Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1945, Blaðsíða 4

Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1945, Blaðsíða 4
148 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS mömuun sínuiu margskouar fríðindi o" tækifaui til að hafa áhrif á, og fylgjast með rekstri fyrirtækis- ins, og með sjerstökum reglum um hlutabrjefakaup starfsmanna er _þeim gefinn kostur á að kaupa, hlutabrjef í fyrirtækinu mun ó- dýrara en markaðsverð þeirra seg- ir til uin. Verkamaður, sem hefir minna en 200.00 sterlingspund í árslaun fær einn hlut frían fyrir hverja þrjá sem hann kaupir, en hafi hann jnilli 200—f»00 sterlingspund í árs- laun, fær hann einn hlut frían fyr- ir hverja fimm sem hann kaupir. Brjefin er hægt að kaupa fyrir arðinnstæður. Deyi starfsmaður, sjer fyrirtækið um hluti hans til hagsbóta fyrir afkomendurna. Svip- að fyrirkomulag og þetta. gildir t. d. hjá hinu þekta fyrirtæki Sel- fridge & Co., Ltd., London. Þessi fyrirtæki sem nii hafa ver- ið talin og öll eru ensk, gefa ofur- litla hugmynd ttm hvernig hlut- deildarreglunum er beitt. Mætti og nefna fjöldá fyrirtækja frá megin- landinu, sem rekin eru eftir hlut- deildarfyrirkomulaginu. Skal hjer aðeins nefrtt Maison Leelaire fyrir- tækin í Frakklandi, sem áður er minnst á. Þar er arðskiftingin þann ig, að stjórnendur fá 15%, 35% fara í tryggingarsjóð, en 50% til starfsmanna sem þóknun í hlutfalli við laun. Ilinar heimsfrægu ZeisS verksmiðjur í .Tena, svo að dæmi sje tekið frá Þýskalandi, eru einn- ig hlutdeildarfyrirtæki. Þessi dæmi öll sýna, þó þau sjeu hvergi nærri tæmandi, og stiklað sje á stóru, hversu margvíslegt. þetta fyrirkomulag getur verið, og að grunnurinn er fyrirfram ákveð- in skifting. af arði fyrirtækisins, þar sem höfuðþættirnir eru altent fjár- magnið, stjóimin og vinnan, en ein- kenni rekstursins eri; svo allstaðar hin sömu —- samstilling þeirra sem vinna við sama .fyrirtæki. — Að- hlynniitg og allur aðbúnaður starfs mannanna hjá þessum fyrirtækjuni pr til mikilla fyrirmvndar. Verka- maðurinn er þar ekki skoðaður sem neitt þý, sem kasta megi burt án fyrirvara. et' 'illa gengur, hann er gerður að þætti í Hfrænni heild, sem hann hefir sjálfur mesta liags- muni af, að starfi og blómgist. Jeg gat þess í upphafi, að þessu atvinnurekstrartVrirkomulagi yxi mjög fiskur um hrygg nú á allra síðustu tínnun. Þó á það vitanlega sína andstöðumenn. llafa þáð eink- um reynst vera þeir, Sem trúa á það eitt að ríkisrekstur sje hin eina sanna fyrirmynd í öllum atvinnu- rekstri, og svo ýmsir skammsýnir atvinnurekendur, og þeir sem vilja. láta mannúðina í atvinnurekstrin- um vera geislabaug um höfuð sín sjálfra. Forvígismenn þessa máls hallast mjög að því, að framkvæmd þess verði fvrir frjálsan vilja einstak- linganna sem að fyrirtækjun- um standa. Lögþvinganir tglja þeir ekki heppilegar, þó að örfun frá hendi hins opinbera geti oft verið æskileg. Flést lönd hins siðmentaða heims beina nú miklum starfskröftum að því að bæta efnahagsstarfssemi, sína og atvinnurekstur allan þann- ig, að hann geti orðið tæki til þess að skapa hinn nýja og betri heim sem svo marga dreymir um að stríðinu loknu. Vjer hjer heima er- um sennilega einir af þeim fáu. sem verki liöfum skilið að mikilla breytinga er þörf ef að alt atvinnu- og „pólitískt“ líf á ekki: að hrynja við stríðslokin. Það fer þessvegna vel á því, að um leið og nýsköpun skeður í hinu ytra, með breyttum og bættum tækjum til efl- ingar atvinnu- og efnahagsstarfs- seminni, eigi sjer einnig stað um- myndun hið innra á starfsháttum. og rekstrarfyrirkomulagi atvinnu- fyrirtækjanna. Þeir eru margir, sent þvkjast sjá fram á mikla nauðsyn ,á auknu samstarfi vinnuafls og f.jár magns, og útrýming hverskónar tor tryggni milli vinnusalans og vinnu- kaupandans. Vinnan er ekki lengur aðeins einn hlekkur í starfsemi ú borð við vjelar og hráefni, sem hægt er að nota þegar þörf er, en annarsi ekki. Allir sem vilja vinna, verða að) fá tækifæri til vinnu. En mikils ineira er þörf. Hverjum manni verð ur að veitast færi á því, að eignast sínar eigin tómstundir, að vinna að einhverju sem veitir honum innri fullnægju. Iljer er ef til vill um kjarna þessára mála að ræða, og komum við þá að því efninu, hvort ekki er hægt að gera s.jálfa vinn- una meira ánægjuefni fyrir helft- ina af mönnum, en hún er nú. Það er verndun og efling mannsins sjálfs, sem vinnur að atvinnustarf- seminni, sem er höfuðatriðið. Og sennilega kemur það til okkar kastá meira en nokkru sinni fyr, hvort einstaklingurinn á að drukna fyrir áhuganum á verndun heildarionar, eða heildin að vaxa fyrir þroskun einstaklingsins. Arðhlutur og hlut- deild einstaklingsins í sem flestum atvinnurekstri, stuðlar vissulega að þroskun einstaklingsins, og eflir sjálfstæðiskend hans. Jeg hygg, að þjóðinni yrði giftudrjúgt að muna fyrirkomulag það á atvinnurekstri sem hjer hefir verið rætt um, í þeim tilþrifum sem vonandi verða í atvinnumálum hennar að stríðinu loknu. • Smælki — Hvaða ástæðu hefirðu til þess að giftast stúlkunni? Astæðu? Nú, jeg elska hana. — Það er engin ástæða. Það er bara afsökun.'

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.