Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1948, Side 4

5H
LESBÖK MORGUNBIlAÐSINS
Og svo hlýtur kynblöndunin að
hafa átt sjer stað miklu fyrr því
að annars mundu Mandanar hafa
haft einhverjar frásagnir af atburð-
um, er svo nýlega höfðu gerst
Það verður að leita hinna hvítu
forfeðra þeirra meðal hins norræna
kynstofns í Evrópu. Og er þá ekki
um aðra að ræða en Þjóðverja, Hol-
lendinga, Englendinga og Norður-
landabúa.
Nú er það ekki kunnugt að hirar
þrjár fyrst töldu þjóðir hafi gert út
neinn leiðangur, er gæti hafa látið
eftir sig afkomendur lengst inni í
landi í Ameríku. Það má því full-
yrða, að forfeður Mandana voru
ekki Þjóðverjar, Hollendingar nje
Englendingar. Og er þá ekki öðr-
um til að dreifa en Norðurlanda-
búum.
Og um þá horfir öðru vísi við.
Það er eigi aðeins kunnugt að
Norðurlandabúar lögðu leiðir rín-
ar til Ameríku snemma á öldvm,
heldur hefur nú Kensington-steinn
inn sannað, að stór hópur þeirra
var staddur skammt frá Mandön-
um árið 1362. í „Handbook of Arne-
rican Indians" segir svo um Mand-
ana:
Málfar þeirra og flutningar
beirra vestur á bóginn eftir að sög-
ur hófust, benda til þess að þeir
hafi áðui . átt heima austar, senni-
lega í grend við Efri-vötnin. Þá er
og sennilegt að sagnir, sem ganga
í norðvestur Wisconsin um hina
svokölluðu „húsa-Indíána“ er einu
sinni bjuggu þar og bygðu sjer
niðurgrafin hringmynduð hús eigi
við Mandana. Gera má ráð fyrir
að þeir hafi áður hafst við efst með
Missisippi og sennilega farið nokk-
uð niður eftir því fljóti áður en þeir
fóru til Missouri“.
Þetta getur bent til þess að það,
sje-rjett -í sögusögn Mandana að
hvíti maðurinn, forfaðir þeirra,
hafi komið að vestan. Hið seinasta,
sem vjer vitum um norrænu leið-
angursmennina er það, að þeir voru
á austurleið.
Það er því ákaflega sennilegt að
Mandanar hafi erft menningu sma
og hinn hvíta hörundslit frá ein-
hverjum þeirra manna, sem nefnd-
ir eru á Kensington steininum. Og
prófessor N. H. Winchell hefur þeg
ar áður giskað á þetta í hinu mikla
riti sínu ,.The Aborigines of Minne-
sota“
Hjer stendur alt heima. Svíar og
Norðmenn eru af hreinu kvni og
bess vegna var eðlilegt, að afkom-
endur þeirra og Mandana erfðu í
ríkum mæli einkenni þeirra. Þá
skýrist og það, hverja heigi Mand-
anar hafa á báti. Þegar þeir hafa
int hina norrænu menn eftir hvað
an þeir komu, munu þeir auðvitað
hafa sagt að þeir hefði komið á
skipi yfir hafið. Nú eiga Mandanar
heima lengst inni í landi, og gátu
því enga hugmynd gert sjer um
hafið. En í meðvitund þeirra verð-
ur það að ímynd hins m.ikla flóðs.
Báta þektu þeir. Og svo trúa þeir
bví að fyrsti hvíti maðurinn hafi
sloppið úr flóðinu á báti.
Það er fleira sem styrkir þessa
tilgátu. Það má ráða af því. hver.iig
hinir framandi menn brcyttu hátt-
um og menningu Mandana, að þeir
hafa komist þar til valda, og því
bæði verið greindir og miklir fvrir
sjer. Og það hafa förunautar Páls
Knútssonar óefað verið, þar sem
Konungur leggur áherslu á að hann
taki úrvalsmenn sjer til fylgdar.
Það má líka sjá, að hinir hvítu
forfeður Mandana hafa verið trú-
ræknir menn. Sjest það best á því
að enn á dögum Catlins og Maxi-
milians búa Mandanar að því En
bað er einmitt kunnugt um Pál
Knútsson og menn hans að þeir
voru í trúboðserindum.
Norræn liúsagerð
Þá má geta þess að húsagerð var
önnur hjá Mandönum en kynbræðr
um þeirra þar fyrir austan og vest-
an. Hús þeirra voru svo gjörólík
hinum birkiþöktu kofum Indíán-
anna fyrir austan og tjöldum Indí-
ánanna fyrir vestan, að óhugsandi
er að byggingarlag þeirra hafi ver-
ið framþróun í þeim bvggingarstíl.
Ekki er óhugsandi að einhverjum
kynflokki Indíána hefði hugsast að
byggja öðru vísi en nágrannar hans
gerðu, en það er þó harla ólíklegt.
Hitt er líklegra að Mandanar hafi
lært byggingarlistina af aðkomu-
mönnum. Á hinn bóginn er það
ekki nema eðlilegt, að hvítir menn
hafi viljað breyta byggingarlagi
Indíána og koma upp húsum sem
líkustum þeim, er þeir á+tu að venj
ast, eftir því sem efni og smíða-
áhöld leyf ðu. En er þá nokkur svip-
ur með húsum Mandana og bygg-
ingum á Norðurlöndum á 14. öld?
Til að byrja með er best að segja
frá húsum Mandana eins og þeir
Catlin, Henry og Maximilian hafa
lýst þeim.
Húsin voru hringmynduð og um
40 fet, eða meira, í þvermál. Vegg-
irnir voru þannig gerðir að stoðir
voru reistar með svo sem 10 feta
millibili og vegglægjur festar þar
ofan á. Síðan var klætt utan með
fjölum. Þar utan á voru settir bjálk
ar og torfveggir hlaðnir í knng.
Inni í þessum hring voru settar
niður 4 stoðir fimtán fet á hæð,
með 10 feta millibili. Milli þeirra
voru sterkir bjálkar. Síðan var sí-
reft af veggjum og voru raftarnir
svo langir að þeir náðu hjer um
bil saman efst í toppnum; þó var
þar ljóri, bæði til þess að reykur
gæti farið út og birtu lagt inn. Ofan
á raftana var lagt þykt tróð af
skógarlimi og síðan þakið yfir með
torfi og þar utan á borinn þjettur
leir, sem harðnaði. Beint niður
undan ljóranum voru hlóðir, gerð-
ar úr hellum, sem reistar voru á
rönd. Rúmin stóðu út við vegg og
voru um 2 fet á hæð. Voru breidd