Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1951, Blaðsíða 6

586
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sprengjugígar eru nú grasi grónir
í botninn, skemtilegar nvosir, þar
sem er skjól í öllum áttum. En
fram í sjóinn ganga svipill sker á
aðra hönd og bera enn vitni um
hver ákefð og þungi hefur verið í
áhlaupi hraunstraumsins. Sjórinn
varð að þoka undan því og um
aldir hefur hann lamið þessar
klappir og reynt að brjóta þær nið-
ur, en ekki tekist.
Út á móts við Skerseyri liggur
vegurinn yfir djúpa gjá eða hraun-
hvos og er þar hátt ofan af honum
til beggja handa. Niðri í gjótunni
liggja stórir steyptir steinar, þrí-
strendir og toppmyndaðir og lík-
lega um metra á hæð. Steina bessa
ljet herstjórnin steypa hjer á árun-
um og raðaði þeim á veginn. Var
ætlunin að þvergirða veginn með
þeim, ef til bardaga kæmi á landi.
Eftir að herinn var farinn var þess-
um ferlíkjum velt ofan í gjótuna,
en þeir eru, ásamt svo fjölda mörgu
öðru, talandi tákn um það, að her-
námsliðið bjóst við því í alvöru,
að Þjóðverjar mundu gera innrás
hjer.
Jeg er að svipast um hvort jeg
sjái ekki turninn á Garðakirkju. En
hann er hvergi sýnilegur. Þegar
jeg kem út á móts við Bala hitti
jeg unga og fallega stúlku og jeg
dirfist að spyrja hana:
— Er langt út að Garðakirkju?
•— Nei, hún er þarna, eða rúst-
irnar af henni.
Og hún bendir mjer á grátt hús
og þaklaust fram undan.
— Hvenær var hún rifin? spurði
jeg.
— Það eru mörg ár síðan, sagði
hún. Turninn var orðinn svo lje-
legur, að menn voru hræddir um
að hann mundi hrynja. Og svo var
hann rifinn og alt innan úr kirkj-
unni. En steinveggirnir standa enn.
Til hvers var kunningi minn að
^ segja mjer að skoða kirkju, sem er
'L alls ekki til? hugsaði jeg. Og í hálf-
gerðum vandræðum sagði jeg svo
upphátt:
— Hvernig stóð á því að kirkjan
hjer var lögð niður?
Það kom gletnissvipur á stúlk-
una:
— Þeir stofnuðu fríkirkju í Hafn-
arfirði og þá varð sóknarnefndin
dauðhrædd um að allir Hafnfirð-
ingar mundu verða fríkirkjumenn.
Þeir mundu ekki nenna að ganga
út að Garðakirkju, þegar kirkja
væri komin í Hafnarfirði, og því
ekki um annað að gera en flytja
Garðakirkju til þeirra.
Já, stundum kemur fjallið til
Múhameds. Fyrir hundrað árum
rúmum voru ekki nema fjögur eða
fimm timburhús í Hafnarfirði. En
smám saman tók hann að seiða til
sín fólk. Jafnvægið í sókninni rask-
aðist. Garðahverfið, þar sem áður
var mest þjettbýli, hvarf í skugga
Hafnarfjarðar þegar hann reis á
legg. Árið 1910 eru talin 228 hús í
Hafnarfirði. Það var því eðlilegt að
Hafnfirðingar gæti ekki unað því
að sækja kirkju að Görðum, en
vildu koma upp kirkju hjá sjer.
En þá var of dýrt fyrir Garðhverf-
inga að standa straum af sinni
kirkju. Þeir kusu heldur að sækja
kirkju til Hafnarfjarðar. Fólkinu
fór líka fækkandi eftir því sem
Hafnarfjörður óx. Þeir höfðu reist
sjer skólahús skamt frá kirkju-
staðnum. Nú eru skólaskyld börn
svo fá í hverfinu, að það borgar sig
ekki heldur að halda þar uppi
skóla, svo börnunum er komið til
kenslu að Bjarnastöðum eða í Hafn
arfjörð og skólahúsið stendur autt.
Þetta er eitt af tímanna táknum
um þá þjóðflutninga, sem fara fram
hjer innan lands.
En þetta breytist. Fólkið kemur
aftur. Hafnarfjörður á fyrir sjer að
þenjast út. Bygðin færist út með
firðinum og gleypir einhvern tíma
Garðahverfið. Og þegar svo er
komið og mikil bygð er risin þar
upp, þá þarf að koma þar bæði
kirkja og skóli. Þá verður Garða-
kirkja endurreist og þá rís þar
stórt og fagurt skólahús.
Jeg er kominn að Görðum. Þar
hefur eitt sinn verið voldugur
grjótgarður umhverfis túnið, en
liggur nú hruninn og utan við
hann er komin vírgirðing. Akbraut
hggur heim túnið og skamt fyrir
vestan hana stendur kirkjurústin
gnapandi og einstæðingsleg, því að
kirkjan hefur ekki staðið í kirkju-
garðinum heldur utan við hann.
Hún horfir tómum gluggatóftum
út og suður og burstháir stafnar
gnæfa yfir umhverfið. Veggirnir
eru eitthvað um fjögurra metra
háir, en stafnarnir helmingi hærri,
því að rishæðin hefur verið álíka
og vegghæð. Að innanmáli er
kirkjutóftin 17 metrar á lengd og
8 á breidd. Öll er hún hlaðin úr
íslensku grjóti og er hleðslan tvö-
föld, höggnir steinar í ytri hleðslu
en óhöggnir í innri hleðslu og
bundnir saman með steinlími. Svo
hafa allir veggir verið sljettaðir að
utan og eins inni í aðalkirkjunni.
Sjest enn á austurgafli boglína svo
hátt uppi sem hvelfingin hefur náð.
En að innanverðu á vestri burst-
inni er hleðslan ber. Er snildar
handbragð á henni og sýnir að þar
hafa verið menn að verki, sem enn
kunnu að hlaða sljetta og lóðrjetta
veggi úr óhöggnu grjóti. Það munu
fáir leika nú orðið og þess vegna
er þessi bygging stórmerkileg, og
þykir mjer ólíklegt að hún eigi
nokkurn sinn líka hjer á landi. Hjer
er byggingarlag, sem þyrfti að
varðveitast, ef þess er nokkur kost-
ur. Lítið á þennan háa og sljetta
stafn, hlaðinn úr smáu grjóti, eins
og það kom fyrir. Lítið á hleðsluna
umhverfis dyrnar og hina boga-
dregnu glugga. Og segið mjer svo
hvort þjer eruð mjer ekki sammála
um að hjer sje íslensk byggingar-