Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1953, Blaðsíða 2

126
r
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
þess fær hann 200 rdl. til þéss að
kaupa fyrir hrúta og 1—200 ís-
lenzkar ær. Amtmanni var og falið
að útvega honum einhverja kon-
ungsjörð, sem hentaði vel slíku búi.
Kostnað allan greiddi konungur, en
áskildi sér svo tekjur af búinu.
Jafnframt var Hasífer gert að
skyldu að kenna íslenzkum bænd-
um sauðfjárrækt og kynblöndun.
f Ilastfer kom hingað um vorið og
■ hafði með sér 10 hrúta af ensku
kyni. Með honum, kom aðstoðar-
maður sænskur, er Bottschach hét.
Keyptu þeir hér 100 ær handa fjár-
búinu, en þegar til kom reyndist
engin jörð laus. Amtmaður hafði
helzt augastað á Elliðavatni, en það
gat ekki losnað úr ábúð fyr en í
næstu fardögum. Þó var afráðið að
reisa þar heljar mikið fjárhús og
var það smíðað eftir fyrirsögn
Hastfers, en reyndist ekki hæfa ís-
lenzkum staðháttum, allt of stórt
og hátt, varð fljótt hriplekt og snar
■ aðist fljótlega. Einhverra heya var
aflað til vetrarins, en nokkru af
íénu komið í fóður. Fór svo Hast-
fer utan um haustið og setti Bott-
schach til þess að annast búið. En
það gaíst illa. Var hann mjög
drykkíelldur og skcytmgarlaus.
Varð hann heyluus um nýár og
íelldi um vonð, svo að okki lilði
cftir nema einn hruturnm af tíu.
Bottschach var því látinn lara
1757, cn Magnús Gíslason, sem þá
tok við umtmannsembætti, reði í
lians staö llrobjurt öigurðsson
student.
Hróbjurtur var sonur Sigurðar
Þorkelssonar að Búðarhóli i Land-
eyum en hefir líklega fluzt til
Alftaness með séra Guðlaugi Þor-
1 geirssyni- Hann var tekinn í Skál-
holtsskóla 1750, varð stúdent með
góðum vitnisburði vorið 1754. Er
honum svo lýst, ao hanu hafi venð
^ vel gehan maður og vel aó ser,
vandaður, hygginn og starfsamur.
Var hann ekki nema 22 ára er
hann réðst til Kastfers. Átti hann
að fá 100 rdl. á ári í kaup, en auk
þess skyldi Hastfer kenna honum
stærðfræði, hagfræði og fjárrækt.
Meðan Hastfer var nú í Kaup-
mannahöfn, sækir hann um að laun
sín verði hækkuð um helming, eða
í 600 rdl. á ári, því hann kveðst
alls ckki geta lifað á 300 rdl. og
ciga að greiða aðstoðarmanni kaup
af því. Ennfremur fór hann fram
á að fá 750 rdl. greidda fyrirfram,
svo að hann gæti keypt sér nauð-
synleg húsgögn og ennl'remur á-
höld til tóbaksræktunar og lín-
ræktunar, sem hann vildi hafa með
búskapnum. Má hér geta þess, að
hann hal'ði mikinn ahuga fyrir
jarðrækt og varð íyrstur manna til
að rækta kartöflur hér á landi.
Hann er líka sá íyrsti, sem lætur
sér detta í hug að hér sé hægt að
rækta tóbak.
Umsókn þessari lét Iíastfer
fylgja vottorð frá amtmanni um að
hann hefði hegðað sér vel á íslandi
og siíelJt verið reiðubúinn aö leið-
beina bændum, vild^u menn því
gjarna íá hann altur, þó þamiig að
honuin yrði Jaunaö svo vel aö hann
yrði ekki öðrum til byröi.
Konungur Jelst á að luckka laun
Inins um þcssa 100-rdl. er liaun átti
að greidu aðstuðarnumni sínum og
láta lunm Já 700 rdJ. þar að auki,
cl hann vildi vcra þrjú næslu ár
á Islandi.
BoUaetiaeh liaföi v.cjnð fali.ð áður
cn Jiann fór, að kau,pa kyubóta-
hruta crlcncUs og sumarið 1758
sendi hann hingað 3 luútu enska
og 5 aí liolstcinsku kyni.
m*
V
Hróbjartur reyndíst buinu lnnn
nýtasti ínaður. Hefir honum verið
sýnt um íjárgeymslu og haft mik-
inn áhuga a sauðfjárræktinni. I
]uh 1753 gerir hann ýnisar tillog-
ur viðvíkjandi búinu og hverjar
umbætur þar verði að gera-
Svo er að sjá, sem féð hafi þá
fram að þessu verið undir sama
þaki, en það var auðvitað ófært.
Vill hann því að byggð sé tvö
lambhús austur í túninu, svo að
hann geti haft stærri og hraustari
lömbin í öðru, en þau minni og
tápminni í hinu. Sérstakan hrúta-
kofa vill hann og reisa sunnan og
ofan við túngarðinn. Brú vill hann
fá á steinbogann, svo hægt sé að
reka fé heim ef veður spillist, þeg-
ar því sé beitt í Rauðhóla eða á
engjarnar. Þá vill hann gera 330
faðma langan garð fyrir öfan Þing-
nesið, svo hægt sé að hafa ærnar
þar í sjálfheldu um nætur fyrra
hluta sumars.
Svo vill hann gera vandaðan
garð umhverfis túnið og þurí'i hann
að vera fjárheldur bæði að innan
og utan, svo hægt sé að geyma
ærnar þar um nætur eftir túnslátt,
telur hann gott fyrir ærnar að
ganga á túninu og túnið muni hafa
gott af þeim áburði, sem það fái
með þessu móti. Enníremur vill
hann gera færikvíar, og rækta
þannig óræktarbletti í túninu.
Hastfer barón hafði haldið því
fram, að mcð kynblönduninni yrði
fcð eigi aðeins betur ullað, heldur
yrði það hraustara og þykli betur
útigang. En reynslan virðist hafa
kennt Ilróbjarti að hið kynbland-
aða fc liafi ekki verið jafn hraust
og íslenzki stofninn. Má sjá það á
þ.ví hvað hann segir um lömbin af
hinurn blandaða stofni: Um leið og
lamb er borið verði að setja það
í hlýtt hús og sé gott að breiða
þurrt hey á gólfið. Ef ærin cr eftir
sig af burðinum, verði að koma
lómbunum á spena þrisvar á dag
og fái þau ckki nóg, verði að geia
þeini spenvolga kúamjólk. Þetta
verði að gerast í 3 daga og lengur
eí Ulviðri sé, cg mæcurnar verði