Alþýðublaðið - 22.03.1977, Blaðsíða 5

SBS* Þriðjudagur 22. marz 1977
FRÉTTIR 5
FÆRI EÐA LIF
HULT
Atvinnusjúkdómurinn luoros-
is(gaddur) og orsök hans hefur
veriö þekktur i um þaö bil 45 ár
en menn greinir á um þaö hve
mikil hætta sé á þessum sjúk-
dómi vegna fluormengunar i ál-
verum. Eins og fyrr segir er þaö
flussýra (HF) og fluoriö ryk i
andrúmslofti sem geta valdiö
sjúkdómnum og þarf þvi aö
fylgjast meö magni þessara
efna i andrúmslofti starfs-
manna, en nokkrar mælingar
sem geröar hafa veriö erlendis
benda til þess aö um 80% fluor-
magnsins i andrúmslofti starfs- •
manna i kerskálum sé i formi
flussýru og 20% sem fluoriö ryk.
Fluor sem likaminn fær i sig
meðhöndlar hann á hinn flókn-
asta hátt en i aöalatriðum gildir
sú regla aö megniö af fluornum
skilur likaminn við sig i gegnum
nýrun i þvagi fljótlega eftir upp-
töku en fari magn fluors I
likamanum upp fyrir ákveöin
mörk safnast meira eða minna
af honum i bein og stoðvefi
likamans og veldur á þann hátt
sjúkdómnum fluorosis sem get-
ur verið einkennalaus og bara
greinzt með röntgenmyndatöku
eða alvarlegri meö einkennum.
Hver hin ákveönu mörk eru
fyrir styrkleika fluors i
likamanum, sem ekki má fara
yfir eigi fluorosis sjúkdómurinn
ekki aö koma fram, er frekar
óljóst en þó er miðað viö af sum-
um aö sé upptaka likamans
undir 4 mg F sé ekki hætta á
þessum sjúkdómi, en það eins
og annaö getur veriö mjög ein-
staklingsbundið og t.d. háð
nýrnastarfsemi og vatnsupp-
töku viökomandi.
Með þvi aö mæla fluor styrk-
leika i andrúmslofti starfs-
manna er hægt að fylgjast meö
upptöku fluors og sjúkdóms-
hættu en einnig eru fram-
kvæmdar f luormælingar i
þvagi, sem talið er gefa allgóöa
mynd af fluormengun sem ein-
stakir starfsmenn veröa fyrir,
en er aö sjálfsögöu enginn mæli-
kvaröi á fluormengun andrúms-
lofts á vinnustöðum almennt
eða fluormengun i andrúmslofti
viökomandi starfsmanna, þar
sem notkun ryk- eöa gasgrima
minnkar upptöku likamans á
þessum efnum.
Fluormælingar
gefa góða mynd
Hver eru hættumörk fyrir
fluor i þvagi?
Hér gildir hiö sama og sagt er
um fluorupptöku aö óvissa rikir
um þau mörk sem almennt eru
notuð i Evrópu og Bandarikjum
Noröur-Ameriku en þau eru 5
tng F" /'liter þvags eftir48 tima
frá siðasta vinnutima i fluor-
menguöu andrúmslofti. Eru
þessi mörk raunhæf? Norö-
menn, sem hafa langa og mikla
reynslu af áliðnaði og fluor-
mælingum nota mörkin 5 mg
F" /liter þvags sem hættumörk
eftir vinnudag eöa vakt sem
varar 6-7 tima og viröist þaö
vera öllu raunhæfari mæli-
kvaröi á fluormengun og upp-
töku viökomandi starfsmanns.
Viö mat á flurormengun i and-
rúmslofti og heilbrigöishættu er
i Noregi, Sviþjóö og Bandarikj-
um Noröur-Ameriku stuðst viö
hættumörkin 2,5 mg F" /rúmm
lofts fyrir fluoriö og 3 ppm eöa 2
mg/rúmm lofts fyrir flussýru
(HF).
Alvarlegri en
vindlingareykingar
Þeir sjúkdómar i lungum og
berkjum sem sannanlega eru
flokkaöir sem atvinnusjúkdóm-
ar viö álbræöslur eru svo nefnd-
ir „obstruktivir” lungnasjúk-
dómar en þeir einkennast af
berkjuþrengslum með eöa án
lungnakvefs, breytinga á
þenslueiginleikum lungnavefs
eða varanlegra lungna-
skemmda.
Þessum sjúkdómum var fyrst
lýst fyrir 41 ári en siðan hafa af
og til birzt niðurstöður rann-
sókna frá ýmsum löndum, sem
staðfest hafa aö um er aö ræöa
lungnasjúkdóma meö einkenn-
andi sjúkdómsmynd hjá mönn-
um sem vinna i álverum og þá
fyrst og fremst kerskálum og
hafa rannsóknir sýnt aö þar sem
um er aö ræöa varanlegar
lungnabreytingar þá eru þær
alvarlegri en þær, sem
vindlingareykingar gætu út af
fyrir sig valdið — ennfremur
hefur ekki alltaf verið hægt aö
sýna fram á aö um sérstakt of-
næmi hafi verið að ræöa hiá
mönnum meö þessar sjúkdóms-
breytingar.
Þannig geta þessir lungna-
sjúkdómarorsakastaf ertingu á
slimhúð öndunarfæra frá ýms-
um efnum eöa öörum áhrifum
án þess aö endilega sé um aö
ræöa sérstaka ofnæmissvörun
sem hægt er aö sannreyna með
sérstökum og sérhæfum of-
næmisprófunum eins og t.d.
húöpróf eöa mælingum á .efnum
i blóöi. Vegna þess aö margar af
fyrrnefndum rannsóknum hafa
farið fram á starfsfólki álvera
sem nota svonefnd „Söder-
berg”-skaut skal tekiö fram aö i
rannsókn framkvæmdri i
Noregi 1974 var lögö áherzla á
þaö aö auk þess sem áöurnefnd-
ir lungnasjúkdómar heföu fund-
izt i álverum með Söderbergs-
skaut komu þeir einnig fyrir i
verksmiðjum sem nota forbök-
uö eöa „prebaked” skaut.
5-6 hafa hætt i
Straumsvik vegna
öndunarfærakvilla
Nákvæm vitneskja um tiðni
þessara sjúkdóma liggur ekki
fyrir, en um nokkurra ára skeiö
hafa farið fram viötækar rann-
sóknir á þvi og eru þær fram-
kvæmdar af og i samvinnu milli
eftirtalinna aðila:
EPAA (European Primary Alu-
minium Association),
IPAI (International Primary
Aluminium Institute),
UNEP (United Nations En-
vironmental Programme)
en innan EPAA er starfandi at-
vinnusjúkdómanefnd (occupati-
onal helath committe) og heil-
brigðisnefnd (helt committee)
innan IPAI en UNEP hefur sýnt
þessum málum athygli og hefur
yfir aö ráöa nauösynlegum
gögnum sem viö koma þessum
málum. Mun Swiss Aluminium
Ltd. vera aöili aö þessum sam-
tökum álframleiöenda.
Sem dæmi um tiöni þessara
lungnasjúkdóma i einni rann-
sókn reyndust 169 menn hafa
einkenni sjúkdómanna af 3000
starfsmönnum (i kerskálum og
ingot-plants) yfir 5 ára timabil
(1970-’74). Samkvæmt munnleg-
um upplýsingum trúnaöar-
læknis Isals er honum kunnugt
um 5-6 menn sem hætt hafa
störfum viö álveriö vegna
öndunarfærakvilla siöastliöin 2
ár, en engar samanteknar
skýrslur um þessi mál eru þó til
þegar þetta er skrifað.
ILO (International labour
organisation), eða alþjóöa-
vinnumálastofnunin I Genf mun
og hafa fylgst meö þessum mál-
um en ekki eru fyrirliggjandi
gögn frá henni þegar þetta er
skrifaö.
Þess skal getiö aö áöurnefnd
samtök eru einnig meö rann-
sóknir i gangi á tjöruefnum og
sjúkdómum vegna þeirra i ál-
iönaði.
A morgun verður birtur sá
hluti skýrslunnar sem fjallar
um eftirlit fyrirtækja meö
mengun. Þar kemur meöal ann-
ars fram, aö þaö er sameigin-
legt öllum fyrirtækjum sem
„viöhafa” góöar venjur i
iönaöi” (og þar undir flokkast
öll álver sem við þekkjum til i
iðnaöarlöndunum aö Isal
undanskildu) aö þau sjá sjálf
um mengunarmælingar á sinum
vinnustööum og bera þær sam-
an viö hættumörk sem i gildi
eru. Er tilgangur mælinganna
að sjálfsögöu sá að tryggja að
mengunin sé undir hæstu leyfi-
legu mörkum svo og aö við veröi
komið mengunarvörnum.
Þetta er metnaðarmál fyrir-
tækjanna — „að undanskildu
ísal.”
—hm

'sy'— 'sý' ^sy^- ^ h -^sy^- -\i) ^z) 'ýý'
\l_____
J ;—-
INNLENT LÁN
RÍKISSJÓÐS ÍSLANDS
19771.FL.
VERÐTRYGGÐ
SPARISKÍRTEINI
Samkvæmt heimild í fjár-
lögum fyrir árið 1977 hefur
fjármálaráðherra, fyrir hönd
ríkissjóðs, ákveðið að bjóða út
verðtryggð spariskírteini, að
fjárhæð 600 milljónir króna.
Kjör skírteinanna eru íaðal-
atriðum þessi:
Meðaltalsvextir eru um 3.5%
á ári, þau eru lengst til 20 ára
og bundin til 5 ára frá útgáfu.
Skírteinin bera vexti frá 25.
mars og eru með verðtrygg-
ingu miðað við breytingar á
vísitölu byggingarkostnaðar,
er tekur gildi 1. apríl 1977
Skírteinin, svo og vextir af
þeim og verðbætur, eru skatt-
frjáls og framtalsfrjáls á sama
hátt og sparifé. Þau skulu
skráð á nafn.
Skírteinin eru gefin út í
þremur stærðum, 10.000,
50.000 og 100.000 krónum.
Sala skírteinanna stendur
nú yfir og eru þau til sölu hjá
bönkum, bankaútibúum og
sparisjóðum um land allt svo
og nokkrum verðbréfasölum í
Reykjavík.
Sérprentaðir útboðsskilmál-
ar liggja frammi hjá þessum
aðilum.

Mars 1977
SEÐLABANKI ÍSLANDS