Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1953, Blaðsíða 6

írín 'vl’í’
Þ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þar eru ekki settar á nema 65
ær" * MIARGLITTDR
Ekki er nú vitað hvenær búið
hefir flosnað alveg upp, eða AI-
menna verslunarfélagið hefir á-
kveðið að leggja það niður, en frá
tardögum 1769 var Hróbjarti byggt
út af Elliðavatni. Tók hann þá við
forstjórn spítalans í Gufunesi og
var þar til 1781. Bjó hann síðan
í ýmsum stöðum, en lézt úr brjóst-
veiki í Norðurkoti í Melahverfi
1793.
Fjárbúið á Elliðavatni hefði get-
að orðið lyftistöng fyrir ullarverk-
smiðjurnar, ef vel hefði til tekizt, ■
því að með aukinni ullarfram-*
leiðslu og betri ull, var hagur
þeirra betur tryggður. En nú fór
svo, að fjárbúið átti ekki minstan
þátt í hinum sorglegu örlögum
verksmiðjanna í Revkjavík. Kláða-
ullin var óhæf til dúkagerðar og
bændur gátu ekki notað hana til
heimilistóskapar heldur- Rak brátt
að því, að bændur sjálfa skorti
bæði ull og skinn í skófatnað, og
þá var ekki von að verksmiðjurnar
gæti fengið ull. Og svo kom niður-
skurðurinn, sem fyrirskipaður var
1772.
Örvílnan og vonleysi hertók
þjóðina og hún fylltist magnlausri
gremju gegn þeim, er leitt höfðu
þetta böl yfir hana. Bitnaði það á
Hróbjarti, þannig að hann var upp-
nefndur „Hrútabarón“ í svívirð-
ingaskyni, og bar hann þó enga
ábyrgð á þessu.
Reynslan af innflutningi hins út-
lenda sauðfjár varð dýrari en töl-
um taki. Þó er svo að sjá sem þjóð-
in hafi lítið lært af henni.
Á. Ó.

„MARGT er j.llt í sæ“, kvað Björn Hít-
daelakappi í Grámagaflími, og sannast
það meðal annars á marglittu tegund
þeirri, sem iiefnd er „portúgalska gal-
eiðan". Marglittur þessar eru eins og
aflangur belgur, 20—30 sentimetrar á
lengd. Er belgur þessi holur innan og
fvlltur gasefni, svo að marglitturnar
fljóta og standa um 7 sentimetra upp
úr sjó. Eru þær rósrauðar á litinn og
s!ær stundum á þær blnum blæ. Niður
úr öðrum enda þeirra liggja óteljandi
þræðir og geta þeir lengstu orðið
nokkrir metrar á lengd. Marglitturnar
berast fremur með víndi en straumi
og dragast þá þessir þræðir á eftir
þeim líkt og veiðinet. Og veiðinet er
þetta, því með þráðunum hremma
þær smáfiska og draga þá að sér. Á
þráðunum eru háríínar pípunálar, er
spú eitri, er brennir og lamar bráð
þeirra.
Hver marglitta er mörg samanvaxin
kvikindi og á þeim eru ótal munnar,
þótt maginn sé aðeins einn. Þegar þær
hafa náð í fisk og dregið hann að sér,
sameinast margir munnar um að eta
hann og er honum ekki sleppt fyr en
beinagrindin er ein eftir.
Marglittur þessar eru kallaðar portú-
galskar galeiður vegna þes? hve mikið
er af þeim út af ströndum Portúgals.
Sjórinn er stundum þakinn af þeim á
stórum svæðum og virðist rauður til-
sýndar.
Það er ekki gott fyrir menn að kom-
ast í kast við þessar marglittur, því að
þær brenna illilega þótt aðeins sé kom-
ið við þær. En ef einhver er að synda
í sjó og flækist í veiðineti marglittu,
þá má hann þakka fyrir ef hann slepp-
ur lifandi úr þeim fangbrögðum, en
verður þó að liggja mánuðum saman
í sjúkrahúsi.
Menn vita enn ekki hvaða eitur það
er, sem marglitturnar framleiða. Senni-
legast er talið að það sé margar eitur-
tegundir samblandaðar og svo sterkar
að bruninn undan þeim lamar þegar
taugakerfi þeirra, sem fyrir verða.
Laxveiðimaður vildi ekki láta rengja
sig um það hvað hann drægi stóra laxa
og keypti sér því vog, til þess að vega
þá jafnharðan að öðrum ásjáandi. Svo
eignaðist konan hans barn og ljós-
móðirin greip vogina til þess að vega
það. Barnið vóg 47 pund.