Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1949, Blaðsíða 19

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
583
að frásögn hennar stangist við stað-
reyndir.
UM ÞESSAR mundir höfðu norsk-
ir málfræðingar og fornfræðingar
þráttað um það, hvort Norðmenn
hefðu verið kristnir á miðöldum
eða aðeins skírðir heiðingjar. Lút-
erskir guðfræðingar og efnishvggju
bundnir sagnfræðingar höfðu hjálp
ast að því, að fara óvirðingarorðum
um katólsku trúna á miðöldum.
En þá var það, að ungur maður
Fredrik Paasche, gekk fram fyrir
skjöldu. í doktorsritgerð sinni,
„Kristendom og kvað“ og í ræðum
og greinum sýndi hann fram á hin
nánu tengsl milli kristindómsins í
Noregi og á meginlandi álfunnar,
að hann hafði megnað að ná tökum
á hugum manna, lækkað í þeim
rostann, en vakið hjá þeim sjálfs-
aga og trú á viðreisn, og hefði því
verið hin öflugasta menningar lyfíi
stöng fyrir þjóðina.
Þessa skoðun aðhyltist Sigrid
Undset af heilu hjarta. Fyrir henni
eins og Paasche var það mest um
vert að komast inn að mannssálun-
um. Stofnanirnar, bækurnar, kredd
urnar, kirkjurnar, klaustrin eru að-
cins umgjörð að hinu stríðandi og
líðandi lífi.
Miðalda skáldsögur Sigrid Und-
set eru í rauninni ekki annað en
skáldleg framsetning hins mikla
sálarstríðs er hún sjálf háði á þess-
um árum, þess sálarstríðs, þar sem
hún vann að lokum sigur og áttaði
sig á ný á hinum þýðingarmestu
lífsviðhorfum.
í sögunum „Kristin Lavransdatt-
er“ og „Olav Audunsson“ eru með
skýrum línum dregnir upp tveir
stærstu þröskuldarnir, sem eru á
vegi kristilegs afturhvarfs: Síngirn-
in, og óttinn við almenningsálitið.
Menn verða fyrst að læra að beygja
sig fyrir vilja guðs og svo verður
maðiir að kannast við yfirsjónir sín-
ai' fyrir guði og mönnum. Hið fyrra
reyndist Kristínu torveldast, Ólafi
hið síðara.
í SÖGUNNI „Kristin Lavransdatt-
er“ er því slegið föstu, að hlýðni við
guð, og hlýðni við kirkju, foreldra
og yfirboðara sje eitt og hið sama.
Þrjóska, uppreisn gegn þeim, sem
er æðri, sje ótæmandi uppspretta
alls konar ógæfu. Á langri ævi þar
sem vonbrigði og niðurlæging yfir-
gnæfir gleðistundirnar, verður
Kristin að berjast og þjást, þangað
til hún lærir að beygja sig undir
guðs vilja.
„Kristin Lavransdatter“ er tví-
mælalaust besta skáldrit Sigrid
Undset. í þessum þremur bókum,
„Kransen", „Husfrue“ og „Korset“
birtist oss lífið sjálft, og söguhetj-
unum getur enginn gleymt, sem
einu sinni hefur kynst þeim. Hjer
er dregið fram dæmi, sem vjer öll
könnumst við: Sagan um hina
giæsilegu ungu stúlku, sem brýtur
allar brýr að baki sjer og kastar
sjer út í hringiðu forlaganna. , Ást-
in er ævintýraþrá," sagði skáldið
Hans E. Kinck líka. En þrátt fyrír
það að Kristín svíkur bæði guð og
föður sinn, og þratt fyrir alt mót-
læti í hjónabandinU, heldUr hún
órofatrygð við mann sinn. Það er
eins og þau sje tengd ósýnilegum
og órjúfandi böndum, og til hennar
leitar hann altaf aftur.
„Kristín Lavransdatter“ sker sig
eigi aðeins úr öðrum skáldsögum
vegna sálskynjunar, skapandi anda
og skínandi hugmyndaflugs, heldur
er hún menningarsögulegur fjár-
sjóður. Eins og vant er hjá Sigrid
Undset blasir þjóðlífið við oss, vjer
kynnumst söguhetjunum við hvers-
dagsstörf, siðum þeirra og venjum,
trú og hjátrú. En yfir og alt um
kring er náttúran sjálf, fjöll og
sljettur, vötn og skógar, innilega
samvafin atburðunum, vjer sjáum
hvernig veðrið er, birtan, loftið —
alt þetta, sem setur svip á söguna.
SAMS KONAR þjóðhfs og náttúru-
lýsingar eru einnig i seinni sagna-
ritum hennar, „Olav Audunsson í
Hestviken" (1935) og „Olav Aud-
unsson og hans börn“ (1927). En
hjer ber meira á trúarlifinu. „Ef
þú byrjar á því að breyta eftir eigin
geðþótta gegn guðs vilja, þá færðu
seinna að reyna, að þú verður að
gera margt, sem þú vilt ekki,“ seg-
ir í þeirri bók.
Ólafur Auðunsson ottast guð og