Vísir - 17.12.1975, Blaðsíða 8

8
VfSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Daviö Guðmundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjóri frétta: Arni Gunnarsson
Fréttasíjóri erl. frétta: Guðmundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Síðumúla 14. simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 40 kr. eintakið. Biaðaprent hf.
Þrætubókarlistin og
sjálfstæð blöð
Hefðbundin þrætubókarlist dagblaða, sem eru svo
njörvuð við hagsmuni útgefenda sinna, að þau geta
ekki tekið sjálfstæða afstöðu til málefna hverju
sinni, vekur eðlilega upp kátinu meðal lesenda, öðru
hverju að minnsta kosti. Þó að slikt orðaskak geti
verið broslegt, er þvi ekki að leyna, að við stöndum
hér frammi fyrir mjög alvarlegu fyrirbrigði i is-
lenskri þjióðmálaumræðu.
Þegar dagblöð geta aldrei horft út fyrir þröngan
sjóndeildarhring útgefenda sinna, kemur það i raun
réttri i veg fyrir heilbrigðar og málefnalegar
rökræður um stjórnmál og hverja þá atburði, sem
fjalla þarf um. Sjálfstæði ritstjórna gagnvart út-
gefendum er forsenda sjálfstæðrar blaða-
mennsku. Þó að siðdegisblöðin tvö eigi vitaskuld i
nokkurri samkeppni innbyrðis, eru þau fyrst og
fremst i sameiginlegri baráttu við morgunblöðin.
Einmitt fyrir þær sakir skiptir miklu máli, að bæði
þessi blöð sýni styrkleika sinn gagnvart morgun-
blöðunum. Hann er i þvi fólgin, að þau hafa bæði
möguleika á að halda uppi málefnalegum
umræðum án tillits til hagsmuna útgefenda.
Siðastliðið sumar hóf Visir umræður um fjármál
stjórnmálaflokka og vakti i þvi sambandi athygli á
nauðsyn þess að fésýsla þeirra færi fram fyrir opn-
um tjöldum. Með þvi móti mætti koma i veg fyrir
misferli. Jafnframt var á það bent, að hægar yrði
um vik, ef um þetta giltu ákveðnar reglur, að
upplýsamál, þegarút af væribrugðið.
Skömmu siðar kom upp svonefnt Ármannsfells-
mál. Dagblaðið birti þá forystugrein, þar sem lögð
var á það áhersla, að aldrei mætti áfellast þá, sem
hefðu fésýslu flokkanna með höndum, hvernig svo
sem að henni væri staðið. Ef misferli kæmi fram
ætti einvörðungu að hengja æðstu forystumenn
flokkanna.
Þó að svo hafi viljað til, að framkvæmdastjóri
Dagblaðsins hafi afhent Ármannsfellsmilljónina,
var algjör óþarfi fyrir blaðið að taka með þessum
hætti á málinu. Gagnrýni Visis beindist ekki sér-
staklega að fésýslumönnum Sjálfstæðisflokksins,
hún var almenns eðlis. Þetta var þvi hálf klaufalegt
andsvar, ekki sist—þegar haft er i huga, hversu
mikil þörf er á sjálfstæðum dagblöðum.
í sambandi við svonefnt Alþýðubankamál benti
Visir einn blaða á i forystugrein, að samkvæmt
reglugerð bankans ber bankaráð ábyrgð á lána-
starfsemi hans. Sjónvarpið og Morgunblaðið tóku
þetta atriði siðan fyrir i fréttum og fréttaskýring-
um.
Dagblaðið bregst ókvæða við þessu i gær og á-
sakar Visi fyrir flokkspólitiskar ofsóknir gegn for-
ystumönnum verkalýðshreyfingararinnar. I þessu
sambandi er rétt að geta þess, áð hluthafafundiir
Alþýðubankans hafa jafnan gætt flokkspólitisks
jafnvægis við kjör i bankaráð, þannig að þar sitja
áhrifamenn úr öllum stjórnmálaflokkum.
Það er alveg óþarfi fyrir dagblað, sem vill vera og
þarf raunar að vera óháð og frjálst, að bregðast
með þessum hætti við almennri gagnrýni á meðferð
þessa máls, þó að svo vilji til að formaður útgáfu-
stjórnar Dagblaðsins eigi jafnframt sæti i banka-
ráði Alþýðubankans. Það er nauðsynlegt að fjölga
sjálfstæðum blöðum i landinu, og ritstjórn Dag-
blaðsins má ekki skerast úr leik i hverju málinu á
fætur öðru sakir sérstakra hagsmuna útgefend-
anna.
y
Miövikudagur 17. desember 1975. VISIR
Umsjón:
Guömundur Pétursson.
)
A aðalfundi Nató I Brussel eru
menn áhyggjufullir yfir hinum
vaxandi herafla Varsjárbanda-
lagsins.
Sl. föstudag iauk þar viku-
löngum fundum utanrikis- og
varnarmáiaráðherra, og niður-
staðan varð sú, að varnir At-
lantshafsbandaiagsins séu langt
frá þvi að vera nægilegar.
í yfirlýsingum er gefið til
kynna, að það sé óheiliavænleg
stefna, að Varsjárbandalagið
efli herstyrk sinn á kostnað
Nató.
Yfirmenn herstyrks og
leyniþjónustu hafa sagt, að
þeim virðist svo, sem það væri
enn stefna Sovétrikjanna að
verða voldugasta herveldi
heims.
Ráðherrarnir komu inná það i
viðræðum sinum, að
hreyfanleiki og vopnabúnaður
Varsjárbandalagsins ykist ár
frá ári svo og geta þess á sviði
kjarnorkuefnafræði- og 'raf-
eindafræðilegs hernaðar.
Floti sovétmanna
eykst á N-Atiantshafi
Annað áhyggjuefni manna á
Vesturlöndum er vöxtur og
útþensla sovéska flotans, og
hvernig loftvarnir Varsjár-
bandalagsins eru smám sama
að breytast i árásarbúnað.
Þetta sést á smíði háfleygra
sprengjuþota og annarra full-
kominna herflugvéla.
Þvi er það sem ráðherrarnir
lögðu svo mikla áherslu á
eflingu varna Vestur-Evrópu.
Sá herstyrkur á að hafa alveg
sama hreyfanleika og vopna-
búnað og herir austantjalds-
manna.
Peter Hill-Norton flotaforingi
og forim heraflanefndar Nató
sagði ráðherrunum, að stefna
Varsjárbandalagsins væri að-
einsáeinnveg nú sem stendur:
„Að auka stöðugt vopnabúnað
sinn og fullkomna hann og
endurbæta.”
Þetta var að hans áliti eitt-
hvert ófrýnilegasta dæmið um
vaxandi styrk herja sovét-
manna.
Aðmiráll þessi breski ræddi
um hina miklu aukningu
sovéska flotans sl. 15 ár og
úþenslu hans á heimshöfunum.
Hann beindi athyglinni að
mikilli áætlun um kjarnorku-
kafbáta vopnaða kjarnorkueld-
flaugum, sem rússar hafa
verið með i framkvæmd undan-
farin ár. Orustuhæfni Norður-
flota sovétmanna hefur stöðugt
aukist bæði herfræðilega og að
útbúnaði.
Reyna að einangra
Evrópu?
Er hægt að túlka þetta á
nokkurn annan veg, sagði hann,
en að sovétmenn séu að reyna
að skera á liflinuna milli
Evrópu og Ameriku og milli
Evrópu og oliuframleiðslu-
rikjanna? Og það á þeim tima,
þegar einstök Natóriki eru að
draga úr herafla sinum á höfun-
um.
Yfirmenn leyniþjónustunnar
segja , að þrátt fyrir ýmsa
efnahagsörðugleika innanlands
og vonir um bætta sambúð við
Vesturlönd, efldu rússar
stöðugt varnir sinar, þó
opinberar tölur segi annað.
Þetta staðfestu þeir með
dæmi Angola þangað sem
sovétmenn hafa sent mikið
magn vopna loftleiðis.
„Efldur floti, fullkomnari
flugfloti auk landhers sýna
svart á hvitu öflugra hervald
Sovétrikjanna,” stóð i skýrslum
leyniþjónustunnar.
Efndir loforðanna
frá Helsinki
Ekki var verið að bera
brigður á óskir sovétmanna um
bætta sambúð, „en á sama tima
auka þau stöðugt herstyrk sinn
á öllum sviðum. Þeir ætla vist
að halda viðræðum við Vestur-
lönd áfram i skjóli eigin vopna-
valds,” stóð i skýrslunni.
Vaxandi
floti
sovét-
manna
í norður-
höfum
veldur
öryggis og samvinnu um alla
Evrópu.
Utanrikisráðherrarnir lögðu á
það áherslu, að greiðari sam-
göngur milli borgarhlutanna
tveggja auk þess sem Bonn-
stjórnin kynnti betur hags-
munamál þeirra hefðu góð áhrif
á spennuna sem rikti um hana.
Berlin enn mjög
mikilvæg
Utanrikisráðherrarnir voru
einnig samþykkir Bonn-
stjórninni „stefnu hennar um að
vinna að friði i Evrópu svo
þýska þjóðin geti sameinast að
fullu á ný og alveg sjálfráð”
væri i fullu samræmi við
Helsinkisáttmálann.
Hugmyndir sovétmanna um
sambúð austurs og vesturs auk
annarra viðkvæmra deiluefna,
NATO áhyggjum
Utanrikisráðherrarnir sögðu i
yfirlýsingu, að ihlutanir sovét-
manna i hinum ýmsu heims-
hlutum gætu haft mjög neikvæði
áhrif á sambúð austurs og
vesturs.
En þrátt fyrir þessar óþægi-
legu staðreyndir um vigbúnað
rússa, sögðu ráðherrarnir, að
margt hefði breyst til batnaðar i
sambúð austurs og vesturs
undanfarna mánuði. Þeir
endurtóku staðhæfingu sina um
þá ákvörðun sina að skapa
öruggari grundvöll fyrir
viðskipti við Sovétrikin og hin
Varsjárbandalagsrikin.
Utanrikisráðherrar Nató hafa
lagt fram nýjar tillögur um
minnkaða spennu i Mið-Evrópu,
og verða þær lagðar fyrir
fulltrúa Varsjárbandalagsins i
Vin á þriðjudag.
Nato býðst til að 1.000 eld-
flaugastöðvar bandarikja-
manna og 29.000 bandariskir
hermenn i Vestur-Þýskalandi
verði fjarlægðir ef Sövétrikin
fjarlægðu 1.700 skriðdreka og
63.000 menn frá Mið-Evrópu.
Natórikin eru þvi að þreifa
fyrir sér i Vin, hvort sovét-
menn séu reiðubúnir að koma á
hernaðarlegu jafnvægi jafnt
sem pólitisku.
En i augum vesturlandabúa
náðist litill árangur á öryggis-
ráðstefnunni i Helsinki fyrir
fjórum mánuðum.
En utanrikisráðherrar Nató
telja að veita eigi sovétmönn-
um meiri tima til að sanna hvort
þeir hyggist framkvæma i verki
yfirlýsinguna I Helsinki á næstu
mánuðum.
s.s. Miðausturlönd, gætu komið
i ljós, þegar Henry Kissinger
utanrikisráðherra Banda-
rikjanna heimsækir Moskvu
eftir áramótin.
Slik heimsókn væri þá fyrst og
fremst til að athuga nánar þær
niðurstöður sem náðst hafa á
SALT-viðræðunum I Genf milli
Bandarikjanna og Sovét-
rikjanna.
Vopnasölur til
Bandaríkjanna
En heima fyrir voru gerðar
mjög róttækar ákvarðanir til að
sætta Natórikin innbyrðis.
Varnarmálaráðherrar Nató
samþykktu á mánudaginn i
fyrriviku, aðreyna að fá frakka
til að vera með i umfangs-
mikilli vopnasölu til Banda-
rikjanna.
Nú sem stendur selja banda-
rikjamenn tiu sinnum meiri
vopn til Vestur-Evrópu, en þeir
kaupa þaðan.
Varnarmálaráðherrarnir —
sem eru frá öllum rikjum Nató
nema Portúgal, Frakklandi og
íslandi — eru bjartsýnir á, að
frakkarmuni samþykkja tillögu
þeirra um að mynda nýja sam-
kundu, sem skipuleggja mun
sölu evrópskra vopna til
Norður-Ameriku.
Frakkland sagði sig úr
hernaðarbandalagi Nató, þegar
i valdatið de Gaulle árið 1967.
Vegna ‘ sjálfstæðrar utanrikis-
stefnu sinnar virða þeir her-
stjórn Nató að vettugi, en þeir
telja hana með öllu háða banda-
riskum iðnaði.
Auknar samgöngur
gegnum tjaldið
Utanrikisráðherrarnir lögðu
einkum áherslu á þá þætti sam-
komulagsins sem fjölluðu um
gagnkvæmt traust milli herja,
nánari efnahagssamvinnu og
minni einangrun milli þjóða.
Þeir vilja einkum að Sovét-
rikin og önnur austur-evrópsk
riki virði umleitanir Helsinki-
sáttmálans um nánari snertingu
á milli þjóða, aukin ferðalög og
upplýsingaskipti, yfir hið mikla
bil, sem aðskilur Austur- og
Vestur-Evrópu.
Yfirlýsing ráðherranna
undirstrikaði einkum og sér i
lagi tengslin milli Berlinar-
deilunnar og slökunar spennu,
Frakkar erfiðastir
viðureignar
Með fullri virðingu fyrir hin-
um viðkvæmu frökkum hafa
varnarmálaráðherrar Nato
samþykkt „viðamikla sam-
vinnu innan evrópskrar vopna-
framleiðslu, sem dregin verður
saman i sjálfstæða samkundu,
sem opin verður öllum evrópsk-
um meðlimum Atlantshafs-
bandalagsins.”
Viðbrögð frakka voru jákvæð
og haft verður frekara sam-
band við stjórnina i Paris eftir
dipómatiskum leiðum um þessa
fyrirhuguðu stofnun.
Bandamenn frakka vona að
þeir samþykki að vera með og
undirbúningsviðræður verði
haldnar snemma á næsta ári.