Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1951, Side 7

LlKT er ástatt fyrir manninum eins og
sagt er i hinni miklu skáldsögu Jack
Londons, um hurtdinn, sem er á báöum
áttum meS þtiS hvort hann eigi hr-hiur
uS hlýSa kalli eÖlishvatnr sinnar eöa
kalli marmsins. F.n þegar hundurinn kýs
uö hlýÖa rikfdu eölishvatar sinnar þá er
þaS af þvi aS hormm er þdS meSfœtt.
Hann brýtur ekkert af sjer meS þessu,
hann svikur engan, vegna þess aS fram-
þröun hans er lokiS. Örlög hans eru
áS vera hundur og ekkert annaS, enda
þóit hann geti sýnt húsbónda sínutn
hollustu og trygS.
Þegar máSurinn hlýSir kalli eSlishvat-
ar sinnar reynir hann aS afsaka sig meS
því, dS ekkert sje Ijótt í því. Og ýmsar
kenningar efnishyggjurmar stýSja hatm i
þessu. En þess er ekki gœtt, aS meS
þessari undanlátsemi er maSurinn aS
sökkva sjer rúSur í þaS ófrelsi, sem hann
hefir barist viS aS losna undan. Ef
hann hefir enga trú og ekki meSvitund
um göfgi mannsins, þá er hann ekki
lengi á báSum áttum. Hann kýs ekki,
hann fellur fyrir eSlishvöt sinni og úti-
lokar sig frá framþróuninni. En beri
hann skyn á mismun góSs og ills en
fellur samt, þá hefir hann svikiS.
Menn tnega trúa þvi, aS vjer leggjum
aldrei of mifda rækt viS framþróunina.
MannkyniS er á byrjunarskeiSi aS full-
komttum þroska, og til þess aS ná hon-
um þarf látlausa baráttu margra kyn-
slóSa. Vjer verSum aS hafa hugfast aS
þaS er engin fjarstœSa aS tala um hinn
fullkomna numn. Hann hefir veruS til.
ÞdS var Jesús Kristur. ASrir hafa nálg-
ast fullkomnun — eins og t. d. sumir
spámerm og píslarvottar —, en þeir eru
hverfandi fáir, þegar miSr.S er viS a\t
mannkyn. En aS því skal kept aS htfja
aH mannkyniS á þaS stig. En til þess
aS svo geti orSÍS verSur hi er maSur aS
kappkosta að hafa bœtandi áhrif á sam-
tiS sina. Ef vjer aUir teldum þdS hlut-
verk vort aS vinna aS þessu, þá mundi
reynslutíminn styttast mjög mikiS. ÞaS
mœtti meira aS segja taka svo djúpt í
árinni, aS ef vjer heföum allir gert þetta,
þá vœri takmarkirui þegar náS.
En sönnuin fyrir því, dS vjer erum
enn á byrjunarskeiSi framþröunarinnar,
er sú aS vjer föllum stöSugt fyrir dýrs-
eSlirui i oss. Hitt, hvernig einstakir
menn Jiafa brotist úr fjötrum eSJishvat-
anna, sýnir dS armaS og meira býr i oss.
J’aS er þráin eftir fidlkomnu frelsi, sem
einkennir manninn og gerir hann sinn
eigin gæfusmiS, þvi aS engin örmur
lifandi vera á jörSunni hefir veriS gædd
þessari þrá. ÞaS sýnir glögt hvert stef nir
meS þaS Jdutskifti, sem manrúnum er
ætlaS. MaSurinn brýtur af sjer dýrseMiS,
sem setti hann á bekk meS lægstu skor-
kvikindum.
Ef mennírnir rteyta ekki þeirra sjer-
rjettinda, sem þeim eru fengin, ef þeir
skilja ekki hina háleitu köllun sína þá
tefja þeir fyrir þvi aS maSurinn losni
af stigi dýrseSlisins. Hann hefir þá ekki
annaS en sköpulagiS fram yfir dýrin,
og rœkir ekki skyldur sínar til hálfs.
Hann er þá enn eigi kominn á þaS stig
aS geta heitiS sannur maSur. Hann er
þá ekki til nema í höföatölu; hann er
ekki á framsóknarbraut fyr en hann hefir
gert sjer Ijóst hver er köllun hans.
/ kristindöminum finnum vjer hver
köllun vor er. TrúhneigSin er oss meS-
fœdd. Hún var til áSur en trúarbrögSin
komu upp. Þetta er einkermi rrumnsins.
TrúhneigSin leynist i djúpi sálar hans
og bíSur þess aS einhver annar korrú er
veiti henni útrás. Þetta er skýringin á
þvi hvers vegna fctlsspámenn og fals-
kenningar geta hrifiS fjöldann svo að
merm sýrm þeim jafn mikla lotningu,
fórna þeim jafn miklit Og berjast fyrir
þeim meS jafn mikilli hetjulund, eins og
þó um sannleik væri aS ræSa.
En hvernig er hœgt aS þekkja fals-
kennanda frá hin im er kennir sannleik-
ann? FalsspámaSurinn ber fram kenning-
ar, sem eru andstæSar framþróurúnni,
eSa þá aS hann skeytir ekkert um fram-
þróurúna; kenrúngar hans hundsa göfgi
mannsins og hiS dýrmœta frelsL
Vjer getum aSeins sótt fram vegna
þess sem með oss býr. Eins og áSur var
drepiS á fórna menn sjer af heilum huga
fyrir trúarbrögS sin, þótt það sje aðeins
skurSgoðadýrkun. En þessir menn hafa
látiS lífiS fyrir þá trúhneigð, sem er
öllum sameiginleg, og Jiað var ekki beim
dS kenna aS trúhrifning þeirra skyldi
beint inn á rangar brautir af falspá-
mönnum. Þeir dóu fyrir þá hugsjón,
sem var rótgróin i sál þeirra, þeir dóu
fyrir guð, hinn eina guS, guS sinp. guö
i<or alíra. Þess vegna verðum Ojer aS
bera lotningu fyrir öllum helgisvSum,
hversu fráleitir sem þeir kunna aS virS-
ast. MeS þvi erum vjer ekki aS sýna siS-
unum sjálfum lotningu, heldur einlœgni
þeirra, sem Jiafa þá um hönd. Helgi-
siSirnir eru tákn þeirrar viÖleitni manns-
ins, aS hefja sig upp af dýrsstiginu og
nálgast skapara sinn .En óháS öllum
helgisiSum og öllum kirkjum, hefir altaf
vakaS meS mönnum þráin til aS dýrka
eitthvaS sjer œðra, fórna sjer fyrir þaS
af alhug, þráin til aS komast hærra meS
því (tS stefna aS háleitri hugsjón. Þessi
þrá er af guSlegum uppruna, vegna þess
að hún er öllum mönnum í brjóst borin.
TrúarbrögS, kemúsetningar og margs
konar og mismunandi kredSur eru aftur
á móti mannaverk og handbragS þeirra
á þeim. Hirm mikli kennimaSur, Dr.
William Temple, erkibiskup af Kantara-
íorg, dirfðist einu sinni aS rita: „ÞaS
er mesti misskilningur aS halda þaS aS
guS sje aSeins, eSa aSaUega, bundinn við
trúarbrög&‘.
TritarbrögSin eru hvert öSru andstæö
itS formi, helgisiöum og manrtaskýring-
um á helgitáknum. En þau eru öli sam
mdla um dS guS sje til og siSalögmáliS
er hiS sama hjá öllum. öll hafa þau i
hávegum hreinleikann, mannkærleikann,
fegurðina og trúartraustið, og þetta er
þaS, sem mestu máli skiftir. Menn verða
aS gera sjer þaS Ijóst að þýðingarmest
af öllu er aS hlú aS því, sem í sálinrú
býr, aS hreinsa hugskot sitt, dS betra
sjálfan sig, aS nálgast hina fullkomnu
fyrirmynd, sem er Kristur. Alt annaS er
lítils varSandi
(Human Destiny)