Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1950, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSÍNS
að engin takmörk eru fyrir því,
hvað hægt er að gera, ef viljinn er
nógu sterkur. Hún ann íslandi og
æskustöðvum sínum, enda sýnir
hún það í verki. Heimili þeirra
hjóna er ávalt opið fyrir íslend-
ingum, og hún og maður hennar
eru samhent um að greiða veg
þeirra.
Á stríðsárunum tók fjölskyldan
virkan þátt í andstöðuhreyfing-
unni móti nasistum. Það veit eng-
inn, nema þeir, sem lifðu stríðs-
árin í Noregi, hve miklar hörm-
ungar gengu yfir norsku þjóðina.
Við, sem höfðum þó erlendan her
í landinu, getum ekki getið þess
til nje sett okkur í spor þeirra —
sem lifðu í sífeldri angist nótt og
dag.
Jeg veit, að það hefur munað um
Guðrúnu þar sem annars staðar,
enda varð hún að lokum að greiða
hátt gjald. Sjálf segir hún í viðtali
við norskt blað:
„Mjer hefur altaf þótt vænt um
Noreg. En samt sem áður hef jeg
iifað hjer sem útlendingur í öll
þessi ár, þar til er stríðið kom. Þá
fyrst varð Noregur mitt land.“
Þessi þátttaka í frelsisbaráttunni
leiddi til þess, að heimili þeirra
Brunborgshjónanna var ekki óhult
fyrir nasistunum þýsku, og loks
voru synir þeirra tveir, Olav og
Erling, teknir til fanga.
Erling var látinn laus eftir marga
mánuði og aldrei fluttur til Þýska-
lands. En Olav var fluttur í fangelsi
í Þýskalandi og kom aldrei aftur.
Þetta er aðeins ein fórn af mörg-
um, sem norska þjóðin hefur orðið
að greiða á stríðsárunum. Olav var
ný-útskrifaður stúdent. Ætlun hans
var að stunda nám áfram við há-
skólann í Osló. Þegar fregnin um
andlát Olavs barst heim, lá Guðrún
á sjúkrahúsi. Dag og nótt dvaldist
hugur hennar við soninn, sem horf-
inn var sjónum hennar. í huga
Guðrúnar vaknaði löngun til þess
að reisa syninum verðugan minn-
isvarða.
Þau hjónin hafa aldrei verið rík,
en Olav var líftrygður fyrir fimm
þúsundum. Þetta var ekki há upp-
hæð. En þessir peningar hjálpuðu
Guðrúnu til þess að hrinda hug-
mynd sinni í framkvæmd. Hún
þekti manna best ógnir stríðsins og
afleiðingar þess. Og hún einsetti
sjer að fara með kvikmyndir heim
til íslands og sýna þær löndum sín-
um heima.
Það mun hafa verið 1946, er Guð-
rún kom fyrst heim með kvik-
myndir, en síðan hefur hún komið
í 4 ár samfleytt. Viðtökurnar heima
brugðust ekki vonum hennar. Þótt
við heima þektum ekki ógnir stríðs-
ins í sinni ægilegustu mynd —
höfðum við þó setulið í landinu og
fylgdumst með því, sem gerst hafði
og var að gerast í nágrannalöndun-
um og umheiminum og kanske ekki
hvað síst í Noregi.
Fyrirlestrum Guðrúnar um Nor-
eg á stríðsárunum var sjerlega vel
tekið og sömuleiðis kvikmyndun-
um, sem hún sýndi hjer heima. Þær
gáfu svo glögga hugmynd um land
og þjóð — um baráttu Norðmanna,
þrautseigju þeirra og ættjarðarást,
að áhorfendur urðu djúpt snortnir.
Guðrún var líka með mynd, sem
heitir Englandsfararnir. Sú mynd
sýnir frelsisbaráttu Norðmanna á
stríðsárunum. Svo sýndi hún mynd,
sem nefnist „Noregur í litum“.
Sú mynd sýnir líf og starf fólks
í Noregi og ýmsa fegurstu staði
Noregs. Þessi mynd varð afar vin-
sæl, og jeg má segja, að hún sýndi
hana langoftast af myndum þeim,
sem hún var með. Myndirnar sýndi
Guðrún í flestum kaupstöðum
landsins og var víst oftast fult hús.
Hún ferðaðist um landið samfleytt
fjóra mánuði með „Noreg í litum“
og „Englandsfarana“. Það varð
henni dýrt ferðalag en borgaði sig
þó betur en hún hafði nokkru sinni
475
vænst. Hún varð að leigja bifreið
og ekil. Lýkur hún miklu lofsorði
á hve heppin hún hafi verið með
ekilinn og hve vel hann hafi hjálp-
að henni.
En spaugilegt þótti mjer að heyra
frú Guðrúnu lýsa því, er þeim var
ætlað sameiginlegt herbergi á ein-
um merkum gististað landsins.
Næst kom hún heim 1947 og svo
1948, og þá ferðaðist hún um landið
með myndirnar og fekk alls staðar
góðar viðtökur. Sjálf útskýrði hún
hverja mynd. — Með þessu vann
Guðrún meira og stærra verk en að
safna fje. Hún kynti Noreg og
norsku þjóðina fyrir íslendingum
á þann hátt, sem best verður gert.
Henni hafði þau ár, sem hún var í
Noregi, altaf gramist það hve lítið
Norðmenn vissu um ísland og ís-
lendinga og lítið um sögu landsins.
bókmentir og menningu. Nú hugs-
aði hún sjer að kynna Noreg fyrir
íslendingum — og næstum sam-
tímis, eða þá mánuði af árinu, sem
Guðrún dvaldist heima í Noregi,
ferðaðist hún um og helt fyrir-
lestra um ísland og sýndi myndir
frá fslandi.
Fyrir framan mig á borðinu, sem
jeg sit við, eru úrklippur úr norsk-
um blöðum. Allt eru þetta ummæli
um fyrirlestra frú Guðrúnar um
ísland og myndir þær, sem hún
hefur sýnt. Jeg sje á þessum blaða-
úrklippum, að Guðrún hefur flutt
fyrirlestra um ísland víðsvegar í
Noregi: Osló, Björgvin, Hauga-
sundi, Stafangri og Þrándheimi.
Öll þessi blöð ljúka miklu lofs-
orði á fyrirlestra hennar og telja
sig margfróðari um ísland og ís-
lensku þjóðina eftir komu hennar.
Þetta eitt — kynning milli þess-
ara tveggja frændþjóða, íslendinga
og Norðmanna, er nauðsvnlegt. Hef
ur Guðrún gengið þar rösklega
fram og áunnist mikið á svo skömm
-um tíma, og mega báðar þjóðirnar
vera henni þakklátar.