Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1950, Blaðsíða 7
’ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r
C07
ráða, að á Hjaltlandi hafa menn þá
enn dansað keðjudans líkt og enn
er gert á Færeyum, og að menn
sungu þá um leið gömul kvæði á
norn. Það er einnig þessum skoska
presti að þakka, að enn er til ofur-
lítið sýnishorn af norn. Hann skrif-
aði sem sje upp, eins vel og hann
gat, án þess að skilja eitt orð af
því, sem hann var að skrifa, hina
miklu kviðu um Hildina og Orkn-
evajarlinn (Hildinakviðu). — Sá,
sem fór með þetta fyrir hann, var
„seinasti kvæðamaðurinn" á Foula,
bóndi nokkur, sem hvorki kunni
að lesa nje skrifa, en var stálminn-
ugur og kunni ósköpin öll af göml-
um kvæðum. Kviðan er alnorræn
að efni og anda og hefir sennilega
verið kveðin um 1300. En það er
ekki auðhlaupið að því að komast
fram úr henni vegna stafsetning-
ar, og engin slík kviða er til sam-
anburðar hvorki á norsku nje
dönsku. Það var ekki fyr en þeir
Hægstad, Bugge og Grúner-Niel-
sen fóru að fást við hana, að menn
fóru að skilja örlítið í henni. En
seinasta dag ráðstefnunnar lagði
nú Jón prófessor Helgason fram
þýðingu á kviðunni, sem að fáum
óverulegum atriðum undanteknum
nær yfir alla kviðuna og er svo
blátt áfram að hún virðist hljóta
að vera rjett.
Það sem fulltrúunum á ráð-
stefnunni þótti óefað langmest til
koma, var þegar þeim var sýndur
hinn ævaforni sverðdans. Þessi
einkennilegi dans hefir um aldir
verið varðveittur á lítilli útey, sem
Papa Stour heitir og er með vest-
ustu eyunum. Nú var það flokkur
þaðan, sem kominn var til Leirvík-
ur eingöngu til þess að sýna dans-
inn. Á aðaleynni hefir hann ekki
verið stiginn síðan 1814, er hann
var sýndur Walter Scott. Skáldið
var mjög hrifið af honum og taldi
eins og aðrir að þessi dans* væri
arfur frá víkingunum. Og sannar-
lega hefir hann á sjer fornan og
einkennilegan blæ. Hinir sjö menn,
sem stigu hann, voru ekki í sjer-
stökum búningum, en hreyfingar
þeirra voru svo aðdáanlega liðugar
og formfastar, og yfir þeim hvíldi
svo mikil alvara og hátíðleiki að
það var næstum eins og þetta
væri helgiathöfn. Glóandi sverð-
unum sveifluðu þeir yfir höfuð sjer
í samræmi við dansstigin, eða
rjettu þau upp í loftið svo að þau
mynduðu göng, eða þá að þeir
hjeldu á þeim flötum þannig, að
þau mynduðu eins og hring, og var
það ein af listum þeirra að stíga
yfir þennan sverðhring. Undir
danslok mynduðu þeir sjöydda
stjörnu með sverðunum, gerða af
svo mikilli list að lyfta mátti henni
upp á sverðsoddi og síðan döns-
uðu þeir undir henni þangað til
henni var með braki miklu fleygt
á gólfið.
Þessi dans er gjörólíkur hinum
enn kunna skoska sverðdansi, sem
jeg sá seinna stiginn á Suðureyum,
en einkenni hans eru snöggar
hreyfingar og stigið milli sverða
sem liggja krosslögð á gólfinu. En
hann virðist mest líkjast hinum
gleymda enska og vestevrópiska
morrisdansi (morisque), og honum
virðist mjög svipa til þess sem
Olaus Magnus lýsir og kallar
„chorea gladiatoris“, og bogadans-
inum sem enn var kunnur í Finn-
landi fram um 1800.
Sverðdans hefir verið í ýmsum
myndum í fornöld, meðal hinna
gömlu Germana (Tacitus) og
seinna meðal Þjóðverja. Fjöldi vís-
indamanna, hollenskra, þýskra,
enskra og norrænna hefir spreytt
sig á að rannsaka hann, en margt
er þó enn á huldu um það hvernig
hann hefir þróast. Það má því telja
til hinna fágætustu atburða í lífi
manns, að fá að sjá þessa fiskimenn
og smábændur frá afskektri ey úti
í Atlantshafi stíga þennan dans
með hátíðlegri alvöru. Það er eins
og fortíðin sje alt í einu komin upp
í hendurnar á manni. Það er eins
og að vera horfinn í einum svip
langt aftur í aldir.
ij>eeth
louen
NÝRÍK HJÓN höfðu sest að í dýr-
asta gistihúsi á baðstað. Þar var
margt hefðarfólk saman komið.
Eitt kvöld barst talið að músik og
aðallega að tónverkum Beethovens.
Þá gall sú nýríka við.
— Jeg hitti hann einmitt í morg-
un og við áttum saman langt og
skemtilegt tal. Jeg rakst á hann í
strætisvagni, sem var á leið niður
að stróndinni.
Undarlegri þögn sló á alt fólkið
og nýríka frúin sá að nú hafði hún
hlaupið eitthvað á sig. Og þegar
þau hjónin voru tvö ein byrjaðj
hann að skamma hana fyrir
heimskuna.
— Hvað oft hefi jeg ekki sagt
þjer það, að þú átt ekki að vera að
sletta þjer fram í það, sem þú
hefir ekkert vit á, sagði hann. Þú
hljópst heldur laglega á þig í
kvöld.
— Nú, hvað var rangt í því, sem
jeg sagði? spurði hún.
— Þú sagðist hafa hitt Beethov-
en í strætisvagni, sem var á leið
niður til strandarinnar. Þú hefir
nú verið hjer svo lengi að þú ættir
að vita það, að enginn strætis-
vagn fer niður að ströndinni.
'SJ ^ ^
HEILI MANNSINS
er dásamlegt verkfæri. Hann
byrjar að starfa um leið og maður
fæðist og hættir ekki fyr en maður
stendur á fætur til þess að halda
ræðu í stóru samkvæmi.