Vísir - 24.09.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir. Miðvikudagur 24. september 1975
vísir
(Jtgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri og ábm:
Ritstjóri frétta:
Fréttastjóri erl. frétta:
Auglysingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Davfð Guðmundsson
Þorsteinn Pálsson
Arni Gunnarsson
Guðmundur Pétursson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Slmar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Síðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintakið. Biaðaprent hf.
Um hlutafélög og
dótturhlutafélög
Brask i einni eða annarri mynd, bæði lögmætt og
ólögmætt, hefur lengi þrifizt hér á landi m.a. i skjóli
úreltrar löggjafar um hlutafélög og gata i skatta-
kerfinu. Gildandi lög um þessi efni bjóða sannast
sagna heim margs konar spillingu.
Hlutafélög og dótturhlutafélög nota menn hér að
vild sinni til skattahagræðinga og ýmis konar
undanskota jafnt sem eðlilegra viðskipta. Nýlega
hafa orðið opinberar umræður um tvö mál af þessu
tagi. Þannig hafa t.d. átökin i Máli og menningu
varpað ljósi á, hvernig nota má hlutafélög á marg-
vislegan hátt. Átökin um prentunarréttinn i Blaða-
prenti eru einnig skýrt dæmi þar um.
Eins og alkunnugt er, stofnuðu fjögur dagblöð i
Reykjavik til samvinnu um prentsmiðju fyrir
nokkrum árum og settu siðan á fót hlutafélag
Blaðaprent, til þess að annast þann rekstur. öll
blöðin utan eitt stofnuðu siðan dótturfélög til þess að
fara með eignaraðildina að Blaðaprenti.
í sumar gerðu nokkrir aðilar i útgáfufélagi Visis
tilraun til þess að ná yfirráðum i félaginu eins og
kunnugt er, en án árangurs. Sömu aðilar höfðu hins
vegar talsverð itök i stjórn dótturfyrirtækisins
Járnsiðu, sem þeir höfðu hlutast til um að koma á
fót. Stjórnarfundir i þvi félagi hafa ekki verið
haldnir i tvö ár.
Þrátt fyrir það gáfu þrir stjórnarmenn út yfir-
lýsingu um, að stjórnin hefði selt tveimur þeirra
hlutabréf félagsins i Blaðaprenti. Þessi yfirlysing
var siðan notuð sem grundvöllur kröfu um prentun
nýs dagblaðs i hinni sameiginlegu prentsmiðju
blaðanna fjögurra.
Þar sem enginn lögmætur stjórnarfundur hefur
verið haldinn i Járnsiðu er tvennt til i máli þessu:
Annað hvort hefur verið gefin út tilhæfulaus yfir-
lýsing til þess að blekkja með i lögskiptum við
Blaðaprent, eða nefnd bréf hafa i raun og veru verið
seld með ólögmætum hætti. Hvort tveggja er sak-
næmt. Það er einnig athyglisvert, að þeir aðilar,
sem hér eiga hlut að máli, hafa þverskallast við að
afhenda fundargerðarbók þessa dótturhlutafélags.
Nú virðist annað mál ekki ósvipaðs eðlis hafa
komið upp i sambandi við átökin innan Máls og
menningar. Þar var eitt dótturhlutafélag stofnað
um húseign. Það getur hagrætt leigugreiðslum til
þess að búa i haginn fyrir móðurfélagið áður en
skattauppgjör fer fram. Annað dótturhlutafélag
var stofnað um prentsmiðjuna Hóla.
í þvi dótturhlutafélagi hafa nokkrir sterkir fé-
sýslumenn innan Alþýðubandalagsins náð yfir-'
tökum með sérstökum aðgerðum. Þetta var her-
bragð i átökunum um yfirráð i móðurfélaginu.
Þannig er unnt að leika sér með hlutafélög og
dótturhlutafélög innan endimarka laga og reglna og
á jaðri þeirra. Svipaða sögu er unnt að segja um fé-
sýsluleikbrögð Alþýðuflokksins og máttarstólpa
hans i fjármálum.
I ljósi þessara atburða og raunar margra fleiri
tilvika ættu stjórnvöld að huga að auknu eftirliti
með hlutafélaga- og fésýslustarfsemi i þjóðfélag-
inu. Ekki til þess að skerða eðlilegt athafnafrelsi
heldur i þvi skyni að koma i veg fyrir að slikir
fjármála- og viðskiptahættir geti þrifizt á íslandi. í.
okkar litla þjóðfélagi þurfum við að vera vel á verði
gegn hvers kyns spillingu af þessu tagi.

- ‘
M) MMM
Borgarstjóraefni Verkamannafiokksins I Osló, Odd Wivegh, skilar
atkvæði sinu, sem dugði þó ekkitil.
NORÐMENN
HNEIGJAST
TIL HÆGRI
■ Hæg sveifla til hægri, bætt
• staða Verkamannaflokksins og
• minnkandi fylgi róttækari
• flokkanna (hvort sem er til
j hægri eða vinstri) virðist vera
« sú þverskurðarmynd, sem
■ niðurstöður sveitar- og bæjar-
■ stjórnarkosningarnar i Noregi á
; dögunum gefa af stjórnmála-
;• þróuninni þar.
; 1 68% kjörsókn tryggðu
■ sócialisku flokkarnir — Verka-
■ mannaflokkurinn, Vinstri
; sósialistar og Rauða kosninga-
; bandalagið — sér rétt rúmlega
■ 45% atkvæða. En i kosningum
■ til stórþingsins fyrir tveim ár-
■ um fengu þeir um 47% (með ögn
■ breyttri flokkaskipan) og i
i; sveitarstjórnarkosningunum
■ 1971 fengu þeir 47,5%.
■ Af þessu sést að fylgið. hefur
i ögn færzt frá vinstri til hægri.
i Kosið var til 445 sveitar- og
; bæjarstjórna og auk þess til 18
; sýsluráða til næstu fjögurra
■ ára. Þetta var i fyrsta sinn sem
■ kosið var beint til sýsluráðs.
Leiddi það af breytingum á
sveitarstjórnum, sem gera hlut
sýsluráða stærri.
Venjulega hefur verið mikil
þátttaka i sveitar- og bæjar-
stjómarkosningum i Noregi eða
að minnsta kosti árin eftir
seinni heimsstyrjöldina.
Kjörsókn varð mest 1961 þegar
hún komstupp i 81%. Þær hafa
verið hlandnar á miðju
kjörtimabili stórþingsins svo að
hæfilega langt er liðið frá sið-
ustukosningum. Auk þess þykja
þær alltaf gefa nokkuð góða
hugmynd um stöðu stjórnmála-
flokkanna og stjórnarinnar.
Af þessum ástæðum hafa
ýmis þjóðmál meira en innan-
sveitarmál settsvip sinn á þess-
ar kosningar og borið þar hæst i
kosningaundirbúningnum.
Að þessu sinni var kjörsókn
fremur dræm og þykir fyrir þær
sakir erfiðara að draga ályktan-
ir af niðurstöðum kosninganna.
Við athugun á úrslitunum
verður lika að taka mið af
mörgu til að glöggva sig á þvi
hvað er að gerast. Það segir
ekki alla söguna að Verka-
mannaflokkurinn fékk 3.3%
færri atkvæði nú, en i sveitar-
stjómarkosningunum 1971. Þau
38.4%, sem Verkamannaflokk-
urinn fékk að þessu sinni, eru
umtalsverð framför frá stór-
þingskosningunum 1973, þegar
flokkurinn fékk aðeins 35.3%.
En á meðan voru þessi
kosningaúrslit að margra mati
mikill ósigur fyrir Vinstri
socialista, sem er flokkur
vinstra megin við Verkamanna-
flokkinn. Vinstri socialistar er
sambræðingur fjögurra rót-
tækra vinstrisamtaka (þar á
meðal kommúnistaflokksins).
Þeir töpuðu núna nær helmingi
þeirra atkvæða sem þeir fengu i
stórþingskosningunum 1973,
fengu nefnilega aðeins 5.7% en
fengu ’73 rúm 11%.
Ef litiðeryfir á hinn jaðarinn,
lengst til hægri á anti-skatta-
flokk Anders Lange (stofnaður
að fyrirmynd Framfaraflokks
Glistmps i Danmörku), sést að
sá flokkur beið töluvert afhroð.
Hann tapaði 5% fylgi frá þvi i
Stórþingskosningunum 1973 og
hefur núna aðeins 1.8% at-
kvæða.
Aðal sigurvegarar þessara
kosninga eru tvimælalaust
ihaldsmenn. Þeir fengu 22.2%
atkvæða og juku fylgi sitt frá
Stórþingskosningunum i hitteð-
fyrra um 4.8%. Þetta er mesta
fylgisaukning flokksins i einum
kosningum, siðan þeir unnu sinn
glæstasta sigur i stórþingskosn-
ingunum 1930.
Eftirtektarvert er um leið að
hinir hægri flokkarnir héldu
fylgi sinu sem þeir hlutu i
kosningunum 1973. Miðflokkur-
inn hefur áfram 11.3%, og
kristilegir demókratar 12.2%.
Frjálslyndir og Nýi alþýðu-
flokkurinn héldu einnig sinu frá
þvi 1973. Annar 3.8% en hinn
2.9%. (Nýi alþýðuflokkurinn
spratt upp úr klofningi meðal
frjálslyndra vegna ágreinings i
þjóðaratkvæðagreiðslunni um
aðiídina að EBE 1972).
ÍJtkoma þessara kosninga er
þá sú, að socialistisku flokk-
amir ráða nú 39 færri sveitar-
félögum en þeir gerðu fyrir
kosningar. Þeir töpuðu 4 sýslu-
ráðum auk meirihluta sinum i
Osló og nokkrum borgum öðr-
um. Verkamannaflokkurinn
hefur hreinan meirihluta i að-
eins 3 sýsluráðum, en með
stuðningi annarra socialistiskra
flokka ræður hann 3 til viðbótar.
Mönnum reiknast svo til að :
hefðu þessi úrslit gilt til stór- |
þingskosninga þá hefðu hægri- ■
flokkamir fengið 80-81 þingsæti, ■■
en socialisku flokkarnir 74-75. — :;
Eins og málin standa núna þá ■
hafa verkamannaflokkurinn og ;
vinstriflokkarnir eins þingsæta ■
meirihluta i stórþinginu (þar •;
sem em 155 þingfulltrúar). Við ■;
völd i Noregi er nú minnihluta- .•■
stjórn verkamannaflokksins ■
undir forsæti Trygve Bratteli. ■
Trygve Bretteli, forsætisráð- *
herra, hefur túlkað niðurstöður ;
sveitarstjórnarkosningánna
sem traust fyrir verkamanna- i
flokkinn. Hann hefur visað á ■
bug kröfum ihaldsmanna um að •
stjómin taki meira mið af ■
stefnu hægrimanna.
Flestir búastviðþvi að ósigur
vinstri sócialista leiði af sér
átök innan sambræðingsins og
þykir liklegt að þar muni draga
til tiðinda áður en langt um lið-
ur. Enda hefur gætt innan raða
töluverðrar óánægju að undan-
förnu, sem leiddi meðal annars
til þess að Finn Gustavsen,
formaður þingflokks vinstri
socialista, sagði af sér nokkru
áður en undirbúningur að
sveitarstjórnarkosningunum
hófst.
Vakað eftir kosningatölum I Þrándheimi
:::::