Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1951, Page 11

í holuna. raðaði þeim þar við og
batt þau með kirtlasafa og vef.
Þannig helt hún áfram þangað til
komin var hringmynduð hurð, sem
fell alveg fyrir dyrnar. Þessi vinilu-
brögð voru stórfurðuleg. Og þá
vandvirknin. Rækílega var gengið
frá hverju einasta korni, og þegar
hurðin fór að stækka, feldi köngul-
óin hana hvað eftir annað að holu-
munnanum með miklum erfiðis-
munum, en þetta varð til þess að
hurðin fell betur að þegar verkinu
var lokið.
DÝR GETA LÆRT
Ef þjer spyrjið mig nú um það
hvort hvatúð dýranna hafi smám
saman þroskast á miljónum ára,
bá er ekki hægt að gefa neitt full-
nægjandi svar við því. Vjer verð-
um að viðurkenna hreinskilnislega
að vjer skiljum þetta ekki. Fram-
úrskarandi vísindamenn hafa ekki
getað leyst þá gátu. En vera má að
menn komist að þessu í framtíðinni
með nógu miklum og nákvæmum
tilraunum.
Þá ætla jeg að minnast á annan
hæfileika dýranna, en hann er sá,
að laga sig eftir umhverfinu. Það
hafa þau lært á ýmsan hátt. Barn-
ið verður að læra að ganga, það
verður að læra að nota hendur og
fætur, það verður að læra að hand-
leika óteljandi hluti. Auk þess verð
-ur það að læra að tala og skilja
mál, til þess að geta tileinkað sjer
bekkingu og reynslu fyrri kynslóða.
Dýrin verða líka að læra ýmislegt,
sem þau kunna ekki frá fæðingu.
Hvolpurinn verður að læra að
ganga alveg eins og barnið. Hund-
ur varð fyrir því slysi að missa
tvær lappir af slysi, en hann lærði
að ganga á tveimur og getur hlaup-
ið og stokkið líkt og ferfættur
hundur.
Að sumu leyti er mikill munur
LESBOK. MORGUNBLAÐSINS
á því hvernig menn og dýr læra
Barn gæti ekki lært málið, nema
það væri fyrir því haft. Til er saga
um egypskan konung í fornöld,
sem langaði til að vita hvernig hið
frumstæðasta mál gæti verið. Þess
vegna lagði hann svo fyrir að nokk-
ur ungbörn skyldi alin upp með
geitum. Jeg kann ekki niðurlag
sögunnar, en það veit jeg með
vissu, að hafi börnin tórt, þá hafa
þau ekki lært annað mál en geita-
mál, vegna þess að börn læra að-
eins það mál, sem þau heyra talað.
En hvernig læra þá dýrin sitt mál?
Þjer hafið sjálfsagt tekið eftir því
að margir fuglar virðast eiga mál
og geta skilið hver annan. Hafa
þeir þá lært það í æsku af full-
orðnum fuglum? Til þess að fá svar
við þessu skulum vjer athuga mál
hænsanna
MERKILEGAR ATHUGANIR
A HÆNSAMÁLI
Hver sá, sem kynst hefur hæns-
um, hefur eflaust tekið eftir því,
að þau reka upp margskonar hljóð
og sitt við hvert tækifæri. Norski
vísindamaðurinn Schjelderup-Ebbe
rannsakaði þetta mál hænsanna
rækilega og komst að þeirri niður-
stöðu, að hæns gefi frá sjer átta
mismunandi hljóð. Fyrst er eggja-
hljóðið, annað er viðvörunarhljóð,
hið þriðja reiðihljóð og svo fram-
vegis. Öll þessi breytilegu hljóð
hafa mikla þýðingu í fjelagslífi
hænsanna. Nú langaði Schjelderup
-Ebbe til þess að vita, hvort ung-
arnir læra þetta mál af hinum eldri,
með því að líkja eftir þeim, eða
hvort þetta mál er hænsunum eig-
inlegt og alls ekki þurfi að hafa
það fyrir þeim. Til þess að komast
á snoðir um þetta tók hann 90
hænuunga, og skifti þeim í þrjá
jafna hópa. (Hann fekk sjer líka
jafn marga unga af hanakyni, en
vjer skulum láta nægja að tala um
39
—————-
tilraunir hans með hænurnar.).
Fyrsti hópurinn var tekinn beint
úr útungunarvjel og alinn upp
fjarri öRum öðrum hænsum, svo
að enginn unginn gat heyrt hljóð
í hænsum. Næsti hópu' var einni/
tekinn úr útungun*rvjei, en alinn
upp svo nærri fullorðnum hænstlm
að hann gat heyrt til þeirra. Þriðji
hópurinn var látinn vera með fu’l-
orðnum hænsum. Sehjelderv.p-
Ebbe gaf nú nákvæmar gætur að
hverjum einstökum unga i hverj-
um hópi til þess að vita hve fljótt
þeir lærðu málið. Hann komst þá
að raun um það að ungarr r í fyrsta
hópnum þurftu a r .eðaltali 241
dag til þess að tile nKa sjer oil átta
hljóðin, sem áður voru nefnc’. Ung-
arnir í öðrum flokki hurftu 242
daga að meðalíali, og > ngurnir í
þriðja hópnum 248 daga. Hjer er
ósköp lítill munur á, en það er þó
aðgætandi, að ungarnir í fyrsta
hópnum, sem aldrei sáu fullorðin
hæns nje heyrðu í þeim, urðu fvrst-
ir altalandi. — Schjelderup Ebbe
komst því að þeirri niðurstöðu að
hænsin lærðu ekki málið af því
að það væri fyrir þeim haft, he’dur
hafi hver ungi það í sjer og það
komi fram í honum án þess að hann
læri að líkja eftir þeim, sem eldri
eru. Á þessu má sjá hver regin-
munur er á því hvernig hæns og
börn verða talandi, því að bömin
læra málið af öðrum.
Hafi það ekki verið tilviljun ein,
að ungarnir, sem aldrei heyrðu í
fullorðnum hænsum, voru altalandi
á undan hinum, þá gæti það ef til
vill stafað af því að meðfæddir
hæfileikar þeirra hafi þroskast bet-
ur vegna þess að þc-ir urðu ekki
fyrir neinum truflunum af eldri
hænsum. Árangurinn varð hinn
sami með hanana hjá Schjelc :rup-
Ebbe, með einni undantekningu þó.
Þeir ungarnir, sem heyrðu í full-
orðnum honum, urðu fyrri til
að læra að gala.