Vísir - 24.05.1974, Blaðsíða 2

2
Visir. Föstudagur 24. mai 1974.
risusm--
Hafiö þér ákveöið, hvernig þér
verjiö sumarfriinu i ár?
Björn Björgvinsson, vélstjóri: —
Ég verð á millilandaskipi i sumar
og kem þá m.a. til Kaupmanna-
hafnar og Gautaborgar. Það næg-
ir mér.
Snorri Jónasson, starfsm. hjá
ölgerðinni: — Ég fer i ágúst með
einu ferðafélaganna til Kaup-
mannahafnar og þaðan i rútu
áfram til Italiu. Það hlýtur að
verða ágætis ferð, trúi ég. I fyrra
fór ég til Spánar. A páskunum i
fyrra fór ég lika i Skaftafell.
Ölikir staðir, Spánn og Skaftafell,
en jafngaman að koma til þeirra
beggja.
Frank Bocchino, lögreglumaður:
— Ég fer hringveginn með fjöl-
skyldunni i júli. Hvert ég fór i
fyrra? Þá fór ég mest litið. Nei,
það er ekki alveg rétt hjá mér:
Við hjónin skruppum til Banda-
rikjanna tiu daga af september-
mánuði.
Sigurður Halldórsson bruna-
vörður: —Við höfum ráðgert ferð
inn á öræfi á tveim eða þremur
jeppum, nokkrir félagar, sem
ferðumst mikið saman. Við förum
sennilega i júli. Nei, þangað hef
ég aldrei komið áður. Ég hef bara
gaman af að þvælast um ólika
staði. t fyrrasumar fór ég til
Spánar.
Sólveig Kristjánsdóttir, banka-
mær: — t fyrra fórum við hjónin
um Austfirðina, svo núna förum
við um Vestfirðina. Þangað hef ég
aldrei komið áður.
Þorsteinn Þórisson, starfsm. hjá
tSAL.— Ég fór til Spánar i fyrra-
sumar, en núna er ég ákveðinn i
að nota nýja hringveginn og
skoða eigið land.
Sœtta sig við dómana
w
— „Að vera fangi ó Islandi",
ritgerð um fangelsismál
,,Að vera fangi á
tslandi”...Vfirskriftin hljómar
eins og reyfaraheiti eða inn-
gangur að einhverri lifsreynslu-
sögu i litt mcrkilegu mánaðar-
riti, frekar heldur en kaflaskil i
lokaprófsritgerð islenzks
stúdents við félagsfræðiskóla i
Stavangri.
Ritgerð þessa hefur skrifað
Svavar Björnsson til lokaprófs i
félagsráðgjöf við Sosialskolen i
Stavangri, og er það sú fyrsta
sinnar tegundar, þar sem fjallað
er um afbrotafræðileg efni við
islenzkar aðstæður, en önnur rit-
gerð, aö visu svipaðs efnis, var
meira sérhæfð i sambandi við
náðanir. Hana skrifaði afbrota-
fræðingurinn Hildugunnur Ólafs-
dóttir.
Til undirbúnings hluta af rit-
gerð sinni fékk Svavar til liðs við
sig refsivistarfangana að
Litla-Hrauni. Með aðstoð þeirra
gerði hann fyrstu fangelsis-
könnunina, sem gerð hefur verið
á fslandi.
Könnun þessi lá i þvi, að fang-
arnir allir 43 aö tölu, sem þá sátu
inni, fengu spurningalista. Þar
voru bornar upp við þá
spurningar, eins og: „Hefurðu
verið hér oft áður?...Telur þú
fyrirkomulag vinnu þeirrar, er
hér er stunduð, hentugt eins og
það er nú?...Hvernig likar þér
maturinn?...Sérðu sjónvarpsdag-
skrána oft?....Færð þú oft
heimsókn?....Skrifarðu
oft? Færðu oftbréf?”— Og svo
framvegis.
Svavar fékk aðeins svör frá 34
fanganna, og svör þeirra við
fyrstu spurningunni, sem var um
það, hve gamlir þeir væru, leiddu
fyrsta athyglisverða hlutinn i
ljós. Nær helmingurinn var á
aldrinum 20 til 29 ára. — Voru niu
á aldrinum 20-24 ára, og aðrir niu
voru 25-29. ára. — Og hartnær
einn þriðji hluti þeirra sat i
fangelsi i fyrsta sinn, þegar
Svavar gerði könnunina.
Við mörgum spurningunum
komu margvisleg svör, en um eitt
voru nær allir fangarnir sammála
eða 94%. — Nefnilega, að störfin,
sem þeir væru látnir gegna, væru
tilgangslaus og hefðu ekkert
hagnýtt gildi. — Kom þá i ljós, að
margir þeirra töldu æskilegt, að
komið yrði upp einhverjum smá-
iðnaði, sem fangar gætu starfað
við. I þvi sambandi voru lág laun
fanga af slikri vinnu þeim mjög
ofarlega i huga, og um leið i
tenglsum við þá staðreynd, að
fangar hafa flestir ekkert fé
handa á milli, þegar þeir losna úr
fangelsinu.
Um þetta skrifar Svavar nánar
i ritgerðinni:
„Það er ljóst, að velskipulögð
vinna i fangelsinu gæti gert
fangelsisdvölina tilgangsrikari en
hún er i dag. Starfið væri hægt að
nota sem meðal til þess að
innræta föngunum betri vinnu-
brögð, jafnvel til starfsmennt-
unar á ýmsum sviðum, sem
mundi gera þá hæfari til að
bjarga sér sjálfum á vinnu-
markaðnum, eftir að þeir eru
lausir orðnir.
Stór hluti fanganna hefur lotið i
lægra haldi i brauðstritinu, og oft
það mikið, að þeir voga sér ekki
að gera fleiri tilraunir á þeim
vettvangi. Þeir eru oft rótlausir i
vinnunni og þola ekki að vinna
mjög lengi i senn á sama vinnu-
stað. Ef kreppir að þeim atvinnu-
leysi, er þeim hættara við en
öðrum að leiðast á glapstigu, og
smám saman eiga þeir erfiðara
og erfiðara með að fá vinnu.
Atvinnuleysi þeirra á lika
stundum rætur að rekja til þess,
að þeir kviða þvi að gera næsta
atvinnurekanda eða einhverjum
grein fyrir þvi, hve stopult þeir
hafa stundað vinnu (oft rofin af
fangelsisdvöl). Af þessum
ástæðum eru margir fangar
merktir sem „vinnufælnir og
latir”. Og það er svo oft ásamt
áfnegisneyzlunni ein af helztu
ástæðum þess, að þeir hneigjast
til afbrota á nýjan leik eftir
afplánun”.
Varðandi launamál fanga
bendir Svavar á (i ritgerðinni):
„í Sviþjóð hefur verið gerð
tilraun með laun handa föngum. í
Tilberga-fangelsinu fyrir utan
Vásteraas fengu fangarnir 1.300
sænskar krónur á mánuði fyrir
vinnu sina i verksmiðju
stofnunarinnar. Þá höfðu verið
dregnir frá skattar, lifeyrir
handa konu og börnum, húsa-
leiga, sektir og skaðabætur. Af
laununum sinum greiddu fang-
arnir svo sjálfir fyrir fæðið (11
krónur hverja máltið) og annað,
sem þeir töldu sig þurfa með. —
Þetta féjl föngunum mjög vel.
Þeir öðluðust við það vissa
sjálfsvirðingu aftur, að þiggja
laun og greiða sjálfir fyrir sig og
sina, rétt eins og maður gerir
utan múranna”.
Ein spurning könnunarinnar
hljóðaði á þá lund, hvernig fang-
anum litist á, að konur yrðu lika
ráðnar til gæzlustarfa i fang-
elsinu. —■ 55% fanganna töldu, að
það gæti verið bót að þvi. 18%
voru þvi mótfallnir. Hinir töldu
það ekki skipta máli, eða létu þvi
ósvarað. — Þetta stakk nokkuð i
stúf við niðurstöður könnunar,
sem gerð hafði verið i norsku
fangelsi, þar sem norsku
fangarnir töldu fangelsið engan
stað fyrir konur, og voru flestir
andvigir slikri hugmynd.
Svavar skrifar á einum stað i
ritgerðinni, að það hljóti að
skoðast sem hrós fyrir dómstóla
hér á landi, að 65% fanganna
töldu sig hafa hlotið réttláta dóm.
— 1 norsku könnuninni, sem vikið
var að hér að ofan, kom i ljós, að
70% norsku fanganna töldu sig
hafa hlotið óréttláta dóma, og
þótti það mjög skiljanleg afstaða.
Eitt enn telur Svavar öðru
fremur lærdómsrikt af svörum
fanganna á Litla-Hrauni. Þegar
þeir voru spurðir að þvi, til
hverra þeir leituðu með persónu-
leg vandamál sin svöruðu flestir,
eða 23%, að þeir sneru sér til
forstöðumannsins. 14% sögðust
snúa sér til gangavarðanna. —
En aðeins 9% sneru sér til
fangelsisprestins og sami fjöldi til
fangaverndarinnar.
„Forstöðumenn fangelsa eru
yfirleitt litið vinsælar
manneskjur, og er sá við islenzka
rikisfangelsið engin undan-
tekning. En fangarnir hafa i
rauninni oft ekki i annað hús að
venda. Fangelsispresturinn
kemur bara hálfsmánaðarlega,
og fulltrúar fangahjálparinnar
koma sömuleiðis aðeins hálfs-
mánaðarlega. Þar sem fangelsið
hefur sjálft engan félagsráðgjafa,
er það tilviljunum og
skapsmunum forstöðumannsins
þann daginn háð, hvernig úr
þessum vandamálum er leyst”,
skrifar Svavar.
I LESENDUR HAFA ORÐIÐ
KÆMIST HANN
INN Á SÖGU?
Veitingahússgestur skrifar:
„Skyldi Range-Roverinn á
myndinni komast inn á Sögu?
Hann hefur þó alla vega háls-
bindi, en mér skilst að það sé al-
gjört frumskilyrði, að menn hafi
um hálsinn einhvers konar dulu,
sem hangir niður á istruna (ef
hún er fyrir hendi). Oðruvisi
komast menn ekki inn. Dyra-
verðir skirskota i þessu efni til
ákvörðunar hótelstjóra. Hins
vegar virðist mönnum liðast að
mæta i illa pressuðum buxum,
óhreinum skyrtum og botnlaus-
um skóm, — bara að hafa bindið
um hálsinn.
Ég lenti i þvi að sýna útlending-
um „næturlif” Reykjavikur, og
hvi ekki að sýna ferðalöngunum
stoltið okkar, Hótel Sögu. En ó
nei, ekki var öllum greið leið að
dýrðinni. Eins og ferðalöngum er
gjarnt, þá voru menn klæddir á
mismunandi vegu, sumir með
bindi, aðrir án þess. Og við það
var ekki komandi að slaka á
reglunni.
En eru svona reglur ekki
orðnar nokkuð hjákátlegar?
Varla fyrirfinnast staðir úti i hin-
um stóra heimi, sem sifellt gerist
frjálsari i öllu tilliti, sem gera þá
blindu kröfu til gesta sinna, að
karlhlutinn af þeim sé með háls
tau. Auðvitað er ætlazt til að fólk
sé i hreinum og tilhlýðilegum
fötum, mæti ekki i keppnis-
búningi knattspyrnumanna eða
eitthvað i þá veruna. En ferða-
manni i sinum ferðafötum er
óviða úthýst, jafnvel þótt staður-
inn eigi að heita „finn”.
Ég rakst á þennan bil, þar sem
einhverjir gárungar höfðu hnýtt
forláta bindi við útblástursrörið,
smellti af þessu fyrirbæri og spyr
enn: Kæmist hann inn á Sögu út á
bindið sitt?
AÐ SITJA í STJÓRN
Að sitja i stjórn býður hættunni heim,
oss hermt er með órækum sönnunum.
Við kjósum þvi ihaldið spjallað og spillt,
til að spilla ekki Framsóknarmönnunum.
Ben. Ax