Tíminn - 02.03.1966, Qupperneq 8

MIÐVIKUDAGUR 2. marz 1966
8 ____ ' ' ' ___________TÍMINM
Friðjón Guðmundsson,
bóndi, Sandi
og erlent fjármagn
Það er nú mikið rætt og ritað
um stóriðju á íslandi. Okkur er
tjáð að nú séu samningar langt
komnir á milli fulltrúa ríkisstjórn
arinnar og fulltrúa erlends auð-
hrings um byggingu og rekstur
alúmínverksmiðju við Faxaflóa.
Og að samninga þessa e:gi að
leggja fyrir Alþingi í marz n. k.
Nú býður í grun að þetta stór
iðjumál geti reynzt okkur íslend
ingum nokkuð afdrifaríkt. Og þó
því verði ekki hér gerð nein við-
hlítandi skil, vil ég drepa á nokk-
ur almenn rök, sem vissulega mæla
gegn því, augljós hverjum manni,
sem út í það hugsar. Þó talsmerm
stóriðjunnar látist annaðhvort
ekki sjá þau eða vilji sem minnst
um þau tala.
Mín skoðun er afdráttarlaust sú,
að okkur væri fyrir beztu að kom
ið verði með öllu í veg fyrir þcssa
samningagerð en sé það ekki hægr,
er vitanlega höfuðnauðsyn að hags
munir okkar verði sem bezt tryggð
ir á allan hátt. Það er ástæða til
að draga í efa að svo muni verða,
þó ekki sé meira sagt. Ríkisstjórn
in hefur sótt málið fast og þaö út-
af fyrir sig er ábending um | að
samningarnir muni ekki reynast
sigurstranglegir fyrir íslendinga.
Trúlegt er að þeir erlendu hafi
fundið það fljótt og notfært sér
það. Þetta lýtur sömu lögmálum
og önnur viðskipti og þarf ekki
skýringar við.
Á ýmsan annan hátt er starts
aðferðin óforsvaranleg. Að ganga
frá samningum fyrst en leggja þá
síðan fyrir Alþingi til staðfesting
ar ber vott um fyrirfram gerða
ákvörðun ríkisstjórnarinnar mn að
knýja málið fram með harðfylgi.
Eðlileg krafa til lýðræðisiegrar
meðferðar þessa máls finnst mér
vera sú, að Alþin’gi hefði til að
byrja með fjallað um það og tekið
afstöðu til þess hvort tiltækilegt
þætti að stofna til^stóriðju í þessu
formi með stuðningi erlends fjár
magns, eða ekki, að því tilskildu
auðvitað að hagkvæmari samning
ar næðust. Hefði ályktunin orðið
jákvæð var eðlilegast að þingkjör
in nefnd hefði leitað eftir samn-
ingsgrundvelli, en ekki fulltrúar
ríkisstjórnarinnar. Þá samninga
ef til hefði koanið, hefði svo orðið
að leggja fyrir Alþingi til umsagn
ar, samþykkis eða synjunar elleg
ar þjóðaratkvæðis.
Mín skoðun er sú að nokknr
forráðamenn þjóðarinnar hafi
ekkert umboð til að braska svona
með jafn mikið fyrirtæki gegn
Vilja mikils hluta Alþingis, og
sennilega meiri hluta þjóðarinnar
og að henni forspurðri.
Enn hefi ég ekki séð nein við-
hlítandi rök fyrir nauðsyn þess
arar stóriðju. Atvinna er nóg í
landinu og almenn velmegun. Við
höfum hingað til getað virkjað
árnar til eigin þarfa sjálfir. Auð-
vitað þarf að vinna að því afram
í auknum mæli, /en við ættum að
ráða við þeim mun stærri verk
efni í framtíðinni, sem efnahagur
fer batnandi og tæknin vex. Við
eigum að nytja auðlindir okkar og
byggja land okkar sjálfir. Fram
tíðin mun sanna nauðsyn þess. Okk
ur ber að efla innlendan iðnað og
nytja það hráefni sem við öflum
og framleiðum bæði til sjós og
lands. Með innfluttri stóriðju er
vegið að íslenzkum atvinnuvegum,
iðnaði, útvegi og landbúnaði. Þeir
standa þó höllum fæti fyrir, vegna
erlendrar samkeppni og innan-
lands dýrtíðar.
Það er talað um verðbólgu og
þenslu. Stóriðja sem hér uim ræðir
myndi með því erlenda fjármagni,
sem henni fylgdi, vinnuafli, sem
hún krefst og braski sem henni
yrði samfara, stórauka á þá
þenslu — og er þó ekki á bætandi
— og hafa ófyrirsjáanlegar af-
leiðingar í för með sér fyrir lands
byggðina, ekki sízt sveitirnar, sem
alltaf hafa goldið verðbólgunnar,
en þéttbýlið notið, því þar hefur
fjármagnið sópast saman ekki sízt
í hinni margumtöluðu Reykjavik
Fyrirhuguð alúmínverksmiðja víð
Faxaflóa myndi því auka stór-
lega á ójafnvægi í landsbyggðinni
og er beint tilræði við dreifbýlið
og sveitirnar.
Það verður naumast fjallað um
þetta mál án þess að þjóðernið sé
haft í huga. Þó finnst sumum það
fjarstæða. Það er eins og mörg
um finnist skömm að því að tala
um þjóðerniskennd, gamaldags orð
og úrelt. Nú hugsa menn í pen-
ingum og meta allt eftir því hva'ö
gefi mestar tekjur og mestan arð.
Peningar, kröfugerð, alþjóða-
hyggja. fslendingar eru veikir fyr
ir erlendum áhrifum og þjóðernis
kenndin er á undanhaldi. Undir
þessum kringumstæðum held ég
að alþjóðahyggja og kröfugerð
fari ekki saman, séu ekki í samein
ingu líkleg til að treysta raunveru
legt sjálfstæði, tungu né þjóðerni.
Öll þessi neikvæðu áhrif, sem nú
hefur verið drepið á, verða þeim
mun hættulegri sem þjóðin er
smærri. Það er oft vitnað í Norð
menn. En það eru skiptar skoðan-
ir um það hvernig þeir hafa /arið
út úr stóriðjunni. Ýmsir þeirra
telja þar á meðal menntamenn og
hagfræðingar, að þeir hefðu mik
ið mátt gefa fyrir það að hafa
aldrei hleypt inn í landið erlendu
fjármagni. En það er þó ekki
sambærilegt við okkur, sem erum
margfalt fámennari og fátækari
en þeir. Auk þess sem að nú lítur
út fyrir að íslenzku samningarnir
verði á marga lund miklu óhagstæð
ari, eins og t. d. toll^’vilnanir, ó-
hagstætt raforkuverð fyrir okkur
og þá ekki sízt það að Norðmenn
eignast smám saman fyrirtækin
sjálfir, en við ekki.
Okkur er sagt af talsmönnum
stóriðjunnar að hér verði svo vel
um hnútana búið, að okkur sé i
engu hætt. Þó hér hafi verið drep
ið á fátt eitt, tel ég mig hafa fært
nokkur rök fyrir því, að það sé
ekki hægt. Það er auðvitað ekki
sama hvernig frá þessum samning
um er gengið, en hversu dyggilega
sem réttur okkar er tryggður, hlýt
ur alltaf eitthvað í kringum þetta
að leiða til tjóns fyrir okkur eða
óhagræðis í einhverri mynd. En
jafnvel þó svo væri ekki og þetta
fyrirtæki færði okkur eingöngu
blessun og jákvæðan árangur,
haggar það í engu þeirri stað-
reynd að þá er búið að taka stein
inn úr og opna flóðgáttirnar, og
úr því verður ekki snúið aftur.
Og jafnvel þó núverandi ríkis-
stjóm sjái vel fyrir öllu eftir því
sem unnt er, veitir það enga trygg
ingu fyrir því, að sú næsta eða
næst-næsta geri það líka. Með
þetta í huga má ljóst vera að slík
rök eru einskisvirði og verra en
það. Þau eru hin herfilegasta blekk
ing. Því ég vil vekja athygli á
því að mesta hættan við þetta er
einmitt sú að þegar erlcndur auð-
hringur er einu sinni búinn að
ná hér fótfestu opnast leið fyi'ír
erlent fjármagn í ýmsuin myndum
og erlent vinnuafl inn í íslenzkt
atvinnulíf, og enginn er þess um-
kominn að segja fyrir um það,
hvaða afleiðingar það getur haft
fyrir atvinnuvegi þjóðarinnar og
efnahagskerfi. Þetta er i mínum
augum næg ástæða fyrir því, að
vera andvígur erlendri stóriðju á
íslandi. —
Það er oft sagt um okkur, sem
andvígir erum útlendingadekri og
erlendri eftiröpun að við séum
einangrunarsinnar og afturhalds-
menn. Þetta eru slagorð og sleggju
dómar, því í þeim finnast engin
rök. Þau falla dauð og ómerk. Það
er vitað að einangrun okkar lands
hefur varðveitt tungu okkar og
þjóðerni um aldir. Nú er slík ein-
angrun rofin. Enginn óskar eftir
því að þessir einangrunartímar
komi aftur. En einmitt vegna bess
ara snöggu umskipta stöndum við
berskjaldaðri en ella fyrir þeim
erlendu áhrifum sem um okkur
blása úr ýmsum áttum.
Ef við lokum augunum fyrir
þessum staðreyndum og opnum
allt upp á gátt fyrir útlendingum,
er ég hræddur um að við getum
ekki heitið fslendingar lengi úr
þessu. Við megum ekki vera svo
lítilmótlegir að apa allt eftir út-
lendingum, ekki gleypa allt ómelt,
ekki meta allt í krónum. Við verð
um að eiga eitthvað útaf fyrir
okkur. Að sýna einurð og stað-
festu gegn skaðlegum erlendum
áhrifum og niðurrifsöflum er ófrá
víkjanleg forsenda fyrir varð-
veizlu tungu okfcar, þjóðemis og
menningu í framtíðinni. Um það
verður ekki deilt, svo lengi sem
menn kunna að meta og virða þau
verðmæti.
Ofcfcur er líka sagt að við höfum
ekkert vit á þessum stóriðjumál
um. Það á að reikna allt út af
sérfræðingum og þar með á að
afmá sjálfstæðar skoðanir almenn
ings. Ekki skal þvi neitað að nú-
tímaþjóðfélag krefst sérmentaðra
manna í hinum ýmsu starfsgrein
um. Sérfræðingur getur verið fær
á sínu sviði í sjálfu sér, þó
hann sé þess ekki umkooninn að
sjá fyrir hliðarverkanir eða afleið
ingar þeirra umbóta sean hann tél
ur þörf á, séð frá tæknilegu eða
hagfræðilegu sjónarmiði. Ennírem
ur þarf efcki að efa að sérfræðing
ar geta orðið áróðursmenn, og þá
eru þeir þeim mun viðsjárverðari
en aðrir menn, sem meira tiUit
er tekið til þeirra en annarra. Við
megum því alls ekki trúa i blindni
á sérfræðingana. Við verðnm lika
og ekki síður að trúa á eigin dóm
greind.
Eg veit að margir íslendingar
eru andvígir þessu alúmínmáti
sennilega meirihluti þjóðarinnar.
En þrátt fyrir talsverðan andróð
ur síðustu vifcurnar finnst mér
það einhvern veginn liggja í loft-
inu að menn séu orðnir nokkuð
kvíðnir út af því að það muni
verða knúið fram. Það eru of marg
ir, sem hörfa aðgerðalausir á, of
margir sem þegja, of margir von-
litlir. Það snertir okkur sem erum
á móti þessu ekkert þó við séum
kallaðir einangrunarsinnar og
afturhaldsmenn. Það sem máli
skiptir er að láta ekki blefckjast
né blindast af þeim áróðri sem
á okkur dynur í þessum málum,
en fylgja heilshugar því sem við
álítum sannast og réttast. Enn get
um við þjappað okkur saman til
sóknar í því að stöðva framgang
málsins. Og ef andspyman er
nógu hörð er aðstaða okkar eng
an veginn vonlaus. Alm. cnótmæli
ellegar mótmæli ábyrgra forráða
manna er t. d. mjög sterkt vopn
í slíkri sókn.
Stjórnarandstöðuflokkamir hafa
lýst sig andvíga þessari samninga
gerð, og ríkisstjómin hefur svo
nauman þingmeirihluta að það er
ákaflega hæpin málsmeðferð að
knýja þetta fram, gegn (viljal
eindregnum vilja stjómarandstöð
unnar. Og þó málið sé orðið póli
tískt, nú orðið, því í eðli sínu er
það það ekfci, þá þykir mér harla
ólíklegt að innan stjómarflofck-
ana á Alþingi séu ekki til menn
sem í hjarta sínu era andvígir
þessu stóriðjubrölti. Við þá vil ég
aðeins segja það að ég trúi því
ekfci fyrr en ég tek á, að þeir
hafi efcki manndóm og hugrekki tU
að fylgja sannfæringu sinni og
neyta aðstöðu sinnar til að st.öðva
þennan hættulega leik. Eg veit að
hart muni verða sótt og ég veit
líka að flokksböndin eru sterk.
En það er betra að slíta þau en
bregðast sannfæringu sinni í
slíku máli sem þessu.
Sandi í Aðaldal 9.2. 1966
HESTAR OG MENN
Breyting til batnaðar
Með stofnun hestamannafé-
laganna og sambands þeirra
(L.H-V er brotið blað í þró
unarsögu íslenzkrar hrossa-
ræktar — Hestamannafélögin
settu sér strax í upphafi það
markmið, að vinna að eflingu
hrossaræktarinnar með kyn-
festu gæðingsins að takmarki.
Var þá samið „frumvarp til
reglugerðar um ræktun reið-
hesta“ og lögtekið á Ársþingi
5. júlí 1952. — Þar segir
svo í 1. kafla, (almenn á-
kvæði):
„Landsamband hestamanna-
félaga ákveður að beita sér
fyrir því, að ræktaðir verði
í landinu reiðhestasttofnar,
er búnir séu öllum þeim beztu
reiðhestakostum, sem til eru
í íslenzka reiðhestafcvnini/
Það er gengið út frá því
að hrossaræktin verði í fram
tíðinni eins og hingað til að
langmestu leyti í höndum
bænda, þó einstakir hestaeig
endur, sem ekki hafa jarð-
næði, taki þátt í henni. Starf
L. H. á þessu sviði verður því
langmest uppörvandi og leið
beinandi. Þannig hyggst L. H.
gangast fyrir sýningum, þar
sem reiðhross eru dæmd og
veitt verðlaun, fyrir námskeið
um. þar sem veitt er tilsögn i
reiðmennsku og meðferð hesta
og kennt að dæma og meta
þá. Ennfremur með því að
gangast fyrir skipulegri leit
að beztu reiðhestunum og
beztu reiðhestaættum, hvar
sem þær finnast á landinu,
og nota þær siðan í hesta-
ræktinni. L. H. vill gangast
fyrir því að ræktaður verði
hér á landi meðalstór, fagur,
léttbyggður, þurrbyggður og
stæltur hestur, með ágæta
skapgerð, fjörhár haupaglað
ur, ófælinn og hrekkjalaus,
með léttan fjaðurmagnaðan
fjölhæfan gang, skeið, tölt
og brokk“. —
Með tilliti að þessum fyrir
mælum hefir síðan verið
unnið bæði innan hinna ein
stöku hestamannafélaga og í
samvinnu við hrossaræktarsam
böndin þar sem þau eru starf-
andi. — Hlutur hrossaræktar
félaganna er þar sýnu meiri
en L.H., enda starfssaga þeirra
miklum mun lengi, því
hana má rekja allt til síð
ustu aldamóta, eða jafnvel
lengra aftur í tímann. — í
framkvæmdinni er þetta því
þannig nú, að tvenn félags-
samtök vinna að sama mark
miði og hefir svo verið um
mörg undanfarin ár. —
— Um árangur þessarar starf
semi verður ekki rætt hér.
Þar um munu ekki allir á
einu máli. En það mun flest
um vora vitanlegt að öll kyn-
bótastarfsemi tekur langan
tíma og því lengri sem fleiri
erfðaeiginleika á að kynfesta,
svo örugglega, að tilætluðum
árangri verði náð. — Og að
sjálfsögðu skiptir miklu máli
hvernig að því er unnið.
— f núgildandi búfjárrækt
arlögum er gert ráð fyrir að
vinna megi að hrossaræktinni
í mismunandi formi, ef tak-
markið er eitt og það sama
Þetta hefir líka þannig verið
eins og kunnugt er. Aðalkyn-
bótastarfið er nú á vegum
hrossaræktarsambandanna þótt
það sé í nánum tengslum við
hestamannafélögin á hverjum
stað.
— Nú er það svo, að yfirleitt
eru það sömu mennirnir sem
hafa veg og vanda af starf-
semi beggja þessara félaga-
sambanda og m. a. þess vegna
hefir stundum örlað á þeirri
hugmynd hvort ekki gæti ver-
ið heppilegra að sameina þessa
starfsemi undir eina yfir
stjórn. — Með því móti ætti
að vera auðveldara að skapa
þessari kynbótastarfsemi ákveð
ið form og samræma þær að
gerðir sem nauðsynlegar
mega teljast hverju sinni.
— Á aðalfundi Hrossarækt
arsambands Suðurlands í
fyrravor kom þetta lítillega til
umræðu, en var hvorki rætt
til hlítar né tekin nein á-
kvörðun því viðvíkjandi. Og
oftar hefir lauslega verið á
þetta minnst manna á meðal
þó ekki sé hægt að segja að
málið hafi verið á dagskrá í
raun og veru.
Nú er þessari hugmynd skot
ið hér fram á opinberum vett-
vangi, án þess þó, að um
Framhald á bls. !2.