Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1950, Blaðsíða 5

U LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
jfTi 7. 505
Dag Strömbdck próíessor;
VÍKINGAR Á HJALTLANDI
Seinni grein
ÞEGAR British Council og háskól-
inn í Aberdeen ákváðu að „The
Viking Congress“ skyidi vera á
Hjaltlandseyum og gerðu ráð fyr-
ir hálfs mánaðar dvöl þar, íanst
mörgum þetta hið mesta óráð.
Ýmsar mótbárur heyrðust, og
nafnið á mótinu, sem Eric Lin-
klater hafði fundið upp, þótti fjar-
stæða. Menn sögöu, að ráðsteína,
sem haldin væri nú á dögum,
þyrfti á nýtisku húsnæði að halda,
hún þyrfti að eiga aðgang að söfn-
um og vísindalegum stofnunum, og
svo þyrfti að sjá um það að allir
þátttakendur fengi góð húsakynni
og aðhlynningu. Auk þess mætti
búast við þvi að menn yrði veður-
teptir á þessum úteyum, þer sem
veðrátta væri svo stopul.
Ilrakspárnar urðu höíundum
sínum til minkunnar. Ráðstefuan
var lialdin við liin bestu skilyrði,
og með slikri reglu á öllu að það
þer íagurt vitni unr skipulags-
hæfileika Breta — alt pekk eins
og aí sjalfu sjer.
Það er merkis \nðburo fa að
taka þátt í ráðstefnu á þeun stað,
þar sem vísindamenn hafa aldrei
koniið saman, svo vitáð sje, og við
það eru tengdar minningar um
gestrisnu og lilýlexk. Norrænu
þátttakendurnir urðu þess varir að
þeim var hjartanlegar tekið en
öðrum — þeim var tekið sem
frændum og friðsömum víkingum
frá átthögum feðranna. Og þegar
breskur tundurspillir kom inn í
Leirvíkurhöfn undir ráðstefnulok,
þá var bvi fleygt i gamni, að nu
væri Breta- rðnir hræddir um að
þessir nýu víkingar mundu «• aö
sameina aftur Hjaltland og Noreg!
Fornminjarnar á eyunum bættu
það fyllilega upp að þar voru
hvorki söfn nje vísindastofnanir.
Og' ekkert skorti á góða aðhlynn-
ingu. Leirvík hafði Ijeð ráðhús sitt
fyrir iundarstað og útvegað stóra
bíla til allra ferðalaga. í heima-
vistarskóla fengu fulltrúarnir inni
og í hinum mikla matsal þar og
samkomusölum var vel fyrir öllum
þörfum þeirra sjeð. Og' þeim var
sýnd hin hjartanlegasta gestrisna
bæði af yfirvöldum og einstakling-
umö Og í ágætu erindi um Njáls-
sögu og írland gaf Eric Linklater
fulltrúunum ærið uinhugsunar-
efni.
í hinni fjölþættu efmsskrá ráð-
stefnunnar þótti hinum norrænu
fulltrúum auðvitað mest koma til
þess, er laut að fyrstu norrænu
bygðiimi á Hjaltlandi, norrænum
þjóðháttum á eyunum og hinu
forna máli þei«ra, „norn“. En á-
rangurinn af störfum hinna
fremstu ensku og skosku fornfræð-
ipga og minjar þær, sem þeir hafa
íundið um bygð þarna áður en nor-
rænir menn komu til sögunnar,
vakti einnig undrun og aðdaun, því
að hann gaf þa útsýn yfir sogu og
menningu a þessum eyum, að nor-
ráena tímabihð virtist ekki veia
nema eitt einstakt fyrirbæri í himii
löngu þróunarsögu. Mönnum var
gefinn kostur á að kynnast tíma-
bilinu milli steinaldar og bronse-
aldar, bæði á Hjaltlandseyum og
Orkneyum, og brock-turnarnir,
þessi merkilegu varnarvígi með
bustoðum frá keltneskri tið, voru
stórmeakileg talandi tákn um upp-
haf járnaldar. Hafi maður á©or
aðeins búist við því að kyimast
hinni fornnorrænu menningu á
eyunum, þá varð nú yfirlitið miklu
víðtækara, því að bak við þá menn-
ingu birtist nú útsýn, sem gerði
hana miklu merkilegri, en ætla
mátti, og maður gat því teldð und-
ir með Jakob Grimm þar sem hann
segir: „Nirgends wo europeische
Geschichte beginnt, hebt sie ganz
von frischen an, sondern setzt imm-
er lange, dunkle Zeiten voraus,
durch welclie ihr eine frúliere Welt
verknúpt wird“.
Sjerstaklega kyntist maður sam-
hengi á árþúsunda sögu hjá Jarls-
hof á suðurenda aðaleyunnar. Þar,
i skjóli við klappirnar á Sumburgh
Head, er teigur og á honum ’ hínn
furðulegasti fjöldi af fornúm bú-
stöðum og rústuni. Fýrir nokkrum
árum hafði hafrót skolað burt
nokkru af sandi, sem huldi þetta
svæði, og kom þá smám saman í
ljós að þarna út við hafið llafði
einhvern tíma staðið borg, en haíði
verið gleymd og grafin öldum sam-
an. Með skipulögðum rannsóknum,
sem þarna fóru fram á tímabilínu
1920—40, fundu menn þarna vel
geymdar leiíar af mannabústöð-
um frá bronzeold, og fjölda af
steypumótum fyrir sverð og axir.
Þar fanst einnig gruilnhleðSía
broch-turna og hvirfing hring-
byggðra bustaða, sem sennilega
eru frá fyrstu öld eftir Krists fæð-
ingu. En rjett lijá þessum forn-
Jeifum, og þó lengra frá sjó, fUnd-
ust leifar af víkingabústöðum, beni
ir og lágir grjótveggir, steinstjett-
ir og grjótgarðar. Þarna heíir ver-
15 bygð um langan tíma, ea rann-