Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1950, Blaðsíða 11

' LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
470
um ísland og höfðu sett þar bygð
víðar en menn hafa gert ráð fyr-
ir. —
Þegar sagl hefir verið frá þess-
um bókum, bjöllum og böglum, er
bætt við: „er og þess getið á bók-
um enskum, að í þann tíma var
farið milli landanna“. Þetta stend-
ur sýnilega í be.inu sambandi við
það sem áður er greint að Beda
prestur segi um siglingar milli
landanna í bók sinni ,,De Ratione
Temporum“, sem hlýtur að vera
skrifuð fyrir andlát Beda prests
735, eða 90 árum áður en Dicuil
skrifaði sína bók. Um þær mundir
er Ari fróði tók saman Landnáma-
bók (hann dó 1148) hljóta að hafa
verið til margar bækur, er sögðu
frá ferðum til íslands fyr á tím-
um. Það er.sennilegt að í munka-
klaustrum, eins og á eynni Iona,
hafi verið skrár um ferðir munka
norður á bóginn. Sagan af Örlygi
virðist sanna þetta:
„Örygur hjet son Hrapps Bjarnar-
sonar bunu, hann var að fóstri með
Patreki biskupi í Suðureyum.
Hann fýstist að fara til íslands og
bað, að biskup sæi um með hon-
um. Biskup ljet hann hafa með
sjer kirkjuvið og járnklukku, og
plenarium og mold vígða, er hann
skyldi leggja undir hornstafina.
Biskup bað hann þar land nema, er
hann sæi fjöll tvö af hafi, og byggja
undir hinu syðra fjallinu, og skyldi
dalur í hvoru tveggja f jallinu; hann
skyldi þar taka sjer bústað og láta
þar kirkju gera og eigna hinum
helga Kolumba“.
Örlyg rak vestur um land og
náði höfn í Patreksfirði, er hann
nefndi eftir fóstra sínum biskup-
inum. Sumarið eftir sigldi hann
suður með landi og kannaðist þá
við þann stað, er honum hafði ver-
ið vísað til, undir f jallinu Esju, sem
er andspænis Reykjavík. Það er
nú alveg ljóst, að ef biskupinn hef-
ir ekki verið gæddur ófreskisgáfu,

sem vel má þó vera, hefir hann
áður fengið lýsingu á þessum stað
og talið hann hentugastan bústað
handa fóstursyni sínum. Þetta hef-
ir gerst einhverntíma á árunum
874—900, eða nær einni öld eftir
að munkarnir, sem Dicoil talaði
við, voru á íslandi. Þarna er fag-
ur, frjóvsamur og sólríkur.staður,
ekki ósvipaður Cuillins í Skye, og
mjer finst það ofureðlilegt að Pat-
rekur skyldi velja hann.
Á öðrum stað stendur: „Ketill
bjó í Kirkjubæ. Þar höfðu áður
setið Papar, og eigi máttu þar
heiðnir menn búa“. Nú er Kirkju-
bær um mitt Suðurland og um
tíu mílur inni í landi. Það er ljóst
af þessu og frásögninni um Papós
og Papífi, að leifar af fornri munka-
bygð má væntanlega finna um alt
Suður- og Vesturlánd. Og hvað ér
um miðaldaklaustrið, sem stofnað
var í Flatey á Breiðafirði, var því
ekki valinn staður þar vegna þess
að þar hefði áður verið keltneskt
klaustur?
Alt stefnir að hinu sama. Um
hundruð ára höfðu menn frá Skot •
landi og írlandi farið til íslands,
og einn þeirra hafði hrakist alla
leið til Grænlands. Norðmenn
höfðu verið búsettir árum saman á
Suðureyum og írlandi áður en þeir
fóru að sigla fil íslands. Og marg-
ir landnámsmanna komu frá Suð-
ureyum. Sumum var sagt áður en
þeir færi þaðan, hvar þeir skyldu
byggja. ísland er numið vegna
þeirrar þekkingar, sem menn fengu
á því hjá breskum mönnum. En
fulla þekkingu á þessu fáum vjer
ekki fyr en nákvæm rannsókn hefir
farið fram á stöðum eins og Kirkju-
bæ og Papíli. Hitt er vitað með
fullum sanni, að Keltar, það þurfa
ekki fremur að hafa verið munkar
en venjulegir bændur, áttu heima
á íslandi áður en landnámið hófst
Og mjer er spurn, hverjir voru
„Hellismenn“? — „Torfi drap
Kroppsmenn tólf saman; og hann
rjeð mest fyrir drápi Hólmsmanna
(íslendinga); og hann var á Hellis-
fitjum, og Illugi hinn svarti og
Sturla goði, þá er þar voru drepnir
átján Hellismenn". (Örlygur frá
Suðureyum var langafi Torfa).
Vel má vera að þetta hafi verið
stigamenn eða útlagar, en þó skeði
þetta tiltölulega snemma. Jeg er
sannfærður um að það er engin
sönnun þess að Keltar hafi ekki
búið í landinu, þótt Naddoddúr vík-
ingur sæi enga reyki er hann gekk
á fjall í Austfjörðum. En þögn
Landnámu um þessa menn verður
að skoðast sem sektarmeðvitund,
fyrir það að landnemarnir hafi
myrt alla Keltana, sem fyrir voru.
Tilvitnaninni hjer að framap svip-
ar mjög til frásagna um það, hvern-
ig fyrstu landnemarnir í Tasmaníu
útrýmdu f rumbvggj un um, eða
hvernig fór þegar norrænir menn
komu til Ameríku. Þá var skegg-
öld og nágranninn var vís til a'ð
brenna þig inni fyrir eitthvert ó-
gætilegt orð, sem þú hafðir sagt í
ölæði. Það var vissara að hafa ekkí
slíka menn yfir höfði sjer.
----o----
Ef menn hafa nú ferðast til fs-
lands svo að segja að staðaldri um
svo langt skeið, þá ætti að vera
hægt að finna einhverjar minjac
um veru þeirra þar. Frásögn Land-
námu um bjöllurnar og baglana
bendir ríl þess að menn hafi haft
með sjer venjulega kirkjugripi.
Munkarnir fóru ekki til íslands til
þess að sitja þar á háfjöllum og
láta sig dreyma, nje til þess að
tína lýsnar úr skyrtum sínum. Þeir
fóru þangað til þess að geta til-
beðið guð og til þess að vera þar
í einveru. Sumir hafa sest að á ey-
um, þar sem þeir gátu fengið
gnægð fugla og eggja á sumrin.
Aðrir, eins og þeir, sem settust að
á Kirkjubæ og Papósi, hafa haft
með sjer kvikfje og rekið búskap