Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1949, Blaðsíða 2

510 " LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um frá því sjera Sigurður í Vig-
ur baðst undan embættinu.
Sjera ísleifur Gíslason var af
flestum talinn einn af mætustu
mönnum í klerkastjett, og var vms-
um mönnum kappsmál að fá hann
fyrir dómkirkjuprest, einkum
heldra fóikinu í bænum. En nú
brá svo einkennilega við, að kveikt
var hin mesta óvild gegn honum
og alt kapp á það lagt að hann
hlvti ekki embættið, heldur vrði
þriðji maðurinn á kjörlista kosinn.
Hinir óánægðu alþýðumenn, sem
höfðu viljað fá sjera Ólaf Ólafs-
son, lögðust einnig á þessa sveif til
þess að sýna „höfðingjunum“ að
þeir skyldu þó ekki ráða kosning-
unni. Enda fór það svo, að sjera
Jóhann Þorkelsson var kosinn með
319 atkvæðum, en sjera ísleifur
fekk 76 og sjera Þorvaldur Jóns-
son 7 atkvæði. Sjera Jóhann tók
svo við embætti árið eftir og þjón-
aði því fram til 1924.
VEGIR forlaganna eru lítt rann-
sakanlegir. Hefði sjera Ólafur Ólafs
son verið í kjöri hjer við prest-
kosninguna haustið 1889, mundi
hann sennilega hafa verið kosihn,
og þá er óvíst að nokkur fríkirkju-
söfnuður hefði verið til hjer í
Reykjavík. En þá var vöknuð all-
mikil óánægja innan dómkirkju-
safnaðarins. Um þetta segir sjera
Ólafur Ólafsson svo í 25 ára minn-
ingarriti fríkirkjusafnaðarins:
„Mönnum var farið að þykja dauft
og tómlegt í tjaldbúðum þjóðkirkj-
unnar. Það var auðvitað logn og
friður yfir vötnum kirkjunnar, en
— það var farið að votta fyrir, að
sumum væri farið að leiðast logn-
ið og friðurinn, og einstaka manni
var farið að detta í hug, að það
væri nú reynandi að opna glugga,
þó að því fylgdi sá ókostur, að það
kynni að koma dragsúgur um
stund. — Menn vissu, að hin eina
kirkja bæjarms tók ekki nema brot
af söfnuðinum, og þó var hún marg
an helgidaginn meira en nóg. Menn
vissu fyrir löngu, að hinn eini prest
ur þjóðkirkjunnar var að sligast
undir störfum sínum, samt var ekki
settur annar prestur við hlið hon-
um. Menn voru óánægðir með
suma lagasetning í kirkjulegum
málum“.
Þetta síðasta bendir til þess, að
sumarið 1899 setti Alþing lög um
dagsverk, offur og lausamanna-
gjald til presta og ljóstolla og lausa
manssgjald til kirkju. Mæltist offr-
ið (4krónur) sjerstaklega illa fyr-
ir og jók stórum á þá óánægju,
sem fyrir var.
Ymsum mönnum leist þá ráðleg-
ast að yfirgefa þjóðkirkjuna og
fyrsta sporið í þá átt var, að eft-
irfarandi yfirlýsing var látin ganga
manna á milli:
„Vjer undirritaðir, sem erum
óánægðir með ýmislegt í fyrirkomu
lagi þjóðkirkjunnar, og komnir til
þeirrar sannfæringar að fríkirkju-
fyrirkomulagið muni reynast heppi
legra, og sje eftir hlutarins eðli í
alla staði rjettara, lýsum því hjer
með yfir, að vjer viljum taka þátt
í að stofna fríkirkjusöfnuð hier í
Reykjavík. Vjer viljum fylgja mál-
efni þessu fram í einum anda mcð
stillingu og staðfestu, og gera alt,
sem í voru valdi stendur til þess,
að það megi fá góðan framgang og
verða til eflingar sannri trú og sið-
gæði meðal vor“.
Um þessar mundir var sjera
Lárus Halldórsson nýfluttur hing-
að frá Reyðarfirði, þar sem hann
hafði þjónað fríkirkjusöfnuði um
nokkur ár, hinum fyrsta, er stofn-
aður var hjer á landi. Og þegar
nú nægilega margir höfðu skrifað
undir framanritaða yfirlýsingu,
komu þeir saman á fund, ásamt
sjera Lárusi, til þess að undirbúa
stofnun fríkirkjusafnaðar. Og hálf-
um mánuði seinna, hinn 19. nóvem-
ber 1899, var söínuðurinn stoíuaö-
ur og hlaut nafnið „Hinn evangel-
isk-lútherski fríkirkjusöfnuður í
Reykjav>k“. Nafnið var valið með
tilliti til þess, að engum gæti bland
ast hugur um það, að fríkirkjan
starfaði á nákvæmlega sama trúar-
grundvelli og þjóðkirkjan. Þessu
nafni heitir söfnuðurinn enn í dag,
og um trúargrundvöll hefur ekki
verið breytt.
Því er ekki að levna að þetta
„brölt“ mæltist all misjafnlega fyr-
ir í bænum. Sumum fannst, eins og
einn prestur kvað upp úr með síð-
ar, að hjer væri verið að gera „upp-
reisn“ gegn kirkjunni. Aðrir töldu
þetta loftbólu, sem mundi hjaðna
von bráðar niður aftur. En sumir
prestar voru þó svo víðsýnir ,að
þeir töldu að þetta mundi verða
til að glæða kirkjulíf í landinu. Og
dómkirkjupresturinn, sjera Jóhann
Þorkelsson, lýsti yfir því, að hann
vonaði góðs af fríkirkjusöfnuðin-
um — nýrrar lífsglæðingar í dóm-
kirkjusöfnuðinum og kirkjulegrar
samkepni. En sjera Matthías Joc-
humsson tók þó af skarið, því að
hann sagði þá í blaðagrein: „Hverju
sem um fríkirkjuna hjer á landi
verður spáð, er sjálfsagt að fylgja
þeirri stefnu að veita hverjum söfn
uði allan þann rjett og alt það
frjálsræði, sem heildin ýtrast má
þola, og heldur of mikið af frelsi
en of lítið“.
FRÍKIRKJUSÖFNUÐURINN fekk
þegar viðurkenningu af rjettum
stjórnarvöldum, þó að því til skildu,
að söfnuðurinn kæmi sjer upp
sómasamlegu guðsþjónustuhúsi. En
það var hægar sagt en gert fyrir
fátæka alþýðumenn að byggja
kirkju, þar sem söfnuðurinn var
auk þess fámennur í fyrstu.
Sjera Lárus Halldórsson gerðist
prestur safnaðarins og fekk söfnuð
urinn fyrst inni í Góðtemplarahús-
inu, og var fyrsta guðsþjónustan
haldin þar 1. sunnudag í jólaíöstu