Vísir - 16.04.1969, Blaðsíða 13

V í€> IR . Miðvikudagur 16. apríl 1969.
73
—Listir -Bækur -Menningarmál-
Stefán Edelsteln skrifar tónlistargagnrýni:
Stuðlaberg og frumefni
X^immtudíigskvöld, 10. aprfl,
hélt Sinfóníuhljómsveit Is-
lands undir stjóm dr. Róberts
A. Ottósscwar tónleika til minn-
ingar um hið látna tónskáld
Jón Lerfs sem hefði orðið sjö-
tugur i maí.
Það vorn margir, sem svikust
um að sýna minningu hins látna
þá kurteisi að mæta, því að hús
ið var tæplega hálfsetið. Jón
Leifs var að vísu umdeildur mað
trr, en á því leikur enginn vafi,
að íslenzkt tónlistarlíf stendur
í mikilli þakkarskuld við hann.
Þvf var það hreinn dónaskapur
að „skrópa" á þennan hátt.
Efnisskráin var fjölbreytt og
vandlega valin af stjómandan-
um, með þaö i huga að gefa
sem gleggsta mynd af tónverk-
um tónskáldsins. Spönnuðu tón
verkin svo til allan tónsmíðafer-
il Jóns. Tvö verk heyrðust hér í
fyrsta sinn: Sköpun mannsins úr
„Baldr“ Op. 34 og „Nótt“ fyrir
ténór, bassa og hljómsveit Op.
59.
í upphafi flutti útvarpsstjóri
Andrés Björnsson, stutt ávarp
og lýsti Jóni, persónuleika hans
og viljafestu og því brautryðj-
endahlutverki, sem hann gegndi
í íslenzkú tónlistarlífi.
Ég sagði hér að ofan, að Jón
Leifs hefði verið undeildur mað-
ur. Það á ekki siður við um tón
list hans. Það er ekki hægt að
ásaka hann um að hafa gengið
troðnar slóðir. Tónlist hans er
þurr, hörð, köntuð, hann af-
neitar allri rómantik. Hún er
römm og „statísk“, þ.e. hún
hreyfist ekki i venjulegum skita
ingi, hvorki laglínuhreyfingar né
eininlegar hljóðfallsbreytingar
eiga sér stað nema af mjög
skomum skammti. Tónlist Jóns
stendur óbifanleg, eins og
stuðlaberg,
Þessir eiginleikar gera það að
verkum að mjög þreytandi er
að hlusta á tónlist Jóns Leifs.
Tilbreyting laglínu og hljóðfalls
gælir ekki við eyrað, hantii vill
Þráinn Bertelsson skrifar kvikmyndagagnrýni:
Hetja á hættuslóðum
(I Deal in Danger).
Þeir eru orðnir æðimargir
njósnararnir, er upp á eigin spýt
ur hafa bjargað Bandamönnum
frá ósigri í heimsstyrjöldinni síð-
ari. Af þeim sem maður hefur
séð í bíó, hafa margir verið
býsna trúverðugir, þótt aðrir
hafi verið miður sannfærandi.
Robert Goulet er sá alversti.
Það er merkilegt. hvað mönn-
um dettur í hug að kvikmynda
í þeirri trú, að einhver hljóti að
finnast nægilega vitlaus til að
hafa gaman af öllu saman. Að
minnsta kosti finnst mér ótrú-
legt, að nokkur venjulegur mað-
ur geti haft gaman af ævintýr-
um Roberts Goulets, hins ilm-
smurða dægurlagasöngvara.
Efnisþráöurinn er beinlínis
geðveikur. Fegurðardísimar frá
munalega ljótar, og hrakmennin
þreytuleg og ósannfærandi, æv-
intýrin of stórbrotin, og leiðind
in yfirgengileg, og hvað kvik-
myndatækni viðvíkur þá var
Saga Borgarættarinnar, sem
Nýja bíó sýndi síðast, næstum
því nýtízkuleg miðað við þessa
mynd.
Þó er ekki víst, að þessi mynd
sé sú alversta, sem gérð hefur
verið, því að Nýja bió hefur
grafið upp aðra af svipuðum
gæðaflokki, eftir sýnishominu
að dæma.
(How to Succeed in Business
Without Really Trying).
irk
Söngleikir eiga undarlega
djúp ítök í fólki, og lélégir söng
leikir eiga fleiri áhorfendur
vísa, en venjuleg kvikmynd af
svipuðum gæðaflokki. Þaö er
erfitt að segja um, hvað veldur
þessu, en ef til vill er fólk að
svipast um eftir einhverjum ljúf
um ævintvraheimi, þar sem það
gétur gleýmt áhyggjum dagsins
•-g gráum raunveruleikanum.
? Að þvi tilskildu, að menn
£ hafi ekki fyrirfram óbeit á söng
| leikjum, má hafa af því góða
* skemmUm að sjá „Hvernig kom
ast má áfram.“ Efnið er
skemmtilegt og vel með það far
ið. Músíkin er heldur ekki verri
en gengur og gerist, og leikend-
umir eru upp til hópa prýðileg
ir — með einni undantekningu
þó. Robert Morse, sem biógestir
kannast við úr „The Loved-
One“, leikur aðalhlutverkið og
er blátt áfram stórkostlegur.
Hann er í ríkum mæli gæddur
gáfu skopleikarans, svo að hann
hrífur alla með sér.
Eins og nafnið bendir til fjall
ar söngleikurinn um, hvemig
komast megi áfram án þess að
gera handarvik, og hvem dreym
ir ekki um það. Ekki er þó víst
að miðamir fáist endurgreiddir,
þótt ráðleggingarnar komi ekki
að tiiætluðum notum. 1 mynd-
inni er fylgzt með framaferli
ungs manns, J. Pierrepoint
Finch, sem fer upp metorðastig-
ann hjá fyrirtæki sínu með
hraða ljóssins.
Til að ná markmiði sinu beit-
ir hann ýmsum brellum, sem
eru tiltölulega saklausar, en á-
hrifaríkar engu að síður, og þeg
ar myndinni lýkur, er auðsætt,
að framabrautin er ekki á enda,
þótt hann hafi náð hinu upphaf-
lega tákmarki.
Þessi mynd í Tónabíói verður
ugglaust fjölsótt, enda ólfklegt
annað en flestir kunni að meta
þá gámansemi, sem þama er á
boðstólum.
ekkj láta gæla við eyrað, hann
er sparsamur og spartanís.kur,
notar eingöngu frumefni. Óneit
anlega er þetta frumefni ein-
hliða og þreytandi til lengdar
og gerir ómennskar kröfur til
túlkenda og hlustenda. Fimm-
undir og þrfhljómar, sem skipta
frá dúr yfir i moll og mjög
brött tóntegundaskipti innan þrí
hljómaraða gerir hljómsveitar-
mönnum erfitt fyrir í intonation.
Hljómsveitin og söngvaramir
Kristinn Ha’llsson og Guðmund-
ur Guðjónsson börðust hetju-
lega við stuðlabergið og frum-
efnið undir ötulli stjóm dr.
Róherts A. Ottóssonar, sem
gaéddi tónlistina þvf ,lffi sem
hann gat og raddskráin leyfði
honum, stundum e.t.v. aðeins
meira en hún „leyfði" hvað
dynamik snertir (sem betur fer).
Ég mun ekki lýsa hér ein-
stökum verkum, sem flutt voru,
nema minnast sérstaklega á
söhg Kristins Hallssonar í „Mán
inn líður" við undirleik stjóm-
andans á píanó. Kristinn söng
þetta fomeskjulega lag með
miklum tilþrifum og gæddi það
lífi.
Einnig vil ég nefna hér „Nótt“
Op. 59 fyrir bassa, tenór og
hljómsveit, við visur eftir Þor-
stein Erlíngsson. Vísurnar eru
46, en 10 af þeim tónaðar hér.
Kristinn og Guðmundur sungu
þetta óþjála verk, sem er fullt
af óþægilegum stökkum fy.rir
röddina, af mikilli prýði. Þetta
er yndislegur kveðskapur, létt-
ur, bjartur og intimur, og tón-
listin í merkilegri andstöðu við
inrtihald textans. Hún þróast
ekki — er I kyrrstöðu.
Að lokum þetta: Jón Leifs
var ákaflega stefnufastur mað-
ur, sjálfum sér samkvæmur. -
Hann tók ekkert tillit til þess,
sem eyrað e.t.v. þráöi — skrif-
aði þá tónlist sem honum sýnd-
ist. Við því er ekkert að segja,
— eiginlega dáist ég að þessari
stefnufestu einhliðleikans
En áheyrendum hefði verið
meiri greiði gerður, hefði efnis-
skráin aðeins verið skipuð verk
um Jóns fram að hléi en á eftir
hefði heyrzt voldug hljömkviða
Jóni Leifs til heiðurs — t.d.
Eroica sinfónía Beethovens.
Hvernig komast má áfram

Jfehtul&íGötii
Loðdýrarækt getur orðið
nytsöm atvinnugrein
Enn hefur verið lagt fram á
Alþingi frumvarp um loðdýra-
rækt. Áhugi á nýjum atvinnu-
greinum er bersýnilega mikill,
enda er nú flestum ljóst, að
auka þarf fjölbre-ytni atvinnu-
veganna.
Hins vegar þarf að varast það,
að eldri atvinnuvegimir, eins og
sjávarútvegurinn verði fyrir
borð bomir. Þaö er mörgum
ljóst, að illa hefur verið að sjáv-
arútvegi búið og mikill afli und-
anfarinna ára hefur orðið til
þess, að gerðar hafa verið of
miklar kröfur á hendur útvegin-
um, svo að nú, þegar verr geng-
ur, þá fær hann ekki undir ris-
ið. Jafnframt þvf, sem búið er
betur að þeirri atvinnugrein,
sem bezt hefur séð okkur far-
borða þurfa Islendingar að hasla
sér völl í fleiri greinum. Það er
i rauninni undarleg þróun, sem
átt hefur sér stað, því velmeg-
un okkar á rætur sínar að rekja
til hagstæðs útvegs og fiskfram-
leiðslu. Á fyrsta árinu sem illa
gengur, þá stendur þessi upp-
sprettuauðlind uppurin, og at-
vinnuvegurinn rústir einar, þó
velmegunin hafi sem betur fer
haldizt að mestu leyti, vegna
þeirrar uppþyggingar, sem átt
hafði sér stað fyrir tilstillí sjáv-
arútvegsins.
En mistökin mega ekki eiga
sér stað aftur og íslendingar
mega ekki búa of einhæft. Flest-
um er þessi staðreynd ljós nú,
enda andmæla sífellt færri upp-
byggingu stóriðjunnar og nýjar
ákvarðanir um stækkun áliðju
og kisilgúriðju mæta víðast hvar
fögnuði.
En hér má ekki nema staðar
og því þarf enn að fjölga atvinnu
greinum. Loðdýrarækt mun án
efa afla mikilla útflutningstekna.
Þessi atvinnugrein hefur einnig
þann kost að nýta úrgangsfram-
leiðslu frá sjávarútvegi, sem við
hingað til höfum flutt út fyrir
heldur rýrt andvirði.
Þegar tekin eru til athugunar
ýmis atriði varðandi nýjar at-
vinnugreinar eins og loðdýra-
ræktina nú, þá má ekki láta göm
ul mistök verða til þess að drepa
málið. Mistökin verður að koma
i veg fyrir, að geti hent öðru
sinni, en það má ekki gera þau
að þeirrl grýlu, að við Iátum
hræða okkur frá því að byggja
upp aö nýju þessa atvinnugrein.
Það ber því að fagna fram-
komnum frumvörpum að heim-
ild til loðdýraræktar og vona að
Alþingi sjái sér fært aö taka já-
kvæða afstöðu til slíks nytsemd-
armáls.
Þrándur í Götu.