Vísir - 22.07.1974, Blaðsíða 6

Vfair. Mánad»gur 22. Jtu 1974.
&
vísrn
Útgefandi: 'Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: /ón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Fréjtastj. erl. frétta: Björn Bjarnason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Símar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
R4istlðrn:'‘ Siöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
I lausasölu 35 kr. eintakiö. Blaöaprent hf._
Þegar vopnin taka við
af sáttfýsinni
Atburðirnir á Kýpur minna á, hversu stutt er
milli striðs og friðar — jafnvel meðal banda-
manna. Byltingin gegn Makariosi, lögmætum
forseta Kýpur, hefur orðið að alvarlegu milli-
rikja-máli, þar sem vopnin hafa tekið við af sátt-
fýsinni. A meginlandi Evrópu, skammt frá
landamærum austurs og vesturs, standa herir
tveggja aðildarrikja Atlantshafsbandalagsins
andspænis hvor öðrum gráir fyrir járnum. Þótt
vopnahlé hafi verið gert, hefur ekki enn fundizt sú
lausn, sem tryggir, að ekki komi til átaka, sem
fleiri riki gætu dregizt inn i.
Nýlega staðfestu aðildarriki Atlantshafsbanda-
lagsins vilja sinn til að leysa deilur á friðsamleg-
an hátt með samráði. Undanfarið hefur friðar-
gerð fremur sett svip sinn á alþjóðamál en hern-
aðarátök. Blóðbaðið á Kýpur minnir okkur hins
vegar á þá dapurlegu staðreynd, að góður vilji
má sin litils, ef riki telja brýnustu hagsmunum
sinum misboðið. Tyrkir saka herforingjana i
Aþenu um að standa að byltingunni á Kýpur.
Þegar þeir vildu ekki verða við kröfum tyrknesku
stjórnarinnar, tóku vopnin til máls.
Engir megnuðu að halda aftur af Tyrkjum,
þegar þeir fóru af stað. Fastaráð Atlantshafs-
bandalagsins beygði stjórnina i Aþenu undir vilja
sinn. Tyrkjum þótti samt ekki nóg að gert. Sendi-
boði Bandarikjastjórnar flutti sáttarorð milli
Aþenu og Ankara. Hann gat ekki fengið Grikki til
að samþykkja kröfur Tyrkja. Þegar innrásin var
gerð, hafði Makarios nýlega lokið við að ávarpa
öryggisráð Sameinuðu þjóðanna og hvatt þá frið-
arstofnun sér til aðstoðar við að velta byltingar-
mönnunum. Eftir innrásina ályktaði öryggisráð-
ið um vopnahlé. Sú ályktun var þó að engu höfð.
Það var ekki fyrr en Tyrkir töldu sig hafa náð
markmiðum sinum, sem þeir samþykktu vopna-
hlé.
Enn er ekki unnt að fullyrða neitt um það, til
hvers innrásin kann að leiða. Þótt Tyrkir krefjist
þess, að Makarios komist aftur til valda, er erfitt
að sjá, hvernig blóðbaðið getur flýtt fyrir þvi.
Raunar hefur það jafnan verið yfirlýst stefna
Tyrkja, að Kýpur verði skipt i sjálfstjórnarsvæði
þjóðarbrotanna. Makarios forseti getur ekki
sætt sig við þá stefnu, sem i framkvæmd mundi
skipta eyjunni milli stjórnanna i Aþenu og Ank-
ara. Bretar sætta sig ekki heldur við þá lausn á
málum þessarar gömlu nýlendu sinnar. En á-
samt Grikkjum og Tyrkjum eru þeir skyldir sam-
kvæmt samningi til að tryggja sjálfstæði og hlut-
leysi eyjunnar.
Hvorki Bandarikjamenn né Sovétmenn geta
þolað það til lengdar, að óvissa riki um yfirráðin
yfir Kýpur. Hernaðarlegt mikilvægi eyjunnar
hefur aukizt samhliða kapphlaupinu um flotaað-
stöðu á Miðjarðarhafi og vegna deilunnar milli
ísraelsmanna og Araba. Nú er verið að opna Sú-
ez-skurð til siglinga að nýju eftir sjö ára lokun,
ekki verður það til að minnka hernaðarlegt mikil-
vægi Kýpur. Grikkland og Tyrkland eru þar að
auki mikilvægir útverðir i varnarkerfi Atlants-
hafsbandalagsins við landamæri Sovétrikjanna.
Innrásin á Kýpur hefur breytt valdaráni i hern-
aðarátök á einu viðkvæmasta svæði heims, þar
sem hagsmunir austurs og vesturs skerast. Allir
hljóta að vona, að vopnin viki fyrir sáttfýsinni og
skynsemin taki við af byssukjöftunum.
— BB.
Þrjú NATO-ríki
ábyrgjast sjálfstœði
og hlutleysi Kýpur
„Allur heimurinn veit,
að samsærið á Kýpur er
afrek griskra liðsfor-
ingja, sem griska stjórnin
sendi þangað og hlýða
skipunum frá Aþenu.
Griska stjórnin kemst
ekki hjá ábyrgð vegna
gerða sinna.
Allar aðstæður benda
Samanburður á herstyrk Grikkja og Tyrkja Grikkir Tyrkir
Fjöldi hermanna: 160.000 menn 455.000 menn
Landher: 120.000 menn 365.000 menn
Floti: 18.000 menn 40.000 menn 7 kafbátar 15 kafbátar 9 tundurspillar 14 tundurspiilar
Flugher: 225 orrustuvélar 288 orrustuvélar (Heimiid: The Military Balance 1973-4)
til þess að það álit hefur
skapazt i heiminum, að
vissir NATO-hópar hafi
stjórnað valdaráninu á
Kýpur, hópar, sem sættu
sig ekki við sjálfstæða
tilveru Kýpurlýðveldis-
ins, sem aðhylltist sjálf-
stæða utanrikisstefnu,
hlutleysisstefnu.
Undir þvi yfirskini, að
utanaðkomandi afskipti
mætti skoða sem ihlutun i
innanrikismál Kýpur,
komu þessi NATO-riki i
veg fyrir, að öryggisráð-
ið samþykkti ráðstafanir
til að koma i veg fyrir af-
skiptin og styddi löglega
rikisstjórn landsins....
Sovétrikin, sem eru trú
hinum leninisku lögmál-
um utanrikisstefnu sinn-
ar, hafa alltaf verið og
munu halda áfram að
verða á bandi þjóðar
Kýpur i baráttu þeirra
fyrir réttinum til að
ákvarða örlög sin
sjálf...”
Þetta eru kaflar úr yfirlýsingu
Sovétstjórnarinnar vegna
byltingarinnar á Kýpur, sem
NOVOSTI APN á Islandi sendi Is-
lenzkum fjölmiðlum sl. föstudag.
Af henni er ljóst, að sovézk yfirvöld
ætla óhikað að nota byltinguna og
valdaránið á Kýpur til nýrrar
áróðursherferðar gegn Atlants-
hafsbandalaginu. Ekki er látið
nægja að saka herforingjastjórnina
I Grikkl. um að hafa stjórnað
byltingunni heldur er „vissum
NATO-hópum” og „þessum NATO-
rlkjum” blandað I málið án frekari
rökstuðnings. Yfirlýsingin var gef-
in, áður en Makarios flutti mál sitt
fyrir öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna, en samt telur sovézka
stjórnin að „þessi NATO-riki” hafi
komið I veg fyrir „að öryggisráðið
samþykkti ráðstafanir....”
í framhaldi afþessum stóryrtu
fullyrðingum Sovétstjórnarinnar
er fróðlegt að kanna, hvernig stöðu
Kýpur er háttað samkvæmt alþjóð-
legu samkomulagi, sem gildir um
sjálfstæði eyjunnar.
1960 var gerður svonefndur
Ziirich-samningur um stöðu Kýpur.
Samkvæmt honum ábyrgjast þrjú
NATO-riki: Bretland, Tyrkland og
Grikkland, sjálfstæði eyjunnar og
hlutleysi. Ljóst er, að valdaránið á
eyjunni er brot á samningnum. Þar
er mælt fyrir um það, að forseti
eyjunnar skuli vera Grikki en
varaforsetinn Tyrki. Skal sá fyrr-
mmmm
Umsjón B.B.
nefndi kjörinn af grlska þjóðar-
brotinu á eyjunni og sá siðarnefndi
af þvl tyrkneska. Nikos Sampson,
forseti byltingarmanna, hefur
aldrei verið kjörinn til embættis
slns og er ekki löglega að þvl kom-
inn.
Makarlos, sem er réttkjörinn for-
seti Kýpur, heldur þvl fram, að
herforingjastjórnin I Grikklandi
hafi brotið Zíirich-samninginn og
staðið fyrir byltingunni á eyjunni.
Á þeirri forsendu krefst hann þess,
að jafnvel verði gerð innrás á eyj-
una til að koma byltingarmönnun-
um frá völdum. Verði ákærur
Makariosar á hendur stjórninni
I Aþenu viðurkenndar á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna, hlýtur næsta
skrefið að verða mat á þvl, hvort
rétt sé að beita erlendu valdi til að
koma Sampson og félögum hans
frá völdum.
í samningnum skuldbínda
Kýpurbúar sig til að varðveita
hlutleysi sitt og sjálfstæði og ekki
ganga I neins konar bandalag við
önnur riki. Allar þær aðgerðir eru
bannaðar, er miða að þvl að sam-
eina eyjuna alla eða hluta hennar
öðru riki, beint eða óbeint. Komi til
brota á samningnum, er það skylda
Breta, Grikkja og Tyrkja að reyna
að koma sér saman um aðgerðir til
að tryggja framkvæmd hans. Séu
sameiginlegar aðgerðir ófram-
kvæmanlegar, áskilur hvert rikj-
anna sér rétt til þeirra ráðstafana,
sem það telur nauðsynlegar til að
framfylgja samningnum og koma
afturáþvi ástandi, sem hann mælir
fyrir um.
A Kýpur er herafli frá öllum rikj-
unum þremur, sem ábyrgjast sjálf-
stæði eyjunnar og auk þess þjóð-
varðliðið, sem lýtur stjórn forseta