Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1951, Síða 14

42
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ronnsóknaleiðangur
til að athuga veðráttu*
breytingar í norðurhöfum
samanburð á manni og dýri. Vjer
höfum sjeð á því sem að framan
er sagt að dýr geta lært af reynslu
eins og maðurinn og sum þeirra
sýna hyggjuvit í því að leysa við-
fangsefni. Enginn maður neitar því
heldur að dýrin hafa tilfinningar,
að þe’m getur brugðið og þau geta
reiðst á mjög svipaðan hátt og
maður. En maðurinn hefur eigi
aðeins tilfinningar, heldur einnig
sjálfsmeðvitund. Ef dýrin kenna
sársauka, verða hrædd eða aíbrýði-
söm, þá verða þau þessa vör, en
ekki meira. Komi þetta fyrir mann-
ínn veit hann að þetta kemur fyrir
sig. M<*ð öðrum orðum, vjer verð-
um varir við tvent í staðinn fyrir
eict. vjer ve m kendarinnar var-
ir.og vje-r vitum hver það er sem
hún ketnur fram í, sem sje vjer
sjálfir. Vjer getum hugsað um
kendina og gert oss grein fyrir
því, að húa býr í oss sjálfum. Jeg
hygg óð þeita f'..ýri þann regin-
mur., sem er á mönnum og dýrum
og að út írá hessu sje hægt að
skilja allan þ . in mun, sem er á
h.'ggjuviti manna og dýra. Vegna
þessa mismunar auðnaðist mann-
inum að skapa sjer tungumál og
menningu. Mannkynið eitt á sjer
sögu, sem tengir saman kynslóðirn-
ar sem iaka .vð hver af annari, en
dýrin eiga ..jer enga sögu og enga
Lienr.itigu. Mennirnir hafa frjálsan
'ilja og á þeim hvíhr því sjerstök
ábyrgð, en dýrin hlýða náttúrulög-
máli og eru abyrgðarlaus. Vegna
lúns ffjálsa viija getur maðurinn
framið hvers konar ódæði og orðið
g-aapamaður, en dýt.n eru aluf
saklaus. En þegar vjer gerum nú
þennan samanburð á mönnum og
dýrum, þá megum vjer ekki
gleyma því að náttúran hefur út-
búið hvert cLýr fyrir sína lífsbar-
áttu og þau hafa enga þörf fyrir
hinar seðri gáfur. Og ekki þurfunt
vjef svo sem að setja qss á háah
heöt gagavad dýrunam, þvi að
EINHVER merkasti vísin<jaleið-
angur, sem sendur hefur verið
norður í heimskautslöndin, mun
nú vera að hefja starf sitt. —
Aðalhlutverk hans er að rannsaka
hvort veðrátta sje að hlýna í norð-
urhöfum, og hvort ís og landjöklar
hafa minkað þar á seinni árum.
Norðurfarar hafa haldið því fram
um langt skeið, að tíðarfar þar
nyrðra sje altaf að hlýna. Sumir
halda því fram, að seinustu 25 árin
hafi meðalhiti ársins hækkað um
5 stig þar, að minsta kosti. Revnist
þetta rjett, þá munu vísindamenn
geta komið með stórmerkilega spá-
dóma um breytingar á veðrinu, og
hækkun sjávar á næstu 100 ár-
um í norðurhveli jarðar.
Vísindaleiðangur þessi er
nndir forystu P. D. Baird frá Mon-
treal í Kanada, sem er kunnur fyrir
þekkingu sína á norðurslóðum. Það
var hann sem stjórnaði „Exercise
Musk-Ox“ leiðangri kanadiska hers
-ins 1946, en það var fyrsti leiðang-
urinn, sem fór á vjelknúðum farar-
tækjum þvert yfír nyrstu hjeruð
Kar.ada. Hann er forstjóri í ,The
Arctic Institute of North AmeriGa“,
með hvatúð sinni geta þau leyst
margan vanda sem oss er ofraun
með öllu voru hyggjuviti. Ef vjer
eigum að sýna dýrunum sanngírni,
þá eigutr. vjer að umgangast bau
sem camborgara vora, athuga alt
framfarðt þeirra óg reyr.a að læra
sem rtiest af þeim, þaö er 03& getur
40 gagtú köouo.
en sú stofnun stendur fyrir leið-
angrinum og veitir fjé til hans, en
auk þess er hann styrktur f járhags-
lega af fjölda fyrirtækja og ein-
stakra manna.
í leiðangrinum eru vísinda-
menn frá Kanada, Bandaríkjunum,
Bretlandi, Finnlandi, Noregi og
Sviss, eitthvað um 20 talsins.
Aðaljöklafræðingur leiðangurs-
ins er W. H. Ward frá „The
Scientific and Industrial Research
Department of the United King-
dom Government". Dýrafræðing-
urinn er dr. V. C. Wynne-Ed-
wards frá háskólanum í Aberdeen
í Scotlandi. Hann er sjerfræðingur
í dýralífi norðurhafa, og meðal ann-
ars, sem hann ætlar að rannsaka,
eru lifnaðarhættir hinnar litlu pól-
ar-músar, sem stundum hverfur al-
gjörlega og virðist útdauð, og hef-
ur valdið vísindamönnum miklum
heilabrotum. Frá Sviss eru þrír
menn frá Fjallafjelaginu (Sviss
Foundation for Alpine Research).
Heita þeir Hans Rothlisberger. H
R Mulli og Frantz Elmíger, allir
frá Zúrich. Finnland sendir dr. E
H Kranck, prófessor í jarðfræði,
en hann hefur kent síðástliðið ár
við McGill háskólanh í Möntreal.
Frá Noregi er veðurfræðing.
urinn S. Orvig, sem nú stundar nám
Við McGill háskólann. Frá Banda-
ríkjunum eru þeir dr. R. P. Goldt
hwait jarðfræðingur frá Columbia
í Qhio, M. H. W. Ritchie Ijócmynd-
ari frí Paloduro í Texae og M. É-
Hala aðstoðargraeafrasðihgur frá
Yaie háskoianum í New Haven. Frá