Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1951, Side 4
LESBÓK MORGUNBLAÐSmS
; «2
heillum og frelsi vill stela oss frá
og mðingsvaldi hygst oss hrjá,
hyggur okkur til þrælkunar borna.
Án vopna viðnám enn
þó veitum, frjálsir menn!
Og ristum Dönum naprast níð
sem nokkur þekkir tíð.
En þeir fólar sem frelsi vort svíkja
og flýja í lið með níðingafans,
sem af útlendum upphefð sjer
sníkja,
eru svívirða’ og pest föðurlands.
Bölvi þeim ættjörð á deyanda degi,
daprasta formæling ýli þeim strá,
en brimrót, fossar, fjöllin há,
veiti frið stundar-langan þeim eigi;
frjáls því að íslands þjóð
hún þekkir heims um slóð
ei djöfullegra dáðlaust þing*
en danskan íslending.
Lúta hljótum vjer lægra í haldi,
lýtur gott mál, því ofbeldi’ er ramt!
En þótt lútum vjer lyddanna valdi,
lútum aðeins nauðugir samt!
Frelsisins sjálfir ei flettum oss
klæðum,
frjálsir vjer samþykkjum aldregi
rangt!
Því víst oss hefnt þess verður
strangt!
von um uppreisn** oss heitt
brenni’ í æðum!
Það þussa þjóð er geymt,
sem þeygi oss er gleymt!
Því ristum Dönum naprast níð
sem nokkur þekki tíð.
* þing = hlutur. Höf.
** uppreisn = viðreisn (mála vorra).
Höf.
Aftast í þessu blaði stóð svolát-
andi klausa: „Næsta blað kemur út
1—2 dögum eftir komu póstskips.“
Það blað kom aldrei. íslendinga-
bragur varð banabiti „Baldurs“, og
segir nú næst frá því með hverjum
hætti það varð.
RITGERÐ um Jón ólafsson sem
skáld, birtist í „Iðunni“ og er eftir
tengdason hans dr. Á. H. Bjarna-
son prófessor. í þeirri grein segir
svo:
„Sjaldan hefur meiri skruggu
slegið niður á voru landi en þegar
íslendingabragur kom á prent.
Fyrst urðu menn alveg orðlausir,
klumsa. Að nokkur skyldi þora að
yrkja og tala svona! En svo hljóp
kvæðið eins og eldur í sinu um
endilangt ísland og vakti mönnum
hug og djörfung. Það var því kvæði
að þakka, segja kunnugir menn, að
stjórnarbótin varð að áhugamáli
almennings og jafnvel höfðingj-
arnir sjálfir brostu í kampinn yfir
því. En auðvitað vildi enginn
styrkja Jón opinberlega í stríðinu
er valdhafarnir veittust að honum.
Og þó átti kvæði þetta fullkomið
erindi í heiminn. íslendingabrag-
ur fór um landið eins og eldibrand-
ur, og Jón var ofsóttur fyrir. Aldr-
ei hefur hann líklega átt sökóttara
á ævi sinni“.
Eins og fyr segir kom blaðið með
íslendingabrag hinn 19. mars, en
það var ekki fyr en tveimur dög-
um seinna að yfirvöldin áttuðu sig
á því hvílíkur háski hjer var á
ferðum. Þá skipaði Hilmar Finsen
stiptamtmaður svo fyrir að bæjar-
fógetinn í Reykjavík, Árni Thor-
steinsson, skyldi höfða opinbert
sakamál á hendur Jóni Ólafssyni,
vegna þess að greinin og kvæðið
í „Baldri“ „innihaldi orðatiltæki,
sem álíta verði mjög svo ótilhlýði-
leg og stríðandi á móti 5. og 6.
grein tilskipunar 5. maí 1855“ —
(prentfrelsistilskipunar).
Báðar hinar tilvitnuðu greinar
fjalla um drottinssvik, hin fyrri um
það, ef einhver eggjar á prenti til
uppreistar gegn kónginum, en hin
um það ef maður drótti því á
prenti að kónginum að hann hafi
framið ranglátar eða svívirðilegar
athafnir, eða leyfir sjer smánandi
dóma eður orðatiltæki um kóng-
inn sjálfan, eða fari um hann meið-
andi orðatiltækjum o. s. frv. En
um alt þetta taldi stiptamtmaður
að Jón hefði gert sig sekan.
Rannsóknardómarinn byrjaði á
því að athuga hvort blaðið skyldi
gert upptækt, til þess að hefta út-
breiðslu þess og lestur. En sá varð
úrskurður hans, að þetta skyldi
ekki gert, „því að þótt innihald
þessa númers af „Baldri“ að vísu
sje mjög ótilhlýðilegt, þá muni rit-
gerðin tæplega hafa þau áhrif á
almenning. að hætta sje af búin,
enda hafi svo miklu af þessu núm-
eri blaðsins þegar verið út býtt og
út sent áður en skipunin um sak-
arhöfðum kom fram, að útbreiðsla
og lestur blaðsins ekki mundi geta
stöðvast nema að litlu leyti.“
DAGINN eftir að þetta gerðist
kölluðu stiftsyfirvöldin fyrir sig
Einar Þórðarson forstjóra eða ráðs-
mann Landprentsmiðjunnar, en
yfirstjórn prentsmiðjunnar var í
höndum stiftsyfirvaldanna. Er svo
að sjá, sem þau hafi grunað Einar
um það að hann væri eitthvað rið-
inn við útgáfu „Baldurs“. Yfir-
heyrslum þeirra svaraði Einar
þannig, að ekki væri hann útgef-
andi blaðsins og ekki hefði hann
útgáfu þess á hendi fyrir aðra. En
hann viðurkendi að hann væri um-
boðsmaður ritstjórans (sem þá var
enn ófullveðja). Þá er mælt að
stiftsyfirvöldin hafi harðbannað
honum að hafa nokkur afskifti af
útgáfu blaðsins framvegis. Enn-
fremur bönnuðu þau honum að
prenta blaðið, nema samningur
um það væri gerður við rjettan
útgefanda, og skyldi í þeim samn-
ingi engin tilslökun eða vægð sýnd
af prentsmiðjunnar hálfu.
Bendir þetta til þess, að stifts-
yfirvöldin muni hafa viljað kom-
ast að því hverjir það væri, er
styrktu Jón til útgáfunnar, en um
það stóð ekki annað í blaðinu en