Vísir - 24.09.1975, Blaðsíða 7

Vísir. Miðvikudagur 24. september 1975
cTMenningarmál
EINS OG
ENGILL
J.D. Salinger:
BJARGVÆTTURINN 1 GRAS-
INU
Flosi Ólafsson islenskaði.
Almenna bókafélagið 1975. 198
bls.
Ekki veit ég gerla
hvernig háttað er gengi
J.D. Salingers á ame-
riskum bókmennta-
markaði um þessar
mundir. En ætli hann
sé ýkja-hátt skrifaður i
bili — þó ekki væri ann-
að þá hefur hann ekki
birt nýjar sögur i ein
tiu ár. Sú var samt tið
að Salinger þótti stóra
stjarnan i nýjum ame-
riskum bókmenntum.
Það var fyrir um það bil 25 ár-
um þegar út kom skáldsaga
hans The Catcher in the Rye,
sem nú hefur verið þýdd á is-
lensku: sagt hefur verið að með
þeirri bók hafi Salinger gerst
eins konar skáldlegur talsmað-
ur heillar kynslóðar, þeirrar
sem þá var á unglingsaldri. Það
var i þann tið sem farið var að
brydda á unglinga-uppreisninni
sem siðar varð svo margumtöl-
uð, og það ljós að renna upp að
ungt fólk væri eitthvað aldeilis
sér á parti. Holdan Caulfield I
sögu Salingers hefur lika ein-
hvern tima verið kallaður
„fyrsti hippinn”. Hvað um það:
sagan af honum fékk fjarska
góðan hljómgrunn þegar hún
kom út, ekki bara i Ameríku
heldur var hún fljótlega þýdd
út út um allar jarðir. Og ekki
þótti minna vert um smásögur
Salingers sem um svipað leyti
birtust I bók, Nine Stories, þar
var fyrst sagt frá Glass-systkin-
unum, sem svo urðu viðfangs-
efni Salingers I seinni bókum
hans. Enda er meir en litið skylt
með Holden og Phoebe systur
hans og bróður þeirra, rithöf-
undinum D.B., og Glass-fólkinu,
Seymour og Franny og Zooey og
þeim.
Þetta fólk er umfram allt sér-
áparti, greindara, næmara, við-
kvæmara en allur almenningur,
og heldur litið upp á heiminn og
hans daglegu háttu, aftur á móti
eru seinni sögurnar gefnar fyrir
einhvers konar dulhyggju, en
zen-búddismi var á blómaskeiði
Salingers fjarska mikið i vind-
inn i Ameriku, og er kannski
enn. Þar fyrir eru þetta fjarska
einkennilegar og eftirminnileg-
ar sögur, og margur hefur sakn-
að þess að fá ekki meira að
heyra af fólki Salingers.
En fyrstur kom Holden Caul-
field. Hann er sextán ára gam-
all strákur sem „flippar út”
eins og nú er vist sagt, rekinn úr
skóla, kominn upp á kant við
mennina, lifið og heiminn. Sag-
an af honum gerist um eina
helgi, segir frá viðskilnaðinum
við skólann og heimferð hans til
New York þar sem foreldrar
hans búa. Þangað er hans von á
miðvikudegi, en Holden tekur
sér nokkurra daga aukafri, feraf
stað á laugardagskvöld, kemur
sér fyrir á hóteli I New York,
svo sem til að reyna að átta sig
ögn á sjálfum sér og kringum-
Jeromc David Salinger.
stæðunum áður en hann kemur
fyrir foreldra sina og uppvis
verður brottreksturinn úr skól-
anum, ekki sá fyrsti I skólasögu
pilts. Frá þessum dögum segir
sagan, þvi sem fyrir Holden ber,
fólki sem hann hittir og þvi sem
hann er að hugsa.
BOKMENNTIR
EFTIR OLAF JONSSON
Hann ratar i ýms skringileg
ævintýri á leið sinni heim. En
það eru ekki þau sem máli
skipta I sögunni heldur sjálfs-
lýsing Holdens eins og hún kem-
ur fram af stilshættinum, orð-
færinu á frásögninni, viðbrögð-
um hans við þvi sem hann sér og
heyrir og reynir. Hann er alla
tið að þvi kominn að gubba:
hann fær kligju af fóikinu og
heiminum. Eiginlega snýst sag-
an um örvæntingarfulla leit að
mannlegu samneyti, félags-
skap, náttúrlegri hlýju, leit ung-
lingsinsaðsjálfum sér og sinum
stað i heiminum. Holden ratar
heim, fyrir alla muni. En það
sem hann leitar að finnur hann
ekki, þá mannlegu snertingu
sem gæti gert lifið náttúrlegt á
ný. Það fyrirfinnst ekki þvi að
það er endanlega liðið, það er
bernskan, sakleysið, fegurðin,
draumur um hreinleik sem lifið
hefur ekki lengur upp á að
bjóða. Sagan segir frá viðskiln-
aði við bernskuna — og draumi
um eilift viðhald hennar. Holden
segir Phoebe litlu systur sinni
frá þvi sem hann mundi mest
langa til að gera:
„Ég sé fyrir mér alla litlu
krakkana sem eru að leika sér á
stórum rúgakri og svoleiðis.
Þúsundir af litlum krökkum og
enginn nálægur — ég á við eng-
inn fullorðinn, ég á við nema ég.
Og ég stend fremst á einhverri
bjargbrún, alveg á ystu nöf. Og
það sem ég þyrfti að gera, væri
að gripa alla krakkana sem
væru I þann veginn að hrapa
fram af bjargbrúninni. — Ég á
við, ef þau hlaupa og vita ekki
hvert þau eru að fara, þá verð
ég að koma einhvers staðar að
og gripa þau. Þetta hefði ég
fyrir stafni allan liðlangan dag-
inn. Eins og verndarengill og
svoleiðis.”
Það er raunar Phoebe sem
bjargar Holden, af ystu nöf,
heim til manna. Hjá henni fær
hann það hald og taust sem ekki
býðst i heimi fullorðinna. En
hvert „heim”? Heim til foreldra
sinna, heim á bekk til sálfræð-
ings þar sem Holden segir sögu
sina. Það er óneitanlega svolitið
torvelt að ráða i það hvað um
hann eigi að verða þegar sög-
unni sleppir, — farsæll náms-
maður, dugandi hermaður I
Kóreu, ungur maður á uppleið i
viðskiptum?
En sögunni lýkur á bekk sál-
fræðingsins og þaðan i frá er
hún sögð. Og Holden verður til
og lifir I öfgafengnu málfæri
sinu, unglinga-slangi sinna
tima, og af þvi helgast skop sög-
unnar sem er með fyndnustu
bókum. Þessum hætti sér les-
andi bæði i hug Holdens og hann
sjálfan utan i frá, samsinnir
honum I viðbrögöum hans,
kligjunni sem gripur hann af
öllu umhverfinu, og hlær að
honum um leið góðlátlegum
fullorðins-hlátri. Við að lesa
söguna upp á nýtt er það við-
kvæmni hennar, undir niðri frá-
sagnarhættinum sem stingur I
augun, og óléysanleg mótsögn
draumsog veruleika sem hún
lýsir. Og þaðan er stutt til dul-
hyggju, tilgerðar seinni sagn-
anna um Glass-fólkið.
Flosi Ólafsson hefur þýtt sög-
una á merkilega þjált og trú-
verðugt mál með hóflegum
keim af Islensku slangurmáli —
hvort sem nokkur islenskur
unglingur hefur nokkurntima
talað i þessum dúr. Aðeins tvær
athugasemdir: Holden talar i
sögunni beint til lesanda sins,
sálfræðingsins, I annarri per-
sónu eintölu: þúsegir hann. Hjá
Flosa talar hann I fleirtölu og
segir þið.Er það nokkuð betra?
Og af hverju nafnið á sögunni?
Bjargvættur i grasinu væri
prýðilegt: það er það sem Hold-
en vill verða. Þessi ákveðni
greinir er bara til óprýði og auk
þess villa samkvæmt skólabók-
inni sem heldur þvi fram að
vættur skuli endilegá vera
kvenkynsorð.
Það er gaman að athygli skuli
nú hafa beinst að J.D. Salinger
hér á landi eftir 25 ár. Fyrr en
þetta hefur ekki verið þýtt eftir
hann nema ein eða tvær sögur i
timaritum svo ég viti. Er það
samt ekki nokkuð seint: ein-
kennilega oft virðist þýðing og
útgáfa nýlegri erlendra bók-
mennta hér á landi ráðast af
tiskunni frá þvi i gær eða fyrra-
gær. En eftir aldarfjórðung
verður kannski ráðist i að þýða
einhverja þá bók sem þessa
dagana ber hæst á bókmennta-
markaðnum úti i löndum.
&
’ I ‘f * i
* dansa
Éölilegur þáttur í almennri mennt-
un hvers einstaklings ætti að vera
að læra að dansa.
Ath.: Afsláttur ef 3 systkini eða
fleiri eru í dansi.
Auka-afsláttur ef foreldrar eru
líka.
Innritun
stendur
yfir
Dansskóli
Heiðars
Ástvaldssonar
Reykjavík: 20-345,
2-49-59 og 7-44-44
Seltjarnarnes: 8-48-29
Kópavogur: 8-48-29
Hafnarf jörður: 8-48-29
Keflavík: 1690
Dansskóli
Hermanns Ragnars
Reykjavík: 3-61-41
Dansskóli Sigvalda
Reykjavík: 8-47-50
Hafnarf jörður: 8-47-50
Akranes: 1630
Borgarnes: 7287
Ballettskóli
Eddu Scheving
Reykjavík 4-33-50
Ballettskóli
Sigríðar Ármann
Sími 3-21-53.
1

&
*
&
DANSKENNARASAMBAND ÍSLANDS

TRYGGING fyrir réttri tilsögn ídansi
Nouðungaruppboð
sem auglýst var í 26., 28. og 30. tbl. Lögbirtingablaðs 1975 á
hiuta I Rauðagerði 8, þingi. eign Lúðviks S. Nordgulen, fer
fram eftir kröfu Gjaldheimtunnar I Reykjavik á eigninni
sjálfri, föstudag 26. september 1975 kl. 11.30.
Borgarfógetaembættið i Reykjavik.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var I 26., 28. og 30. tbl. Lögbirtingablaðs 1975 á
Siðumúia 32, þingl. eign Brún h.f., fer fram eftir kröfu
Gjaldheimtunnar I Reykjavík á eigninni sjáifri, föstudag
26. september 1975 kl. 15.30.
Borgarfógetaembættið I Reykjavik.
cTMenningarmál
Nauðungaruppboð
sem auglýst var 134., 37. og 39. tbi. Lögbirtingablaðs 1975 á
hluta i Hjallavegi 15, þingl. eign Vilhjálms Guðmundsson-
ar, fer fram eftir kröfu Lögmanna Vesturgötu 17 o.fl. á
eigninni sjálfri, föstudag 26. september 1975 kl. 16.00.
Borgarfógetaembættið I Reykjavlk.