Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1932, Qupperneq 23

LESBÓK MORGTJNBLAÐSINS
411
Heimurinn stækkar
Brot úr stjörnufræði.
Jú, það voru ósviknir „dalir“
frá tímum Maríu Theresiu —
sams konar dalir og hin fagra
keisarafrú varð að greiða Friðrik
mikla í hernaðarskaðabætur. —
Þessir „dalir“ eru enn í dag, eft-
ir 150 ár, hin eina gjaldgenga
mynt í Arabíu.
*••• ^ ••••
Trúin á Krist-cða hran.
Schubeler sóknarprestur í Nor-
egi flutti nýlega fyrirlestur í
Dómkirkjunni í Bergen um„trúna
á Krist, eða hrun“. Hann sagði í
þessum fyrirlestri, að hver mað-
ur hefði sína köllun hjer í lífinu,
og það væri gott, því að það vekti
hjá mönnum raunsæi og bjart-
sýni. En aðalþáttur mannlífsins
væri þó eilífðarvonin.
En eins og nú er ástatt, mælti
hann, á heimurinn aðeins um
tvent að velja: trúna á Krist —
eða hrun. Núverandi kynslóð er
ekki á góðum vegi. Þrátt fyrir
friðarsamningana hafa þjóðirnar
aldrei verið jafn vígbúnar og nú.
Og sambúð þjóðanna er þannig,
að búið er við hruni.
Á andlega sviðinu er ástand-
ið ekki betra. Menn eru farnir að
líta öðrum augum en áður á sið-
fræðina. Áður syndguðu menn í
laumi og í skúmaskotum, en nú
gera þeir það opinberlega um há-
bjartan daginn. Og bókmentir
nútímans kasta saurþef á það,
sem öllum ætti að vera helgast.
Þetta er hrun hjá mannkyninu.
Það er einnig hrun í viðskifta-
lífinu. Ríkisskuldirnar hafa stig-
ið þjóðunum yfir höfuð, og at-
vinnuleysi magnast í hverju
landi, og þjóðirnar eru sem á
glóðum.
Hið eina, sem hjálpað getur er
trúin á Krist. Allir verða að
leggjast á eitt með það að reyna
að bjarga frá hruni. Og þar hefir
kirkjan sitt mikla hlutverk að
vinna, að flytja mannkyninu
fagnaðarboðskapinn.
Heimurinn getur aldrei bjarg-
ast á nýjum stefnum. Eina hjálp-
ræði hans er Jesús Kristur.
Á 16. Öld eftir Krist ferðaðist
merkilegur maður um lönd krist-
inna manna, Gyðinga, Tyrkja og
heiðingja, og komst til Indlands.
Hann hjet C'osmas Indicopleustes,
var í rauninni kaupmaður, en
hafði aflað sjer mikillar þekking-
ar á ferðalagi sínu, um stjörnu-
fræði, landafræði og heimspeki.
Seinast gerðist hann munkur og
fór þá að skrifa um þessi vísindi,
en ásetti sjer að gera það þann-
ig, að það kæmi ekki í bág við
kenningar biblíunnar. Hann gerði
sjer merkilega eftirlíkingu af
heiminum, eins og hann helt að
heimurinn væri. — Jörðin var
kringlótt eins og pönnukaka og á
jöðrum hennar voru háir vegg-
ir og himininn var skýjahvelfing,
sem hvíldi á þessum veggjum.
Stjörnurnar fluttu englar eftir
vissum reglum í hring. 1 miðju
heimsins var Jerúsalem, og um-
hverfis hana voru öll heimsins
lönd í hring, og umhverfis það
var svo aftur sjór, en hinum meg-
in vJtö hafið var Paradís, sem
syndugt mannkyn gat aldrei kom-
ist til. Þessi heimsbygging Cos-
mas Indicopleustes var í tveimur
hæðum. — Á neðri hæðinni áttu
menn heima, en á efri hæðinni
guð almáttugur með dýrlingum
og englum.
Lengi, lengi trúðu menn á þessa
heimsmyndun.
En hvernig er nú skoðun manna
á heimsmyndinni?
Heimurinn hefir vaxið svo gíf-
urlega, að mannlegtvit getur ekki
gert sjer neina hugmynd um hina
ómælanlegu stærð hans. Það eru
aðeins stjörnufræðingarnir, sem
geta gert sjer ofurlitla grein fyr-
ir ómæli8víddinni. Og þeir mundu
reyna að gera oss skoðun sína
skiljanlega á þann hátt í sem
stystu máli:
Hrifi oss almættishönd út í
geiminn, þá mundum vjer fá að
sjá miljónir miljóna sólna svífa
þar, gríðarstóra hnetti, og vera
á ótrúlegri fleygiferð. Ýmsar af
þeim, sem næstar eru, sjáum vjer
með berum augum. í þessum hóp
miljóna sólna, hrærist jörð vor.
En nú er jörðin, sem áður var
talin allur heimurinn, orðin að
svolitlum fylgihnetti með sólinni,
miljón sinnum minni en sólin, og
þess vegna er jörðin mjög lítil og
ómerkileg stjarna í heiminum.
Þrer sólir, sem menn þekkja,.
eru um 10 þús. miljónir, og allar
þessar sólir mynda til samans
eina stóra heild, eða eyju í út-
sæ hins ómælanlega geims. Þver-
mál þessarar „eyju“ er talið vera
um hundrað þúsundir ljósára. Og
hvert ljósár samsvarar rúmlengd,
sem er 91/2 biljón kílómetra.
Fram að þessu geta menn
fylgst með, nema hvað fæstir geta
gert sjer í hugarlund, hve geysi-
leg vegarlengd 91/2 biljón kíló-
metra er. En svo fer alt að verða
skilningi vorum of vaxið. Nokkuð
er síðan að stjörnufræðingar
komust að því, að lengst, lengst
úti í geimnum eru einkennilegar
hringmyndaðar „ljósþokur". Þær
sjást í bestu sjónaukutn, og nú
hefir tekist að ná ljósmyndum af
þeim. Menn vissu fyrst lengi vel
ekki hvað þessar „ljósþokur'
voru, en nú vita menn, að þetta
eru samskonar sólnaeyjar í ómæl-
isgeimnum og sólnaeyja sú, sem
jörð vor er eins og sandkorn á.
Og í þeim eru miljónir sólna. En
þær eru svo langt 1 burtu, að hug-
ann svimar að hugsa um það. —
Næsta hnattkerfið er í miljón
ljósára fjarlægð frá oss, en hin
fjarstu, sem menn enn vita um,
eru í 200—300 miljón ljósára fjar
lægið. 1 hverju hnattkerfi, eða
„sólnaey" er talið að vera muni
miljónir sólna, og hundruð þús-
undir þeirra sjást aðgreindar á
ljósmyndum.
Með öðrum orðum: Nú vitum
vjer það, að í ómælisgeimnum
eru mörg hnattkerfi, og í hverju
þeirra eru miljónir eða miljarðar