Vísir - 23.04.1971, Blaðsíða 9

V1SIR . Föstudagur 23. april 1971
aðstöðu með aðgeröunum í
Kambodju. Víst hefur Víetnamí-
seringin gengiö vel, en þó hefði
hún að engu gagn; komið, ef
aðgerðirnar í Kambodju hefðu
ekki við bætz(- og þurrkað út
árásarmöguleika kommúnista á
suðurhluta landsins.
^ðgerðimar í Laos í vor voru
aö vísu nokkuö sama eðlis,
en sá var þó munurinn á, aö þær
fóru fram ailveg við bæjardyr
komtnúnistanna í Norður Víet-
nam, og 'því mátti afltaf búast
við því, að þeir myndu veröa
harðari í hom að taka og geta
t skömmum tíma safnað saman
mifclu liði til gagnárásar. Því
hafa margir litið svo á, að Suö-
ur Víetnamar hafi beðið þar ó-
sigur og verið hraktir á flótta.
t>ar er þó ekki ölf sagan sögð en
bíða verður í nokkra mánuði tif
að sjá fyrir víst árangur eða af
leiðingu af Laos-aðgerðunum.
En Nixon forseti var þeirrar
skoðunar í fyrrgreindri ræðu
sinni, að þær hefðu borið tilætl-
aðan árangur, að eyða birgðum
og herafla kommúnista og vafda
slíkri truflun á hergagnaflutning
um þeirra, að það gerði Banda
ríkjaimönnum nú kleift að hraöa
stóríega brottflutningi heríiðs
frá landinu.
Hann spurði í ræðu sinni,
hvort aðgerðimar í Laos hefðu
gefið tfflætlaöan árangur og gaf
eftirtfarandi svar:
,,I fyrsta lagi sýndu hersveitir
Suður-Víetnama fram á að þær
geta barizt einarðlega án af-
skipta bandarískra ráðunauta á
móti úrvalsliði sem Norður-Víet
namar sendu fram.
í öðru lagi skal það játað, að
Suður Víetnamar máttu þola
mikið manntjón. En jafnvef var-
iegustu áætlanir sýna þó að
Norður Vfetnamar hafa beðið
margfalt meira tjón í bardög-
unum.
I þriðja lagi, og það sem er
mikifvægast, truflunin á flutn-
ingakerfi Norður Víetnama og
sú eyðsla sem þeim varð á í bar
dögunum á skotfærum í bardög
unum í Laos mun jafnvel verða
til að draga ennþá meira úr bar-
áttukrafti þeirra en aðgerðimar
í Kambodja fyrir 10 mánuöum."
Þannig var mat Nixons for-
seta á atburðunum í Víetnam að
undanförnu og á þessu mati
kveðst hann hafa byggt ákvörð-
un sína um margfalt örari brott
flutning bandarísks herliðs frá
Víetnam.
jy/Jenn minnast þess ef til vill,
að þegar aðgerðirnar í I.aos
stóðu yfir, þá undruðust menn
þá miklu skothr'ðarorku, sem
komúnistar bjuggu þar yfir og
olli mikilu tjóni á þyrlum sem
fluttu liö Suður-Víetnama inn í
Laos. Þessi þrumuskothríð virt-
ist þá sýna æðimikinn styrk-
leika þeirra. En nú er álitið aö
einmitt með svo mikilili skothríð
hafi þeir dregiö úr baráttukrafti
sínum, vegna þess hve flutning
ar afflir eru öröugir fyrir þá. —
Þeir komu kannski eins og kapp
ar út úr bardögunum og lögöu
afflt sitt fram til aö sýna sigur
yfir fyrstu sókn Suður Víet-
nama. En einmitt í þessari miklu
áreynslu þeirra er talið hugsan-
legt, að þeir hafi ekki gætt að
sér, en eytt kröftunum um hóf
fram. Sjálfsagt geta þeir enn
haft bolmagn til að kúga og yfir
ganga fátæka smáþjóð eins og
Laos-búa. En hitt mun þeim
verða vikastirðara að byggja
upp nýjar sóknir gegn Suöur
Víetnömum, sem enn fá olnboga
rými tffl að friða sinn lands-
hluta og stæla sig til nýrra
átaka.
Þorsteinn Thorarensen.
P
Jóhann Hafstein forsætisráðherra flytur ræðu við komu hand ritanna. Á myndinni er einnig danska sendinefndin og svo
íslenzkir ráðamenn.
'C'yrstu handritin eru komin
heim. Flateyjarbók og Sæ-
mundar-Edda eru nú almenningi
til sýnis 'i Árnagarði, sem héðan
í frá veröur heimkynní íslenzkra
handrita. Mikill áhugi hefur að
sjálfsögðu veriö á handritamál-
inu undanfarið. og er það von
manna, að sá áhugi sé annað
og meira en stundarfyrirbrigði.
Skinnbókaeign
íslendinga
Áður en handritin tvö, sem
komu siðasta vetrardag, bætt-
ust í hópinn, munu ekki nema
átta heiilegar skinnbækur hafa
verið til hér á landi, varð-
veittar á Þjóöskjalasafni og
Landsbókasafni. Ein skinnbók
er varðveitt hjá Handritastofn-
un íslands, en það er Skarðs-
bók, sem Seðlabankinn keypti
erlendis og gaf þjóðinni.
Fáeinar heiliegar skinnbækur
eru til á Þjóðskjalasafni. Þar
á meðal má nefna Sigurðar-
registur, sem er skrá yfir eign-
ir Hólastóls, skráð af síra Sig-
urði Jónssynj syni Jóns biskups
Arasonar Þá er einnig til Bréfa-
bók Jóns Vilhjálmssonar Hóla-
biskups frá 15du öld.
Auk þessara heillegu handrita
eru til á annað þúsund skinn-
bréf, að sögn Bjarna Vilhjálms
sonar, þjóðskjalavaröar. Þar af
eru um 700 úr Árnasafni. Þau
fengum við árið 1927, en það
sem umfram er hefur varðveizt
hér alla tíð.
Meöal þessara bréfa er eitt
elzta skinnhandrit, sem tii er á
íslenzku, Reykholtsmáldagi, sem
líklega er skrifaður í kringum
1185.
12200 handrit í
Landsbókasafni
t Landsbókasafni eru nú 5
skinnbækur: Bænakver frá því
um 1550. tvær Jónsbækur frá
16du öld, önnur óheil, lækninga
hver frá miðri 17du öld, og
galdrabréf frá því um 1670.
Fombréf á skinni eru í Lands
bókasafni 82 talsins og skinn-
bókabrot alls 115.
Allt handritasafn Landsbóka-
safnsins er hins vegar mikið að
vöxtum alls 12200 handrit, að
sögn dr. Finnboga Guðmunds-
sonar, landsbókavarðar.
Ljósmyndari óskast
, Ljósmyndari er sá starfskraft
ur, sem ég vildi fyrst ráða,
hefði ég tök á því“, sagði Jón-
as Kristjánsson forstöðumaður
Handritastofnunar Islands, er
Vísir innti hann eftir þv'i hvort
ekki yrði mannekla i Árnagarði,
þeMr handritin færú að berast.
Nauðsynlegt er að eiga ljós-
myndir af handritunum til að
hlífa þeim sem mest með því að
nota aðeins ljósmyndir við dag-
lega vinnu en forðast að fletta
hinum eiginlegu handritum,
nema nauðsyn beri til. í Árna-
safni er lagt kapp á að ljós-
mynda öll þau handrit, sem hing
að verða send.
íslenzk handrít víða
um lönd
í Stokkhólmi er merkilegast
safn íslenzkra handrita utan
Kaupmannahafnar, en talsvert
er til víða annars staðar, svo
sem í Uppsöium, á Bretasafni í
Lundúnum, f Oxford og víðar á
Bretiandi, t.d. í Cambridge og
Edinborg og svo í Dublin á tr-
landi.
Einnig eru til handrit í Nor-
egi, aðallega í Osló, en sömu
leiðis eitthvert magn í Þránd-
heimi.
t Frakklandi eru til handrit og
i Þýzkalandi og ennfremur í
Bandarfkjunum, en þar mun að-
Er fomritaáhuginn
mikill?
„Við höfum eins mikiö frammi
af fornritum og við getum þessa
dagana“, sagði Eiríkur Hreinn
Finnbogason borgarbókavörður.
„Töluvert mikið er lánað út. —
Við eigum þó nokkuð mörg
eintök af íslendingasösunum
bæði í aðalsafninu og í útibúun-
um og það má segja, að meiri
hlutinn sé alltaf í útláni.
Útlán fara gevsmikið eftir
sögum. Stóru sögurnar, t.d. Lax-
dæla, Njála, Eyrbyggja og Grett
issaga eru mest lánaðar, og það
er ekki nokkur vafi, að mest er
einnmitf eftirspurnin eftir þeim
bókum, sem nemendur f skólum
eru látnir lesa.“
En það eru fleiri en nemend
ur f framhaldsskóla, sem fá
fornritin lánuð til lestrar. —
Eldra fólk biður um þau og
sömuleiðis lesendur í yngri ald
ursflokkum en framhaldsskóia-
nemendur. -
í barnadeildir bókasafnanna
eru tslendingasögumar settar
með nútíma stafsetningu og þaö
virðist bera árangur. Það er
léttara fyrir krakkana að lesa
nútfma stafsetningu tii að byrja
með.
— JH, GG, SB, ÞB
allega vera handrit, sem ein-
staklingar hafa einhvern tímann
keypt í Danmörku.
Reksturskostnaður
Handritastofnunar
Talsvert fé kostar að sjálf-
sögðu að reka Handritastofnun
íslands, samtals 4 milljónir 915
þúsund krónur.
í laun fara 2.815.000 krónur,
í rekstur hússins 900.000 og
í útgáfukostnað handrita
1.200.000 krónur.
Thorsen skipherra á „Vædderen“ afhendir handritin íslenzkum lögreglumönnum til gæzlu.
íslenzk handrít —
heima og eríendis
Hve lengi endast
handritin?
„Aðferðir við handritaviðgerð
ir eru stöðugt að þróast", segir
Vigdís Björnsdóttir sem ein ís-
lendinga hefur lært viðgerðir á
skinnhandritum, en hún starfar
við Þjóðskjalasafnið og mun
væntanlega fá þaö vandasama
verkefni í framtíðinni að gera
við handrit þau, sem berast
Handritastofnuninni, eftir þvi
sem þörf krefur.
„Það er mjög erfitt að spá
um, hversu lengi skinnhandrit-
in kunna að endast“, segir Vig-
dís. „Yfirieitt er f þeim haldgott
efni. Skinnið er sterkt og virð
ist geta enzt endalaust, nema
fúi komist f það. í letrið var
ýmist notað sortulyngsblek eða
kálfsblóð. Annars hafa þessi
efni ekki verið rannsökuð nægi
lega, en það mætti gera með
raunvlsindalegum aðferðum“.