Vísir - 23.04.1971, Blaðsíða 7

in heimi. Áreiöanlega væri það
einföldun, rómant’isk um of að
segja að Konstantín réði sig af
dögum að leikslokum af þvi að
þá fyrst væri hann end.aniega
úrkula vonar um ástir Nínu.
„Við eru bæði komin inn í hring
iðuna“, segir Nína í fjóröa
þætti, ,,þú rithöfundur, ég leik
kona“, Eitt stefið í leiknum
fjallar um samhengi lífs og list-
ar, æskudraums og hversdags
leika fullorðinsára og þar fer
fram samfefldri umræðu um
vandamái lífs í listum sem vafa
laust væri fróðlegt að huga nán
ar að í samhengi. Byssuskotið
að leikslokum heggur á hnút til
finninganna — tjáir í senn upp-
reisn gegn og uppgjöf undir
hinn leiða hversdagsleika, ævin
lega ósigrandi í leikritum
Tsjekhovs.
fullþroska leikritum hans. Asta-
farið í leiknum er með kostuleg-
um brag ef að því er hugað:
Sfimon kennari elskar Mösju sem
elskar Konstantín sem elskar
Nínu sem elskar Frígorín rit-
höfund sem Írína Arkadína
elskar, Pálína kona Sjamraévs
ráðsmanns elskar Dorn lækni
sem hún óttast að sé á eftir
I'rínu, jafnvel Nínu... Þessi
halarófa er að sínu leyti af farsa
tagi, en leikurinn leggur ekki
tiltakanlega upp úr henni,
þeirra lánlausu ástir eru uppi-
staða miklu alvörugefnari til-
finningalýsingar, þess lánlausa
lífs er fólkið lifir i' leiknum, hver
og einn inniluktur í sínum eig
í Uífi í listum. „Það liggur falið
Ibak við orðin, í þögnunum í
augnaráðj leikaranna og útgeisl
,an innri tilfinningar.. Þar veltur
allt á því að vera, lifa, fyrir-
1 finnast". Tsjekhov lýsir ekki
S fyrst og fremst fólki og atburð
I um heldur tilfinningaríki, geðs-
, munum, innra lífi hjarta og hug
ar. Einmitt þess vegna er vert
að muna að sjálfur nefndi
Tsjekhov leikrit sín gamanleiki,
að þau fjalla hvað sem tautar
og raular um fólk af holdi og
blóði, gerast á stað og tíma. En
það er hinn staðfasti ljóðræni
hugblær þeirra, með sínu ein-
kennilega náv'igi kímni og trega,
sem mestu varðar leikina —
‘hugblær og stílsháttur sem er
venjulegt að nefna sér í lagi
„tsjekhovskan“ og i öðru lagi
„rússneskan". Hugmyndir okk-
ar úm hvað sé sér í lagi rúss-
neskt stafa raunar að verulegu
leyti af bókmenntum — þar á
meðal leikjum eins og Þremur
systrum og Kirsuberjagarðinum.
En hver sýning á leikritum
Tsjekhovs á líf sitt undir því
komið að henni takist að lýsa,
orða, sviðsfæra — að sínum
eigin hætti — hið innra líf sem
leikirnir fjalla fyrst og síöast
um í þögninni bak við orðin.
11/Táfurinn er fyrstur í röð
x hinna fjóru stóru leikrita
Tsjekhovs, og vel má það vera
að. þar séu gleggri efnisleifar
hefðbundins leiks en í seinni,
T sýningu Leikfélags Reykjavj'k
ur, við leiðsögn Jóns Sigur-
björnssonar virtist mér unga
fólkið í leiknum, l>orsteinn Gunn
arsson, Valgerður Dan, Pétur
Einarsson, skila sinum hlut til
metrar hlítar, leikur þeirra hafa
til aö bera innri fyllingu, til-
finningalegt samhengi sem
mestu varðar allan leikinn. —
Stanislavskí hefur þá hótfyndnu
athugasemd eftir Tsjekhov sjálf-
um að Trígorín eigj að ganga
í köflóttum buxum og götugum
skóm — hann er alveg hvers-
dagslegur maður, glæsibragur
hans einungis í augum kvenn-
anna sem dá og dýrka hann.
Mér virtist Þorsteini láta mæta-
vel að sýna hversdagsleik, sjálfs
hyggju og síngirni hans, án þess
að gera Trígorín á nokkurn hátt
ógeðfelldan sem ekki ætti held-
ur við. í leiknum eru tvö til-
finningaris sem miklu skipta
samhengi og framvindu hans:
annað í þriðja þætti, milli' rriðð-
ur og sonar, Irínu og Konstant-
fns, hitt í fjórða, undir lok leiks
ins, milli Konstantíns og Nínu.
Bæði ber að sama brunni, ein-
manaleika og angistar sem verð
ur minnsta kosti Konstantín of-
urefli — hinu rómantíska unga
skáldi, hversdagslega unga
manni sem Pétur Einarsson
leiddi skýrlega fyrir sjónir í ná-
vígi hans við æskudrauma og
örbjarga vonir, holdtekið í gervj
Nínu, Valgerðar Dan.
Annað mál er það hvern bak-
hjall þessi lýsing á 'i eldra
fólkinu í leiknum. Brynjólfur Jó-
hannesson á að vísu létt um vik
að auðkenna Sorin ráðuneytis-
stjóra, fáum klárum dráttum,
og Margréj Ólafsdóttir kom út
af fyrir sig trúlega fyrir sjón-
ir í gervi Pálínu ráðsmannskonu,
Karl Guðmundsson anzj kátlega
sem Sjamraév ráðsmaður. Dorn
Brynjólfur Jóhannesson, Pétur Einarsson og Sigríður Hagaltn
í hlutverkum sínum.
læknir virtist upptroðinn sjálf-
birgingur j' meðförum Guömund
ar Pálssonar — er það fuilnægj-
andi skýring og skilningur hlut-
verksins? Og Sigríður Hagalín
orkaði engan veginn sannfær-
andi í hlutverk; Irínu Arkadínu,
hinnar síngjörnu móður og
heimskonu, dáöu leikkonu. Þótt
hlutverkið virtist skýrlega mót
að, 'hið ýtra, holuðu leikmáti og
framsögn sífellt innan lýsingu
hennar. Hér virðist reyndar ekki
um að ræða „góðan“ eða „vond-
an“ leik, meiri eða minni mistök
i einstökum hlutverkum heldur
samloðun efnisins, innra sam-
hengi alls leiksins, innri og ytri
leikstjórn. Þrátt fyrir snotra
ytri áferð sýningarinnar reynd-
jst þetta samhengi, innra Mf
leiksins næsta stopulf á sýning-
unni í Iönó, eins og einangrun
hlutverkanna, hvers í sínum hug
arheimi, hefði smitaö yfir á leik
inn og leiken'durna Þetta reynd
ist óbreytt þótt einstök hlutverk
væru eftirminnilega mótuð —
Símon kennari sem Borgar Garð
arsson lýsti sérlega „rúss-
neskri“ lýsingu, Masja Guðrún
ar Ásmundsdóttur, ung og göm-
ul í senn, vonblekkt og samt
sterk.
J^Jáfurinn í Iðnó reyndist sem
sé ekki endanlega mótuð,
fullgild Tsjekhov-sýning á ís-
lenzku sviði, enda til mikils
mælzt. Þar fyrir skipar hún
með sómasamlegum hætti sinn
stað í röð íslenzkra Tsjekhov-
sýninga, eink.um og sér í lagi
vegna unga fólksins í sýning-
unni, Iýsir ærlegri viðleitnj að
orða stii og hugarheim hans á
íslenzku. Hvað sem líður hinni
innri lýsíngu, samhengi tilfinn
inganna í leiknum er sýning
'hans snyrtilega og smekklega
unnin hið ytra, leikmynd Ivans
Töröks einkar áferðafailegt og
trúverðugt verk, og lýsing nýt-
ist óvenjuvel. Þýðing Péturs
Thorsteinssonar heyrðist mér
munntöm.
Leikfólag Reykjavíkur:
matnrmn
Eeikrit í 4 þáttum eftir
A. P. Tsjekhov
Þýðing úr rússnesku: Pétur
Thorstemsson
Eeikmynd: Ivan Török
Leifestjóri: Jon Sígurbjörns-
so«
AJkanna er 30 það sem „ger-
isí" í ieilkritum Antons
Tsjekhovs, atburðarás þeirra í
eánföidastu meikingu, skiptir
ekfei mestu málj á sviðinu, og
ekfeí emu shmj hvað menn segja
j leifejœujm, „Þokki þeirra felst
í einhverju sem ekki verður f
orðum bjaö“, segir Stanistavskí
Guðrún Ásmundsdóttir og Þorsteinn Gunnarss. í hlutverkum sínum. (Myndir teknar á æfingu).
VÍ S TR. FSstedagur 23. aprfl »71
cTMenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um leiklist:
Bak við orðin