Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1950, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
219
3
inqranm
nf
oa páákar
ÚT AF grein Sigurðar Daðasonar
um íingrarím, hefir annar íingra-
rímsfróður maður bent á, að fingra-
rím Jóns biskups Árnasonar nái í
rauninni ekki nema til ársins 1900.
íslendingar voru mjög leiknir í
fingrarími meðdn gamli stíll var
í gildi. „En sem sá stíll var af Kóngl.
Majst. svo vel hjer sem annars stað-
ar í Hans Majsts. ríkjum og ]ónd-
um upp á boðinn, Ao 1700, fjell
löndum vorum allur ketill í eld,
svo færstir haf a síðan getað á fingr-
unum upp fundið Neomenias og
hátíða komurnar" eins og Jón bisk
up segir í formála fyrir fingra-
rímsbók sinni. Þess vegna breytti
hann fingraríminu til samræmis
við nýa stíl, en segir sjálfur svo
um það, að tunglkomur og hátíðir
sje ekki hægt að reikna út eftir
því, „lengur enn út þetta og eftir-
farandi Seculum, allt til þess Dat-
um skrifast 1900, ef guð vill svo
vera láta, úr því kann enginn að
rjetta sig eftir þeim Aurero Num-
ero, sem stendur í rímstokknum".
Það hefði því þurft annan Jón
Árnason til þess að laga fingrarím-
ið frá seinustu aldamótum.
>W >W >W >W >V
cJLönQuh
oa %
aahaaóar
a*Carak
ver
UM NOKKURT skeið haí'a ýmsir
i'utidið sjer það til dundurs að skriía í
Lcsbók Mbl. um galdramál og löngu-
hausa. Pistili sem birtist um þétta á
gamlársdag er til eíni þess að' jeg tek
mjer penna í hönd og langar að skriía
nokkrar línur um þessi mál. í greininni
er skýrt frá því að maður nokkur, Guð-
mundur að nafni, frá Haga í Holtum,
hafi fest tvo lönguhausa upp á prik
í Þorlákshófn, með þeim ummælum, að
hú skyldi hvessa duglega (að því ér
mjer skilst). Var ekki að sökum að
spyrja. Bátar þeir er á sjó voru heldust
þar ekki við, en komust þó heilu og
höldnu á land. Þá er sagt frá því, að
Guðmundur þessi hafi átt kver sem í
voru tákn og galdrastaíir.
Guömundur sá, er hjer um ræðir,
var Sigurðsson, fæddur að Húsgarði í
Landssveit 27. júní 1851, bjó lengi í
Haga og síðan í Mykjunesi og dvaldist
þar síðan til dauðadags, 15. ágúst 1941.
Það fer ekki hjá því að jeg hafi þekkt
þennan mann nokkuð. Jeg var 23. ára
er hann dó og allan þann tíma höfð-
um við verið samvistum, fyrst sitt í
hvorum bæ, en síðar undir sama þaki,
eftir að hann brá búi 1924. Oft hefi
jeg hcyrt minpst á þetta lönguhausa-
mál, en aldrei trúað því í þeirri mynd,
sem gefið er í skyn að það hafi verið,
til þess þekkti jeg Guðmund of vel.
Jeg held mjer sje óhætt að fullyrða,
að hann hafi ekki trúað því sjálfur a'ð
hægt væri að framleiða gerningaveður
með iönguhausum. Svo þó einhverjir
hafi verið í Þorlákshöfn, sem tryðu
að slikt væri hægt, þá hefir hann ekki
verið í þeirra hópi. Og trúlegt þykir
mjer, hafi hann á annað borð sett upp
þessa hausa, hafi það verið gert í þeim
cina tilgangi a'ð erta auðtrúa sálir, sem
yoru langt á eftir honum í hugsun.
Á galdrakverið hcfi jcg ekki heyrt
niinnst áður.
En dóttir hans, scm á heima í Reykja-
vík, hcfir sagt mjer, að hann hafi
átt fornfálcga bók í svörtu bandi með
fornu Ietri. Minnir hana að þetta hafi
verið Sturlunga. Hafðf Guðmundur
þessa bók með sjer í verið' á hverjum
vetri. En eitt vorið hafði hann farg-
að hcnni og kom hcim aftur með' gani-
alt handrit, sem hún veit ekki hvað
um hefir orðið.
Guðmundur var emlægui' ttúrnaður
og las mikið. Greindur var hann og
fylgdist vel með öllu utanlands og inn-
an, eftir því sem föng voru á. Mikið
kunni hann af gömlum sögnum og
kvæðum og þykir mjcr ekki ósenni-
lcgt að margt af því sje nú glatað með
öllu. Mjcr cr minnisstæður svoncfndur
Jökulgilsbragur, scm hann í'ór oft með
og lííó þá einatt dútt að. Efni brags-
ins er á þá leið, að eitt sinn er verið
var að safna Jökulgil á Landmanna-
afrjetti dulbjó sig einn leitarmanna og
Jjek útilegumann, til að l&ika á ann-
an, sem mun hafa trúað að hjer væri
blákaldur veruleikinn á ferðinni. Átt-
ust þeir svo nokkuð við og um alla
þá viðureign er bragurinn. Jeg man að
hann sagði að mikið hefði maðurinn
verið einfaldur að halda að þetta hefði
verið útilegumaður. Ef til vill er hjer
að finna skýringuna á lönguhausamál-
inu, einmitt þá, áð hann hafi þar
gengt sama hlutverkinu og útilegu-
maðurinn í Jökulgilinu, að skjóta þeim
skelk í bringu, sem auðtrúa voru og
einfaldir. Hinn illi tilgangur í þessum
leik þykir mjer jafn ótrúlegur og það
að Ögmundur í Auraseli hafi breytt
farvegi vatna með gráum fressketti og
gráu ullarreyfi. Þannig kunna ýmis
smá atvik að vera álitin galdrar eftir
fá ár eða tugi ára. Þeir sem hafa gam-
an af að skrásetja galdrasögur ættu
að bíða meo' að birta þær á meðan
viðkomandi persónur eru fjölda fólks
í fersku minni — og mörgum að góðu
einu.
Við ættum að venja okkur af bví Is-
lendingar, að ætla náunganum iilt að
órannsökuðu máli og skrásetja þann-
ig sögur, að gera samferðamenn vora
verri en ástæða er til.
Magnús Guðmundsson
Mykjunesi.
i< ií V i< i(
l/anlar blek
ÞAÐ átti að undirrita tollasamning
milli Bandaríkjanna og Noregs. Fyrir
hönd Bandaríkjanna átti James E.
Webb að skrifa undir og norski sendi-
hcrrann Wilhelm Munthc de Morgen-
stjernc í'yrir hönd Noregs. Fjöldi virð-
ingamanna var konunn til þess að vera
við þessa hátíðlegu athöfn og sex Ijós-
myndarar stóðu þar alt um'kríng.
Morgenstjerne valdi sjer fallegan
penna, sem lá á borðinu og byrjaði að
draga til síns langa naíns. Alt í einu
lagði hann frá sjer pennann og sagði:
— Jeg get ekki undirskrifað þennan
samning.
— Hvcrs vegna? hrópaði einhver.
— Vantar blek, sagði Morgenstjerne.
).