Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1951, Qupperneq 14

r 594 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Færeyingafjelags 1889. Úr því er
það ekki framar efst á baugi að
veita færeysku máli heiðarlega út-
för. Nú er því skipaður sess efst
á dagskrá færeyskra þjóðmála.
Þess er krafist að færeyska verði
jafnrjetthátt dönskunni í skóla,
kirkju og á þingi. Ekki svo að
skilja, að með því sje stefnt að
algerri útrýmingu danskrar tungu
í landinu. „Færeyingar geta ekki
án hennar verið“, segja þeir.
I
k 5.
Jakob Dahl prófastur er frá upp-
hafi í fremstu fylking þeirra
manna, er þessar kröfur komu frá.
Aðeins rúmlega tvítugur gefur
hann þjóð sinni eitt hennar feg-
urstu ættjarðarljóða:
r
„Várt land er alfagurt og'frítt er várt
heim,
og fagrastar miðsummarlötur,
tá blómurnar spretta, tað angar av
teim,
og fragðarljóð fuglanna höyrist við
gleim
yvir fjall, yvir fjörð, yvir flötur.“
Ljóðið er fjögur vers og var
1 fyrst sungið á þjóðfundi árið
1902. Þannig kvaddi hann sjer
1 fyrst hljóðs á opinberum vett-
^ vangi. Og hann hjelt áfram í rúm
fjörutíu ár að túlka, í bundnu máli
og óbundnu þann boðskap, sem
Færeyingum er hugstæðastur, —
boðskap kristinnar trúar og heil-
brigðrar þjóðrækni, og það á
' þeirra eigin tungu.
^ Árið 1908, meðan hann enn var
1 kenpari í Þórshofn, gefur Jakob
* Dahl út færeyska málfræði. Er hún
1 enn í notkun við móðurmáls-
kennslu í öllum skólum landsins.
Hann og aðrir, sem nú taka að rita
á móðurmálinu, leita fanga til ný-
l sköpi}nar ritmálsins í orðasöfn og
| ritverk þeirra Svabo’s og Hamm-
^ ershaimbs einkanlega.
Jafn vandasamt og erfitt verk
og sköpun nýs ritmáls var, olli
það þó mestum erfiðleikum, að yf-
irvöldin í landinu höfðu á því ill-
an bifur og litu nánast á það sem
þjóðhættulega starfsemi. Bitnaði
fjandskapur þeirra ekki hvað síst
á prófasti.
Hann segir svo sjálfur frá, að
sjer hafi, á sínum tíma, verið hótað
því, að hann skyldi ekkert prests-
embætti fá og allar kirkjur verða
honum lokaðar í Færeyum. Hann
var ákærður fyrir að hafa talað
færeysku í skólanum. Bannaði þá
skólaráð honum að nota færeysku
við kennslu, nema í þeim tilgangi
einum að gera nemendum dönsku
skiljanlega. Þetta leyfi þótti hann
nota sjer um of og var hann kærð-
ur í annað skifti fyrir það. Dahl
lagði málið undir úrskurð Lög-
þingis. Úrslit þess urðu hin ill-
ræmda 7. grein fræðslulaganna frá
1912, svohljóðandi: „Kennslumálið
er danska.“ Breyting fjekkst ekki
á þeirri lagagrein fyrr en tuttugu
árum síðar. Það var ekki fyrr en
árið 1938 að færeyska var viður-
kend sem kennslumál, jafnhliða og
jafnrjetthá dönskunni.
Jakob Dahl hjelt áfram móður-
máls kennslu í kennaraskólanum,
eftir að hann gerðist prestur, uns
honum var sagt upp því starfi.
Sóttu þó nemendur fast að honum
væri leyft að halda því áfram.
Þá var hann ákærður fyrir að
hafa prjedikað á færeysku við viss
tækifæri í kirkju og utan. Það var
ekki fyrr en saínaðarneíndin í
Þórshöfn bað hann að flytja guðs-
þjónustu öðru hvoru á færeysku,
að veitt var leyfi til þess, að því á-
skyldu þó, að taldir yrðu í hvert
skifti þeir, er á hlýddu og að sama
ræða yrði síðar aftur flutt á
dönsku!
Allt þetta skeði fyrir 1918, er til
mála kom að Jakob Dahl yrði skip-
aður prófastur í Færeyjum. Amt-
maöur ritaði þá Sjalandsbiskupi
/
skjal mikið og taldi öll tormerki
á að dönsk stjórnarvöld skipuðu
annan eins mann, og Jakob Dahl
væri, í ábyrgðarstöðu: Kirkjunnar
menn væru honum andvígir. Hann
væri pólitík Dana í Færeyjum
fjandsamlegur. Hann hefði brotið
af sjer með því að tala færeysku
í gagnfræðaskólanum. Hefði hann
jafnvel beðið þess við messu, á
hvítasunnudag (1913), að móður-
málið yrði innleitt í kirkjunni.
Hann skrifaði mestmegnis á fær-
eysku í „Kristilegt æskulýðsblað“,
sem hann var útgefandi að. Hann
hefði á minningarhátíð siðbótar-
innar, 1917, látið þau orð sjer um
munn fara, að siðbótin væri ekki
fyrr framkvæmd að fullu en þjóð-
in hefði fengið orð Guðs á sinni
eigin tungu.
Ostenfeldt biskup fjellst á þá
skoðun amtmanns, að óverjandi
væri með öllu að Jakob Dahl yrði
skipaður prófastur. En úrslitin
urðu þeim ekki í vil. Jakob Dahl
var kallaður á fund konungs.
Þakka nú Færeyingar það frjáls-
lyndi kirkjumálaráðherra og sann-
girni konungs, að hann var skip-
aður prófastur þeirra 1918.
6.
Þannig höíðu skapast bestu skil-
yrði þess, að starískraftar hans
kæmu kirkju og þjóð að sem fyllst-
um notum. Hann lá heldur ekki
á liði sínu. Har.n er ritstjóri „Fær-
eyskra kirkjutíðinda" í tvo ára-
tugi. Hann snýr á færeysku Nýa-
testamentinu öllu og allverulegum
hluta Gamla testamentisins, Fræð-
um Lúthers hinum minni, Biblíu-
sögum Balslevs, Hel^isiða og Alt-
arisbók og miklum fjölda sálma.
Jakob Dahl hafði ýmist orkt eða
þýtt marga þeirra sálma og söngva,
er gefnir voru út í færeyskri söng-
bók tíu árum síðar en Færeyinga-
fjelag var stoínað, eða 1899. Ásamt
Símun íra Skaröi, skólastjora Lýð-