Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1953, Blaðsíða 5

- LESBÓK MORGUNELAÐSINS
129
farið ver, þar til ég er nú orðinn
hálfhræddur um sjálfan mig af
daglegri umgengni, og líka að
mestu leyti uppgefinn". Segist
hann hafa góða samvizku út af
öllu nema því að hann skyldi ekki
hafa fargað fleira fé um haustið,
en sér hafi blöskrað að skera það
niður, þar sem enginn vildi gefa
hálfvirði fyrir það. Nú sé eftir 60
ær, 6 hrútar og 30 lömb. Fullorðna
íéð sé nú orðið svo aðþrengt, „ao
mér þykír örvænt að nokkur
skepna lifi til þess að fortæra þær
seinustu heytuggur". Lömbin sé
skárri, flestöll kláðalítil. „Einn
hrútur cr hér fyrir stuttu dauður
úr sama sjúkleika og önnur kýrin
fekk“. Segist hann svo vona að
hægt verði að reka snemma á af-
rétt um vorið, ef eitthvað tóri þá,
„því ég held varla batavon héðan
af, cf ekki á þann máta, og þá væri
rcynt að fuhu, en í vor þarf hvoi'ki
eftir að bíða ullu né lömbum“.
Letla var seinasta árið, sem kon-
ungur átti fjárbúið að Elliðavatni-
Sumarið eftir var jörð og bú af-
hent Almenna verslunarfélagiuu,
^samt iðnstofnunum í Reykjavík.
Fjárbúinu var þó haldið áfram um
sinn og Hróbjartur ráðinn forstjón
þcss. Er geymdur í Þjóðskjala-
safni samningur sem stjórn Al-
menna verslunarfélagsins gerði
við hann 19. sept. 1764. Segir þar
að félagsstjórnin hafi ráðið „Mons,
Robertus Sivertsen“ forstjóra
„Compagniets Schæfferi paa
Vatne“ með eftirfarandi skilmál-
um:
1. Hann á að kosta kapps um að
efla og bæta fjárbúið, auka fjár-
stofninn og sjá um hirðingu hans
án allrar vanrækslu. Ef eitthvað
drepst af fénu fyrir handvömm
eða lélega fóðrun, á hann að borga
það.
^ 2. Hann ser um að lialda vel við
öllum húsum á jörðinni, en þó á
félagsins kostnað. Hann sér um að
öll hirðing fjárins fari fram á rétt-
um tímum, og til þess skal hann
hafa duglegt fólk, 4 vetrarmenn og
4 vinnukonur. Þegar þetta fólk
hefir ekki nóg að gera, skal það
vinna hjá verksmiðjunum í
Reykjavík eða annars staðar, svo
sem á vertíðinni og um heyskapar-
tímann, en aftur á móti leggja
verksmiðjurnar honum til vinnu-
afl þegar þörf gerist. Aulc þcsr.
skal hann hafa sína eigin vinnu-
konu og ungling, sem gælir fjár-
ins við stekkinn, og smala, en hann
er á vegum félagsins.
3. Hann skal sjá um að allt sem
gera þarf sé gert á réttum tíma
og með sem minnstum kostnaði,
og hann skal ráðfæra sig við stjorn-
ina og fá fyrirmæli hennar um
allt, sem fyrir kann að koma.
4. Hann fær ókeypis sumarbeit
fyrir 6—8 kýr, en á vetrum má
hann ekki hafa nema 2 kýr á fóor-
um og greiðir fyrir það 4 fjórð-
unga smjörs til landfógetans. Tvo
hesta verður hann að hafa, annan
fyrir heimilið og hinn handa stnal-
anum, en hesta verksmiðjanna get-
ur hann fengið ókeypis lánaða þeg-
ar þurfa þykir.
Fyrir þctta á hann að hafa í kaup
40 rdl á ári, en þegar fénu á Vatni
liefir fjölgað upp í 200 fær hami
20 rdl. í viðbót og siðan 20 rdi.
fyrir livert hundrað scm íénu
fjölgar.
Þannig eru þá kjörin ojf hafa
þau stórum versnað, því að áður
hafði Hróbjartur 100 rdl. laun hjá
konungi. Og varla mundu þetta
þykja boðieg forstjóralaun nú, að
breyttu breytanda. Það vill svo til
að framíærslukostnaður frá þeim
árutn er til samanburðar. Á lausu
blaði, ódagsettu, cr í safninu úl-
reikningur á því livað það muni
kosta- fjárbuið á Vatni að halda
tvo yinnumenn ú ári. Er þar farið
eftir verðlagi í landinu og fram-
færslukostnaði íólks á Bessastöð-
um og í Viðey. Er þar tínt til
hvað þessir tveir menn þurfi til
fæðis, klæða, skóleðurs, ásamt
kaupi, og verða það rúmlega 40
rdl., eða rúmlega 20 rdl. á hvorn.
En forstjórinn, sem á að bera á-
byrgð á vanhöldum búsins, íær
ekki nema 40 rdl. á ári.
Nú íer að íækka um heimildir
viðvíkjandi fjárbúinu á Vatni. Ei't-
ir cr þó eitt bréf frá Hróbjarti til
Skúla Magnússonar landfógeta. Er
þaö dagsett 15. okt. 1764. Það er á
þessa leið:
„Eftir yðar tilskrifi sendi ég nú
með 1 lambhrút af Sehæfferiets
fé upp drifinn í 3- gen. Ilann má
ég vel missa, þar ég hefi 4 tilbaka
mcð einum framandi til 65 ær.
Illcssa er ég af henni tófu. Hún
tók í iyrri nótt eina á í 2. gcn. í
stað hverrar ég hefði heldur viljað
missa 2 aðrar. Þegar ekkert amaði
annað, gat hún ekki látið vera
hlutlaust. Ekki get ég sent með
reiturnar af því, sem fargast, en
vil heldur betala eitir sem áskilið
verður. Þær cru alloft illa út-
leiknar.
Ekki vcrður nú vart við kláð-
ann og kindur í bezta standi. Þar
verður ci að gert þótt refurinn
hlaupi að um nætur, en ég geng
nauðugur tii að hýsa meðan gott
er veður, því bæði þreytist féð og
þjáist af löngum rekstri heim til
bæar. O, að bcitarliús væri upp
komið“.
Utan á bréfið cr skrifað: „Vitnis-
burður þess unga hrúts, með
lukkuósk að út af honum lifni
margir hans líkar .... Hann heiir
síðan í liaust setið sem metfé á-
samt sínum bræðrum við heyborð,
og þarf hins sama framvegis“.
A bréfi þessu má sjá hvernig
hagur fjarbúsins er þetta haust,