns að störfum
i 12 ár við að þróa þá vél. Væri
samanburðurinn augljós. Þá
væri vél sin öilu einfaldari f
sniðum og fyrirferðarminni.
Aðspurður um það hvort hægt
hefði verið að flýta þróun vélar-
innar með meiri fjárveitingum,
þá sagði Garðar að hann væri
mjög ánægður með þann
skilning sem forráðamenn
Fiskimálasjóðs hefðu sýnt
málaleitun hans og þeim fjár-
veitingum sem hann hefur
fengið.
— En væri verkinu lokið ef þú
hefðir fengiö meira fjármagn
frá upphafi?
— Það mætti alveg eins
segja, að Bandarikjamenn væru
ekki búnir að senda tilraunastöð
til Marz ef þeir heföu ekki haft
úr nægum peningum að spila.
Hann sagði ennfremur að
örlitill afturkippur hefði komið i
rannsóknir með vélina eftir að
ofangreind skýrsla var gefin á
Alþingi, en nú væri þeim haldið
áfram á fullum krafti. Og hann
byggist við þvi, að vélin ætti að
geta orðið fullbúin á næsta ári.
Gjaldeyrissparnaður
Hann kvaðst ekkert geta sagt
á þessu stigi málsins um það
hvernig framleiðslu vélarinnar
yrði hagað, en ljóst væri að það
yrði verulegur gjaldeyrissparn-
aður af þvi að framleiða þessa
vél innanlands i stað þess að
kaupa erlendar vélar.
Þá mætti ennfremur gera ráð
fyrir að einhver markaður yrði
erlendis fyrir þessa vél.
En þótt ekki væri búið að gera
neinar kostnaðaráætlanir, þá
væri það augljóst að mikill
sparnaður muni hljótast af
notkun hennar m.a. vegna þess
mannafla sem beitningarvélin
sparar, þar sem hún vinnur
margra manna verk.
Augljóst er, sagði Garðar, að
eina verulega fiskverndin, sem
viö höfum yfir aö ráða eru linu
veiðar, þar sem þær hlifa fisk-
stofnunum, skemma ekki
eðlilegt umhverfi fisksins i
sjónum og granda engum
öðrum tegundum og ganga ekki
um of á stofninn. —BS/
alþýðu
blaðið
Séð: 1 fundargerð borgar-
ráðs Reykjavikur: „Lögð
fram tillaga Borgarspital-
ans frá 4. ágúst 1976, þar
sem óskað er heimildar til
að bjóða út vissa hluta i
þjónustuálmu Borgarspit-
alans, sbr. nánari upptaln-
ingu I bréfi byggingar-
nefndarinnar. Borgarráð
samþykkti tillöguna, enda
verði þannig staðið að út-
boði og samningum, að
greiðslur komi ekki til á
þessu ári”. Fjárhagur
borgarinnar virðist ekki
vera sem beztur.
o
Lesið: 1 Nýjum þjóð-
málum: ,,Það er oft erfitt
fyrir stjórnmálamenn að
hætta þingmennsku þegar
aidurinn færist yfir þá.
Þetta sannast nú sem oft
áður. Þannig bendir allt til
þess, að tveir þingmenn
Sjáifstæðisflokksins i Suð-
urlandskjördæmi, sem tal-
ið var sennilegt að drægju
sig i hlé, hætti við að hætta.
Það eru þeir Ingólfur Jóns-
son og Guðlaugur Gislason.
Ástandið i flokknum innan
flokksins i kjördæminu er
erfitt, sérstaklega þó i
Vestmannaeyjum, þar sem
um algjöran klofning er að
ræða. Þykir forystumönn-
um þvi ekki réttur timi til
breytinga á þingliðinu”.
o
Lesið: Einnig i Nýjum
þjóðmálum: „Eins og áður
hefur komið fram i þessum
þætti, telja margir áhrifa-
menn innan Sjálfstæðis-
flokksins að rétt sé að
ganga til Alþingiskosninga
á næsta ári. Nú hafa ýmsir
forsvarsmenn flokksins úti
á landi fengið um það
ábendingu frá aðalstöðvun-
um i Reykjavik, að ekki sé
ósennilegt, að kosið verði á
næsta sumri.
o
Séð: 1 timaritinu Frjáls
verzlun: „Tollgæzlumenn i
Reykjavik hafa með vax-
andi áhyggjum fylgzt meö
gæzlumálum úti á landi,
sem þeir telja engan veg-
inn i nægilega góðu horfi.
Þannig hafa þeir lagt
áherzlu á aö menn héðan úr
Reykjavik færu til eftirlits-
starfa á höfnum úti á landi
og er ein hafskipahöfn
norðanlands þá sérstak-
lega nefnd, þvi að þar er
talið að stórsmygl sé stund-
að. Af þessum leiööngrum
Jiefur þó ekki orðið, þar eð
yfirmenn gæzlunnar segja
að engir peningar séu til i
slik verkefni”.