Vísir - 01.03.1975, Qupperneq 7

Vlsir. Laugardagur 1. marz 1975
7
cTVLenningarmál
Skemmtun í Leikbrúðulandi
Fyrripart vetrar hóf
Leikbrúöuland sýningar á
þrem leikþáttum# hverj-
um meö sínu móti. Fyrsti
þátturinn nefnist „Norö-
ur kaldan Kjöl" og er ekki
nema að takmörkuðu leyti
afkvæmi Leikbrúöu-
lands. Kem ég að því síð-
ar. Annar þáttur nefnist
„Skemmtun í Leikbrúðu-
landi" og er alveg unninn
af starfsfólki Leikbrúðu-
lands. Síðast kemur stutt-
ur þáttur um hinn al-
ræmda Meistara Jakob.
Hann er af dönskum upp-
runa en að öðru leyti unn-
inn af Leikbrúðulandi.
Ragnar Jóhannesson skrifaði
handrit að þættinum „Norður
kaldan Kjöl”, en Jón E. Guð-
mundsson gerði brúðurnar og
leiktjöldin. Textinn er á segul-
bandi og lásu félagar úr Leikfé-
lagi Kópavogs inn á bandið.
Hlutur Leikbrúðulands i þessum
þætti er þvl eiginlega eingöngu
að stjórna brúðunum. Höfundur
þessa þáttar sækir efnið i is-
lenskar þjóðsögur. Segir þar af
manni sem tók að sér um hávet-
ur þann ábyrgðarhlut að færa
biskupnum á Hólum áriðandi
bréf frá starfsbróður hans i
Skálholti. Það var mikil mann-
raun, þvi veöur eru válynd I is-
lenskum óbyggðum að vetrar-
lagi. Auk þess komst hann i tæri
við tröll og álfa og útilegumenn,
sem buðu upp á gestrisni Axlar-
Björns.
Þjóðsögurnar islensku eru
veröugt viðfangsefni að fást við,
þær búa yfir kynngimætti og
höfða til fólks á öllum aldri. En
þessi þáttur var að þvi leyti
gallaður að hann var allt of
langdreginn og textinn fullur af
óþarfa málalengingum. Upp-
færsian i heild var allt of þung-
DAGBÓK
IFTIR ÓLAF JÓNSSON
Þar kom að því að það
hafðist: lög um afsetn-
ingu útvarpsráðs voru
samþykkt á alþingi í
fyrradag. En erfiðisiaust
hafðist það ekki. Það
mun hafa tekið þingið
eina þrjá mánuði að
koma i kring þessari
merku réttarbót. En nú er
væntanlega líka steini létt
af velvakendum Morgun-
blaðs og öðrum þeim sem
tíðast hafa gert sér um
hið fráfarandi ráð, og
unnt að snúa sér að öðr-
um þarflegum baráttu-
málum.
Og nú er lika óhætt að fara að
velta fyrir sér hinum praktisku
afleiðingum af erfiðismunum
alþingis og velvakenda, hreinu
og beipu notagildi hinnar nýju
lagasetningar. Það er i fyrsta
lagi ljóst að með þessum hætti
hefur tekist aötgtytta starfstima
Skemmtun i Leikbrúðulandi: stjórnendur leikhússins: Helga Steffensen, Hailveig Thorlacius, Erna
Guðmarsdóttir með brúðurnar Láka iiðamótalausa, Siggu söngkonu, Gaua galdrakarl og kynninn á
skemmtuninni.
lamaleg og kann þar aö ráöa
nokkru um að talið er á segul-
bandi, svo stjórnendur áttu ó-
hægt um vik að hnika þar
nokkru til. Brúðurnar voru
skemmtilegar og lifandi, sama
er að segja um leiktjöld, nema
þegar kom að þvi að lýsa óveðri
og ófærð, þá vantaði allan sann-
færingarkraft um aö veðrið væri
nú svo bölvað.
Skemmtun i Leikbrúðuiandi
Annar þátturinn er nokkurs
konar kabarett, byggður á dansi,
söng og töfrabrögðum. Brúö-
urnar eru glæsilegar og einkar
létt yfir þættinum i heild. Enda
fannst það á undirtektum á-
heyrenda að þeim fannst bragð
af þessum þætti.
Meistari Jakob er kapituli út
af fyrir sig. Hér sagði af þvi
þegar Meistari Jakob ætlaöi að
fá sér pylsu með steiktum lauk.
Persónulega hefur mér aldrei
geðjast aö oflátungnum
Meistara Jakob. Þaö sem hann
hefur fram að færa takmarkast
viö hávaða, gauragang og bar-
smið. En það fór ekki milli mála
að börnin skemmtu sér, og ætti
það að réttlæta tilveru hans, svo
framarlega sem ekki tekst að
sanna að hann hafi skaðvænleg
áhrif. En Meistari Jakob hefur
veriö höfuðverkur margra upp-
eldisfrömuða, sem eiga bágt
með að sætta sig við fyrirbæriö.
Enn hefur þeim ekki tekist að
sanna á hann neina glæpi. Leik-
tjöld við þennan þátt geröi Þor-
björg Höskuldsdóttir.
Brúðuleikhús er ævaforn list-
grein. lslenskt brúöuleikhús á
sér aftur á móti tiltölulega
stutta sögu. Kurt Zier setti
„Faust” á svið 1942 meö nem-
endum sinum I Myndlistaskóla
Islands. Jón E. Guðmundsson
hefur fram til þessa einn haldiö
uppi merki brúðuleikhússins.
Leikbrúöuland var stofnað fyrir
7 árum og hefur undanfarin 2 ár
haft reglulegar sýningar aö Fri-
kirkjuvegi 11. t Leikbrúðulandi
starfa nú Bryndis Gunnarsdótt-
eftlr
Bergþóru Gislodóttur
ir, Erna Guðmarsdóttir, Hall-
veig Thorlacius og Helga Steff-
ensen.
Eftirmœli útvarpsróðs
fráfarandi útvarpsráös um
hvorki meira né minna en tiu
mánuði, eða þvi sem næst, og
mun öllum almenningi væntan-
lega þykja mikið til þess koma.
1 öðru lagi mun þaö sýna sig á
næstu dögum nákvæmlega gegn
hverju og hverjum allur áróður-
inn og baráttan gegn hinu fyrra
útvarpsráði hefur beinst i og
með þvi að kosið verður til ráðs-
ins upp á nýtt.
Einhvern veginn sýnist manni
ósennilegt að eintómir nýir
menn veröi kjörnir i ráöið þegar
að þvl kemur. Hitt er liklegra aö
mikils til verði það sömu menn-
irnir og setið hafa þar að undan-
förnu, og sumir lengi, lengi, sem
enn á ný verði falið umboð
alþingis og þingflokkanna i út-
varpinu. Nokkrir munu þó vikja
og nýir menn koma i þeirra stað
og með þeim ný forusta og
væntanlega ný skipan skoðana i
meirihluta og minnihluta ráös-
ins. Það verður fróölegt að sjá
hverjir það verða og hvern hlut
þeir ætla sér I menningarpólitik
útvarpsins fram til næstu kosn-
inga.
Þegar ný útvarpslög voru sett
fyrir nokkrum árum var það
gert undir blaktandi merkjum
frjálslyndis og framfara: svo
var látið heita að einn aðaltil-
gangur hinna nýju laga væri að
auka og tryggja sjálfstæði út-
varpsins gagnvart stjórnvöld-
um og alþingi og þá væntanlega
lika öðrum aðiljum utan þings
og stjórnar. Þegar lögin voru
lesin kom nú samt á daginn að
mest var þetta yfirskin: eftir
sem áður var yfirstjórn og
skipulagning dagskrár viku
fyrir viku ásamt dómsvaldi um
dagskrárefni i hendi hins þing-
kjörna útvarpsráös, og eftir
sem áður var það á valdi stjórn-
valda aö skammta stofnuninni
tekjur.
En það hefur lengi verið
viðtekin pólitik að skera afnota-
gjöld útvarps svo naumt viö
nögl sem verða má. Það má
taka eftir þvi aö þrátt fyrir al-
veg nýja og mjög verulega
hækkun þeirra er afnotagjald
útvarpsins eins aðeins 3.800
krónur, meðan menn borga með
núverandi verölagi 7.200 krónur
á ári fyrir dagblað, þeir sem
bæði hafa útvarp og sjónvarp
borga fyrir það 12.200 krónur á
ári, eftir hinni nýju verðskrá en
14.400 fyrir tvö dagblöð. Og
njóta þá dagblöðin, sem kunn-
ugt er, sivaxandi framfærslu-
styrks úr rikissjóði með öðrum
tekjum sinum.
Langhelsta nýmæli útvarps-
laganna um árið til að auka
raunverulegt sjálfstæði út-
varpsins var það ákvæði þeirra
sem rauf hin fyrri tengsl á milli
alþingiskosninga og kosninga i
útvarpsráð. Tvennt mátti ætla
að gæti með tlmanum unnist
vegna þessarar breytingar. t
fyrsta lagi var kánnski von til
þess að alþingismenn áttuðu sig
smátt og smátt á þvi að rétt
væri að kjósa til dagskrár-
stjórnar I útvarpinu menn með
þekkingu og hæfileika til slikra
verka, en ekki i fyrsta lagi
flokkspólitiska legáta eins og
löngum hefur tiðkast. t ööru lagi
að útvarpsráöið, hvernig sem
þaö væri skipað á hverjum
time, yrði I reynd færara en áð-
ur aö vinna verk sitt, upp kæmi I
ráðinu meiri metnaður en áður
fyrir útvarpsins hönd, það fengi
meiri frið en áður fyrir Ihlutun
u'canaökomandi aöilja, hags-
munasamtaka, stjórnmála-
flokka, eða einstakra valds-
manna þeirrd sem tilhneigingu
hafa til slettirekuskapar I út-
varpi eins og að sinu leyti blöð-
um sinum.
En þótt breyting þessi væri út
af fyrir sig þarfleg þurfti ekki aö
vænta þess aö gerbreyting yröi
á starfsháttum útvarpsráðs
með tilkomu hennar. 1 meginat-
riöum hygg ég lika að starf þess
ráðs sem nú er rekið með
skömm frá stofnuninni, hafi
gengiö i svipaða átt og fyrir-
rennara þess: hægt og hægt hef-
ur útvarpinu miðað á mörgum
undanförnum árum i átt til auk-
ins frjálsræöis, þar hefur smátt
og smátt leyfst fjölbreyttara
efnisval, skoðanir og skoðana-
skipti en áður var. Og afglöp og
mistök fráfarandi ráös hafa að
sinu leyti verið af svipuöu tagi
og fyrirrennara þess, ýmisleg
ótimabær afskiptasemi um dag-
skrárgerð og dagskrárefni.
Samt mun þetta ráð ekki nema
einu sinni hafa gengið svo langt
að banna flutning á umsömdu
efni, einhvern raularaþátt i
sjónvarpi nýskeö, af ótta við að
þar væri eitthvaö sem þætti
„guðlast”.
En nú veröur fróðlegt aö sjá
hvernig til tekst með nýju út-
varpsráði. Engin rök hafa
nokkru sinni komið fram fyrir
þvi að útvarpsins vegna eða
hlustenda sé það nauösynlegt að
útvarpsráð endurspegli á hverj-
um tlma valdahlutföll stjórn-
málaflokkanna á alþingi. Með
breytingu útvarpslaganna i sitt
fyrra horf er á hinn bóginn
beinlinis veriö að lögfesta það
að útvarpsráðsmenn skuli i
fyrsta lagi vera þar fulltrúar
flokka sinna, „pólitiskir varö-
hundar” eins og sagt er, en ekki
starfsmenn þeirrar stofnunar
sem þó á að heita að þeir stjórni.
Og taka má eftir þvi, aö
ádeilur á og áróður gegn fráfar-
andi útvarpsráði hafa aö miklu
leyti snúist um ýmisleg dag-
skrárefni, hvort heldur er
bersögular barnasögur eða
ótimabæra umf jöllunþjóðfélags-
legra efna, eða ónógt guðsorð
eða ónóga andatrú i útvarpi og
sjónvarpi, og svo er stundum
kvartað um óhæfilega fjöl-
breytni sjónvarpsefnis, bæði
sænskt og sovéskt efni, og eitt-
hvaö sem menn kalla „sósial-
realisma” i sjónvarpinu. Taki
væntanlegt útvarpsráð hið
minnsta mark á velvakandi
umbjóðendum sinum má
kannski vænta á næstunni
miklu strangari ritskoöunar-
stefnu af þess hálfu, en veriö
hefur um langt skeiö undanfar-
ið. Það mun nú sýna sig.