Vísir - 17.12.1975, Blaðsíða 4

4
Miðvikudagur 17. desember 1975. VISIR
Baldur Guðlaugsson skrifar:
3 Eigum við að
bjóða bretum upp á
Alþjóðadómstólinn?
Atburðirnir út af Seyðisfiröi
s.l. fimmtudag, er brezkir
dráttarbátar sigldu á islenzkt
varðskip i óumdeildri islenzkri
landhelgi' hafa gefið tilefni til
áframhaldandi vangaveltna um
það, hvaða leiðir séu okkur fær-
ar i baráttunni fyrir fullnaðar-
sigri i landhelgismálinu. Rikis-
stjórnin hefur þegar kært
ásiglingaraðgerðir Breta fyrir
Atlantshafsráðinu og öryggis-
ráði Sameinuðu þjóðanna, auk
þess sem athygli hefur verið
vakin á öðru háttalagi Breta hér
við land. Um þessar ákvarðanir
islenzku rikisstjórnarinnar er
ekki ágreiningur, en hitt er
deiluefni, hvort og þá hvað ann-
að skuli aðhafzt. t þeim efnum
ber að vanda hæst annars vegar
þá, sem krefjast tafarlausrar
heimkvaðningar sendiherra
okkar frá Bretlandi, jafnvel
slita á stjórnmálasambandi við
Breta og úrsagnar úr Atlants-
hafsbandalaginu og hins vegar
þá, sem vara við fljótfærnisað-
gerðum og hvetja til þess, að
yfirvegun sé viðhöfð við mörkun
allra ákvarðana og aðgerða.
Sjálftökuleiðin
Við tslendingar verðum að
vega það og meta, hvernig við
fáum mest og bezt tryggt okkur
full og óskoruð yfirráð yfir is-
lenzkri fiskveiðilögsögu. Það
hefur jafnan áður orðið niöur-
staða stjórnvalda, að skamm-
timasamningar um takmarkað-
ar veiðiheimildir tryggðu virkni
landhelgisútfærslna bezt. Sjálf-
tökuleiðin hefur ekki reynzt
skila viðhlitandi árangri, þrátt
fyrir hetjulega baráttu land-
helgisgæzlunnar.
Það er auðvitað stöðugt álita-
efni eftir sem áður, hvort stefna
eigi að samningum við Breta.
Skilja hefur mátt á innlendum
og erlendum ráðamönnum, að
andrúmsloft hafi breytzt til
batnaðar á ráðherrafundi At-
lantshafsbandalagsins i siöustu
viku og séu nú meiri likur en áð-
ur á, að Bretar og Islendingar
taki upp samningaumleitanir að
nýju. Um það skal vitaskuld
ekkert fullyrt, en jafnvel þótt
svo væri, er ekki hægt að skella
skollaeyrum við sjónarmiðum
manna eins og Kristján
Ragnarssonar, formanns
Landssambands islenzkra út-
vegsmanna, sem telja útilokað
úr þessu að semja við Breta um
þorskveiðar i islenzkri fisk-
veiðilögsögu. Fremur geti þurft
að sætta sig við, að Bretar veiöi
eitthvert magn i leyfisleysi en
að við veitum þeim af fúsum og
frjálsum vilja heimild til
áframhaldandi útrýmingar
deyjandi þorskstofni.
„Þess háttar
aðgerðir leysa engan
landhelgisvanda.”
Nýjar samningaumleitanir
gætu vissulega dregizt á langinn
og eins gæti komið i ljós, að
samningar væru hreinlega of
dýru verði keyptir. Hvað er þá
til bragðs að taka? t þvi sam-
bandi er tómt mál að tala um
slit á stjórnmálasambandi við
Breta eða úrsögn úr Atlants-
hafsbandalaginu sem einhverja
patentlausn. Þess háttar að-
gerðir leysa engan landhelgis-
vanda okkar og ganga raunar
þvert á aðra hagsmuni þjóðar-
innar, þótt þær geti haft tákn-
rænt gildi undir vissum
kringumstæðum.
Ef samningaleiðin brygðist er
tvennt til. Annað er framhald
sjálftökuleiðarinnar i viðskipt-
um við Breta. Landhelgisgæzl-
an hefur náð undraverðum
árangri i viðureigninni við
brezku veiðiþjófana og myndi
vafalitið gera það áfram. Samt
sem áður væru lyktir þeirrar
viðureignar ekki siður undir þvi
komnar, hversu ákveðnir Bret-
ar sjálfir væru i að halda skip-
um slnum til veiða á íslands-
miðum. Hitt úrræðið og nú bið
ég lesendur mina að halda sér
fast — er dómstólaleiðin.
Það var forystugrein i þessu
blaöi á föstudaginn var, sem
kom mér til að fara að hugsa á
ný um möguleika á dómstóla-
meðferð landhelgismálsins. Þar
sagði nefnilega eitthvað á þá
leið varðandi þá ákvörðun is-
lenzku rikisstjórnarinnar að
kæra ásiglingu brezku togar-
anna á varðskipið Þór fyrir
öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna, að þar sem atburðirnir
hefðu átt sér stað innan óum-
deildrar islenzkrar lögsögu,
væri ekki um neinn lagalegan
ágreining að ræða og þvi án
áhættu að kæra málið, þar sem
öryggisráðið gæti þá ekki skotið
ágreiningnum til Alþjóðadóm-
stólsins, eins og gerter ráð fyrir,
að gert sé varðandi lagadeilur.
Ágreiningur
um lagastoð
Bretar véfengja rétt okkar aö
alþjóðalögum til einhliðaút-
færslu fiskveiðilögsögunnar i
200 sjómilur. Þar er þvi uppi
ágreiningur um lagastoð og
þess vegna ekki ósennilegt, að
Öryggisráðið visaði kæru Is-
lands út af yfirgangi Breta til
Alþjóðadómstólsins. Sú áhætta
er auðvitað ástæðan fyrir þvi,
að rikisstjórnir íslands, bæði
þessi og sú siðasta, hafa veigrað
sér við að skjóta sjálfri fisk-
veiðideilunni til öryggisráðsins
og hafa látið sér nægja að vekja
athygli öryggisráðsins á deil-
unni og framferði Breta, enda
ráð fyrir þvi gert I stofnsátt-
mála Sameinuðu þjóðanna, að
slikt geti átt sér stað án þess að
til frekari umfjöllunar öryggis-
ráðsins um slik mál komi.
En nú spyr ég. Hafa ts-
lendingar endanlega gefið Al-
þjóðadómstólinn upp á bátinn?
Og gildir það þá llka um þá, sem
stóðu að gerð landhelgis-
samninganna 1961 og vildu láta
mæta fyrir dómstólnum i mál-
um þeim, sem Bretar og Vestur-
Þjóðverjar höfðuðu gegn okkur
eftir útfærsluna i 50 sjómilur?
Vist var dómur Alþjóðadóm-
stólsins i þeim málum okkur
andstæður, en á ýmislegt er þó
að lita. í fyrsta lagi lét islenzka
rikisstjórnin ekki mæta fyrir
dómstólnum þannig að rök okk-
ar voru ekki kynnt sem skyldi. 1
öðru lagi verður að hafa vel I
huga, að dómstóllinn féllst ekki
á þá kröfu Breta og Vestur-
Þjóðverja, að 50 milna útfærsl-
an yrði dæmd óheimil að al-
þjóðalögum, þótt dómstóllinn
teldi þessar þjóðir á hinn bóginn
eiga rétt á aðlögunartima og
timabundnum veiðiréttindum á
lslandsmiðum, jafnframt þvi að
hann viðurkenndi forgangsrétt
strandrikis til fiskistofna sinna.
Ekki i orðabók
islenzkrar
landhelgisbaráttu
Við urðum vissulega fyrir
vonbrigðum með niðurstöður
Alþjóðadómstólsins, enda er þá
stofnun ekki lengur að finna i
orðabók Islenzkrar landhelgis-
baráttu og menn forðast eins og
heitan eldinn að ámálga dóm-
stólaleiðina i sambandi við
lausn landhelgisdeilna okkar.
Aftur á móti get ég ekki stillt
mig um að minna á tilvist dóm-
stólsins i þessu sambandi. Þarf
það endilega að ganga uppgjöf
næst að láta sér koma til hugar
málskot til Alþjóðadómstólsins
vegna deilu okkar við Breta um
lögmæti 200 milna útfærslunn-
ar? Ég held ekki. Lagaleg staða
okkar hefur nefnilega farið si-
batnandi. Meðal breytinga, sem
orðið hafa málstað okkar til
styrktar frá uppkvaðningu
dóma út af 50 milna útfærslunni
eru staðfesting fylgis meiri
hluta þjóða heims við 200 milna
auðlindalögsögu, fullnaður
gildistimi samningsins við
Breta frá árinu 1973 um veiðar
innan 50' milnanna, skýrslur
fiskifræðinga um ástand þorsk-
stofnsins við ísland og erfiðleik-
ar i Islenzkum efnahagsmálum.
Allt ætti þetta að verða málstað
okkar fyrir dóminum til fram-
dráttar, auk þess gildis, sem
það vitaskuld hefði að mæta i
málinu og flytja rök okkar og
gagnrök.
Eftir uppsögn landhelgis-
samninganna frá 1961 erum við
ekki lengur bundnir af sjálf-
krafa lögsögu Alþjóðadómstóls-
ins I deilum við Breta og Vestur-
Þjóðverja um lögmæti land-
helgisútfærslna okkar. Dóm-
stóllinn myndi þvi ekki taka
fiskveiðideiluna til Breta til
meðferðar, nema samkomulag
væri um það milli þjóðanna
tveggja að visa ágreiningnum
þangað. Samkvæmt samþykkt-
um dómstólsins hefur hann vald
til þess að ákveða, ef hann telur
atvik heimta það, hverja þá
bráðabirgðaráðstöfun, er hann
telur þurfa að gera til hags-
munagæzlu hvors aðila. Þetta
fengum við áþreifanlega að
reyna árið 1972, þegar dómstóll-
inn úthlutaði Bretum og Vestur-
Þjóðverjum ákveðnu aflamagni
til bráðabigða, meðan dómur
væri ekki genginn i málinu.
Slikum afarkostum viljum við
ekki hlita nú.
Gefist Bretar hins vegar ekki
upp innan tiðar, sem satt að
segj^virðist litið útlit fyrir, og
telji stjórnvöld áðgengilegra
samninga ekki von, vil ég varpa
þvi fram i fullri alvöru, að is-
lenzk stjórnvöld bjóði Bretum
að leggja deiluna fyrir Alþjóða-
dómstólinn gegn þvi, að Bretar
fallist á að hverfa úr landhelgi
okkar meðan dómstóllinn dæm-
ir i málinu. Bretar gætu tæplega
hafnað slikri tillögu. En fram-
vinda hafréttarmála og is-
lenzkar séraðstæður gera mál-
stað okkar á hinn bóginn sigur-
stranglegri en við sjálfir virð-
umst ætla.
Trésmiðjan
VÍÐIR H.f.
Eigum mikið og fjölbreytt úrval af
skattholum, skrifborðum og skrifborðsstólum
Hentugt til jólagjafa
Mjög góðir greiðsluskilmólar

auglýsir:
Trésmiðjan VÍÐIR h.f. Laugavegi 166 sími 22229