Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1949, Blaðsíða 29

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
593
FRÆG SKÁKÞRAUT
ÞEGAR Karl XII, Svíakonungur hafði
biðið ósigur hjá Poltava, fckk hann
athvarf hjá Tyrkjum og settist að á
litilli ey í Dniestr-fljótinu rjett hjá
borginni Bender. Þar sat hann þangað
til Tyrkir urðu að reka hann á brott
með valdi.
Á þessum útlegðartímum skemti Karl
konungur sjer aðallega við að tefla
skák. Telfdi hann oftast við Pólverj-
ann Stanislaus Poniatowsky og ráð-
gjafa sinn Christian Albert Grot-
husen.
Nú var það eitt sinn síðla dags í of-
anverðum janúarmánuði 1713, að þeir
Karl konungur og Grothusen sátu að
tafli. Var liðið á taflið og hjá Karli
konungi, sem ljek hvítu mönnunum,
stóð taflið miklu betur. Hann starði
lengi á taflstöðuna með sinni aðdáan-
legu ró, og boðaði svo mát í 3 leikum.
Hann hafði varla slcpl orðinu þegar
kúla kom frá Tyrkjum, braut rúðu í
glugganum og endaði rás sína með því
að taka af lafíborðinu og mola í smátt
riddarann á el. Konungur virtist í
fyrstu gramur út aí þessum snögga
lcik. En Grothusen, sem ekki var jafn-
oki konungs að geðstillingu, stökk
skelkaður upp af stólnum. Konungur
rak upp hæðnishlátuf og mælti:
„Hvar er hinn riddarinn minn, Grot-
husen? Findu hann og reyndu svo að
finna mátið. Það er sannarlega nógu
laglegt til þess að borga þjer fyrir ó-
makið“.
En áður en ráðgjafinn gæti fundiS
riddarann, tok konungur eftrr þvi að
t^fV3í nu mioc smjcsnnils^
ííaiui rjetti því Grothusen aítur ridd-
arann, sem hann kom með, og starði
um stund fast á borðið. Svo leit hann
upp brosandi.
„Jeg held að við þurfum ekki ridd-
arans við; jeg held að jeg geti staðið
mig við að gefa þjer hann eftir og máta
þig samt í 4 leikum".
Þótt leitað sje í sögu skáktaflsins alt
frá dögum Sissa og fram til tíma
Morphys, munu menn ekki finna eins
undarlegt atvik og það, er nú segir
frá, því hver skyldi trúa því, að rjett
í því að konungur hafði boðað mát í
annað skifti, þaut önnur kúla beint inn
um opnar dyrnar og lenti sem fyrri
kúlan á taflborðinu fyrir framan kon-
ung. Hvíta peðið á h2 fór nú sömu
leið og riddarinn, og fílabeinsmolarnir
úr því duttu niður á gólfið. Grothusen
náfölnaði en sat kyr, því að hann
mundi eftir hæðnishlátri konungs.
„Okkar elskulegu vinir, Tyrkirnir,
cru þín mcgin, Grothusen", sagði kon-
ungur, „og það má varla við því bú-
nst að jeg geti bæði kept gegn þjcr
og þrjátíu þúsundum hciðingja, eink-
um þegar þið Ieikið svo harkalega.
Þctta or x fyrsta skifti, sem jeg hefi
sjeð skák teflda með byssum*.
Áhuginn fyrir skákinni var farinn
að dvína hjá Grothusen.
„Herra konungur“, sagði hann, . for-
lögin eru okkur andvíg í dag. Vill yðar
hátign ekki koma út og finna ráð til
þess að bægja þessum ónæðissömu og
ósiðuðu Tyrkjum hæfilega langt í
burtu?"
Biddu augnabiik . .jgðx koiiung’fr.
’eg aetla að athuga hvðft taflið mitt
stendur ekki gvo vel enn, að jeg koni-
ist af þótt jeg hafi mist peðið. Jú, nú
sje jeg það!“ kallaði hann og hló svo
hátt að heyrðist út fyrir víggarðinn.
„Nú sje jeg það! Mjer er sönn ánægja
að tilkynna þjer að þú ert mát í 5
leikum“.
(Skákdæmin hjer í sögunni eru eft-
ir Samuel Loyd og samdi hann þau
18 ára gamall eftir beiðni Willard
Fiske. En Fiske ritaði svo söguna og
birtist hún fyist í ameríska skáktíma-
ritinu „Chess Monthly" árið 1859. Hjer
er hún dálitið stytt. Menn geta nú
spreitt sig á því að ráða þrautina).
^ íW
HEÍLABROT
Breytið fjörkum í þrista.
Takið alla 4 fjarkana og raðið
þeim þannig að einn depillinn verði
ósýniiegur og aðeins sjáist þrír
deplar á hverjum fjarka. Ef þið
getio það, þá getið þið l'undið upp
íleira.
Spilaþraut.
Takið úr spilum ásana, kóngatia.
drotningarnar og gosana, og raðið
þeim í ferhyrndan reil, þannig að
fjögur spil sje í hverri röð. Gald-
urinn er að í engri röð, hvorki
þvert nje upp og niður, sje tvö
spil úr sama lit, ekki heldur tvö
jafnhá spil (t. d. 2 kóngar) og ekki
heldur í hinum tveimur röðum ,úr
horni í horn. Hjer er því um tíu
raðir að ræða og i liverri ciga að
vera: as, kóngur. dtoímng, .gnst,
sitt úr hverjum lit.