Vísir - 29.07.1975, Blaðsíða 5
Vísir. Þriöjudagur 29. júli 1975.
5
REUTER
AP/NTB
ÚTLÖND í MORGUN ÚTLÖNDÍ MORGUN ÚTLÓND
Umsjón: Guðmundur Pétursson
35 þjóðarleiðtogar
á öryggisráðstefn-
unni í Helsinki
Leiötogar 35 rikja
koma saman i Iielsinki
i dag tii stærstu ráö-
stefnu þjóöarleiötoga,
sem haldin hefur verið
i sögu Evrópu.
Öll riki Evrópu, að
undanskilinni Albaniu,
eiga þarna fulltrúa,
auk svo Bandarikin og
Kanada.
Þessi þriggja daga fundur
hefst á morgun með þvi, að leið-
togarnir undirrita 20 þúsund
orða yfirlýsingu. Hún leggur á-
herzlu á viðurkenningu landa-
mæra Evrópulanda, eins og þau
eru i dag, og rætist þar 20 ára
draumur Sovétmanna, sem
hafa lika verið aðalhvatamenn
ráðstefnunnar.
En af hálfu Vesturlanda er
litið svo á, að þessi viðurkenn-
ing landamæra þýði ekki, að
þeim megi ekki breyta með frið-
samlegum samningum - og
hefur Moskvustjórn samþykkt
þá túlkun.
Eins hafa vesturveldin fengið
Sovétstjórnina til að slaka á
ýmsum hömlum mannréttinda
og leyfa aukin samskipti þjóð-
anna, frjálsari ferðalög og
meira upplýsingastreymi milli
austurs og vesturs.
í rauninni er yfirlýsing örygg-
isráðstefnunnar i fjórum lið-
um. Verður rekið smiðshöggið á
hana núna á þessum lokafundi
hennar og hún undirrituð end-
anlega á föstudag.
Fyrsti liöur
fjallar um upptalningu grund-
vallaratriða varðandi öryggi
rikjanna. Svo sem eins og jafna
réttarstöðu þeirra, loforð um að
ógna þeim ekki, beita þau ekki
valdi og hafa ekki afskipti af
innanrikismálum þeirra, auk
svo hátiðlegra yfirlýsingar um,
að þau leysi ágreiningsefni sin
með friðsamlegum samningum.
— Þetta á þó engin áhrif að hafa
á skyldur og réttindi stórveld-
anna fjögurra viðkomandi
Berlin.
Annar liður
lýtur að auknu samstarfi milli
þessara 35 rikja á sviði efna-
hagsmála, visinda-, tækni- og
umhverfisverndarmála.
öriðji liður sem Vestur-
lönd lögðu hvað mesta áherzlu
á, setur mannlegri svip á yfir-
lýsinguna. Hann gerir ráð fyrir
að greiða götu ættmenna, sem
aðskilin eru af landamærum og
vilja hittast, eða auðvelda
hjónabönd hjónaefna, sem eru
hvort úr sinu landinu. Þar er
lýst yfir vílja rikisstjórnanna til
þess að auðvelda fólki ferðalög
landa i milli, hvort sem þau eru
farin i einkaerindum eða við-
skiptaerindum. Heitið er fyrir-
greiðslu til að auka samskipti
ibúa landa, eins og til dæmis á
vettvangi iþrótta. — Þessi liður
gerir einnig ráð fyrir auknu
upplýsingastreymi milli rikja,
svo sem með þvi að opna dag-
blöðum götu yfir landamæri,
kvikmyndum, útvarpssending-
um og sjónvarpsefni, og lofað er
bættum starfsskilyrðum til
handa fréttamönnum.
Fjórði liður
er svo eins konar timatakmörk,
sem sett eru, til að kanna hvort
þessi loforð eru i heiðri höfð. —
Samt er þessi yfirlýsing, sem
leiðtogarnir undirrita, ekki
lagalega bindandi á borð við
millirikjasamninga. — Þessi
liður gerir ráð fyrir þvi, að i
Belgrad árið 1977 verði haldin
ráðstefna utanrikisráðherra
þessara 35 landa, eða fulltrúa
þeirra. Verkefni þess fundar
skal vera það að yfirfara og
endurskoða þessa yfirlýsingu og
huga að þvi, hvaða áhrif hún
hefur haft i raun fyrir sambúð
rikjanna.
Meðal þjóðarleiðtoga, sem eru á ieið tii Heisinki, er Gerald Ford
Bandarikjaforseti, sem hefur viðkomu i Póllandi. Við komuna til
Varsjá var honum tekið með kostum og kynjum og ungmeyjarkossi,
eins og þessi mynd þaðan ber með sér.
Tyrkir
leggja
undir sig
her-
stöðvar
USA
Tyrkir bjuggu sig undir að taka
i dag endanlega við siðustu her-
stöðvum Bandarikjamanna á
tyrkneskri grund.
1 siðustu viku mælti tyrkneska
stjórnin svo fyrir, að starfsemi 26
herstöðva Bandarikjamanna i
Tyrklandi skyldi hætt. Frétzt hef-
ur, að tyrkneskir foringjar hafi
tekið viö stjórn 5 siikra herstöðva
i gær, en þær stöðvar gegndu ein-
kanlega njósnahlutverki.
Þetta er i samræmi við yfirlýs-
ingar Tyrklandsstjórnar um
gagnráðstafanir, ef Bandaríkja-
þing aflétti ekki vopnasölubann-
inu af Tyrklandi.
Talsmaður stjórnarinnar
skýrði frá þvi, að hinar 20 her-
stöðvarnar yrðu teknar i dag, en
ein þeirra að minnsta kosti er
talin hafa að geyma kjarnorku-
eldflaugar.
Stjórnarerindrekar Bandarikj-
anna voru þó ekki úrkula vonar
um, að Tyrkir létu sér nægja að
taka aðeins nokkrar þessara
stöðva til að sýna Washing-
ton-stjórninni, að þeim hefði verið
alvara með viðvörunum sinum.
Bandarikjaþing hefur verið ó-
fáanlegt til að breyta fyrri af-
stöðu sinni um að neita Tyrklandi
um vopn og hernaðaraðstoð, eftir
að Tyrkir beittu bandariskum
hergögnum i innrás sinni á Kýp-
ur.
Costa Gomes hershöfðingi og forseti Portúgals hefur frestað för sinni
um einn dag til Helsinki, þar sem hann ætiaði að sitja öryggisráðstefn-
una. —Vegna ótryggs ástands heima fyrir fer hann ekki fyrr en á föstu-
dag.
Costa Gomes
þorir ekki
að fara fró
Portúgal
Minnkandi líkur á sam-
komulagi milli Egypta
og ísraelsmanna
ísraelsstjórn hefur
kunngert meðalgöngu-
mönnum sinum i
Washington, að hún sé
reiðubúin til þess að
kalla herlið sitt burt úr
Sinaieyðimörkinni allt
aftur fyrir fjallaskörðin
Gidi og Mitla — en
heldur ekki lengra.
Síðustu tillögur Egypta um
samninga milli þeirra og fsraels
gerðu þó ráð fyrir, að Israel hörf-
aði töluvert austur fyrir þessi
hernaðarlegu mikilvægu skörð.
Israelsmenn hafa nú bætt þvi
skilyrði við önnur, sem þeir höfðu
áður sett fyrir samningum, að
Egyptar veiti þeim tryggingu
fyrir þvi, að þeir muni ekki taka
þátt i tilraunum Afriku- og
Arabarikja til að vikja fsrael úr
Sameinuðu þjóðunum eða öðrum
alþjóðlegum samtökum.
Sýnist þvi breikka sifellt biiið
milli þessara tveggja rikja og lik-
urnarfyrir samkomulagi þeirra i
milli fara siminnkandi. — Egypt-
ar eru fremstir i flokki þeirra,
sem vilja láta vikja tsrael úr S.Þ.
Francisco da Costa Gomes.
forseti Portúgals, hefur slegið á
frest för sinni til öryggisráðstefn-
unnar i Helsinki vegna ótrvggs
ástands heima fyrir.
Andstaða stærsta stjórnmála-
l'lokks Portúgals gegn stjörninni
knýr Costa Gomes forseta til að
hinkra við og fara ekki fyrr en á
fimmtudag.
Sósialistaflokkurinn hefur
skorað á herstjórnendur Portú-
gals að koma á laggirnar eins
konar hjálpræðisstjórn þjóðar-
innar til að koma á lögum og
reglu og sporna við algeru stjórn-
leysi landsins.
Mario Soares leiðtogi flokksins
sagði á blaðamannafundi, að
sósialistar mundu þvi aðeins taka
þátt i myndun stjórnar. að gerður
yrði áður málefnasamningur. þar
sem tekið yrði tillit til þeirrar
stefnu — og að Goncalves hers-
höfðingja yrði vikið frá.
Soares veittist að ákvörðun
stjórnmálahreyfingar hersins að
mynda þriggja manna stjórn.
Sakaði hann 250 manna ráð hers-
ins um að taka sér völd. sem ráð-
inu bæri alls ekki samkvæmt lög-
um.