Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1951, Síða 12

JAKOB DAHL FÆREYAPRÓFASTUR
ÞAÐ VAR einu sinni nokkru eftir
síðustu aldamót, að bar saman
fundum •þriggja andans manna á
færeysku heimili. Voru tveir
þeirra komnir úr sinni áttinni hvor,
Anders Hovden austan úr Noregi
og Matthísas Jochumsson vestan
frá íslandi.
Þriðji maðurinn var færeyski
húsráðandinn, Jakob Dahl, þá ný-
lega orðinn prestur í Þórshöfn.
Þeir töluðust við á dönsku, en
voru þó hvor um sig á sífeldum
verði, alla sína ævi, gegn áleitn-
um áhrifum þeirrar ágætu tungu
á móðurmál heimalands síns. Nú
veit enginn framar hvað þeim hef-
ur farið á milli, en ekki hefur þá
skort efni til viðræðna. Margt
var líkt með þeim og mörg hugð-
arefni þeim sameiginleg. Þeir voru
allir prestar og skáld og töldust þá
þegar til fremstu leiðtoga þjóða
sinna.
Matthías tók upp á knje sjer
drenghnokka, er ljek sjer á gólf-
inu, son húsráðanda. Persónuleg
kynni af Anders Hovden urðu til
þess að Matthías hafði fullan
skilning á því, hve mikla þýðingu
verk hans, í bundnu og óbundnu
máli, höfðu fyrir mótun og sigur
norskrar þjóðtungu, nýnorskunnar.
Ekki löngu síðar kom út í íslenskri
þýðingu Matthíasar, ljóðaflokkur-
inn „Bóndinn" eftir Anders Hovd-
en.
Jakob Dahl, síðar Færeyarpró-
fastur, var þeirra yngstur. En lífs-
starf sitt hafði hann þegar hafið.
Og með því gat hann sjer þann
orðstír, að dómi Jóannesar Pat-
urssonar, að hann varð þjóð sinni
hjartfólgnastur allra þeirra, er
gegnt hafa prófastsembætti í Fær-
eyjum í fjórar aldir, og að heita
má að hver Færeyingur, sem sting-
ur penna í blek, hafi numið fær-
eyskt ritmál af honum.
2.
Jakob Dahl er fæddur 5. júní
1878. Hann andaðist á afmælis-
degi sínum, 5. júní 1944 sextíu
og sex ára að aldri. Hann var af
góðum ættum kominn. Faðir hans,
Peter Hans Dahl, í Vogi á Suður-
ey, var svo efnum búinn að hann
gat sett efnilegan son ungan til
mennta. Árið 1896 útskrifaðist
Jakob Dahl úr kennaraskólanum í
Þórshöfn, þá átján ára gamall. Em-
bættispróíi í guðfræði lauk hann
við Kaupmannahafnarháskóla árið
1905, og hvarf þá heim aftur til
Færeya. Fyrstu starfsárin sex er
hann kennari, bæði við gagnfræða-
skólann og kennaraskólann í Þórs-
höfn. Þá gerist hann prestur, árið
1912, í fjölmennasta prestakalli
Færeya og er sex árum síðar skip-
aður prófastur Færeyaprófasts-
dæmis. Helt hann því embætti til
, dauðadags, eða 25 ár alls.
Færeyar voru í katólskum sið
biskupsdæmi. Gegndu þar embætti
þrjátíu biskupar á 450 arum. Síðan
eftir siðbót hefur landið verið
prófastsdæmi í Sjálandsstifti.
Margskonar opinber trúnaðar-
störf hlóðust snemma á Jakob
Dahl, svo að oflangt yrði upp að
telja, eins og oft vill verða um
vitra og vel kynnta menn. Merk-
ur maður segir í eftirmælum, að
hann hafi gegnt umfangsmeiri
störfum en nokkur annar samlend-
ur maður um hans tíma.
3.
Sverrir Dahl, drengurinn, sem
Mhtthías Jochumsson hossaði einu
sinni á hnjám sjer, er nú húsráð-
andi orðinn á gamla prófastssetr-
inu í Sandagerði við Þórshöfn.
Jeg hafði mælst til þess að mega
fræðast af honum um föður hans,
prófastinn sáluga. Reyndar þurfti
ekki langt að leita upplýsinga um
hann, neinstaðar í Færeyum. Hann
hefur þar alstaðar skilið eftir sig
spor og er mönnum enn í fersku
minni. Jeg hafði verið gestur Sjó-
mannaheimilisins niður við höfn-
ina, en það er ein myndarlegasta
bygging bæarins. Prófasturinn var
formaður í stjórn þess frá bví er
það var stofnað og til þess er hann
fjell frá, eða full tuttugu ár.
Á leið til Sandagerðis er farið
fram hjá Landsbóka- og þjóðminja-
safnhúsinu. Þar stendur í anddyri
fagurt brjóstlíkan af prófastinum.
Nokkru innar er Lýðháskólinn.
Hann hefur í yfir fjörutíu ár verið
ein af styrkustu máttarstoðum
menningarlífs og þjóðræknishreyf-
ingar í Færeyum. Jakob Dahl átti
sæti í stjórn skólans í um það bíl
34 ár. — Þannig mætti lengi
telja.
Prófastssetrið er gömul virðu-
leg bygging úr timbri. Er þar allt