Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1953, Page 1

13. tbl-
XXVIII. árg.
Sunnudagur 12. apríl 1953
150 ár síðan
Reykjavík fékk sjálfstjórn
Reykjavík
Á miðvikudaginn kemur, 15. apríl,
eru liðin rétt 150 ár síðan Reykjavik
var gerð að sérstöku lögsagnarum-
dæmi og fekk sinn eigin bæarfógeta
og lögregluþjóna. Þvkir rétt að minn-
ast þessa merkisafmælis að nokkru,
en fyrst verður þó að rekja aðdrag-
anda þess.
í TILSKIPUN um afnám einokun-
arverslunar og frjálsa verslun, sem
gefin var út 18. ágúst 1786, er 12.
grein svohljóðandi:
„Til þess. að uppörva og styrkja
því meir kauphöndlun, og svo hún
því fyr mætti frá íslandi með dugn-
aði framkvæmd verða, viljum Vér
allra náðarsamlegast veita þessum
sex höfnum á íslandi, nefnilega:
Reykjavík, Grundarfirði, Skutuls-
firði eða ísafirði, Akureyri eða
Eyafirði, Eskifirði og Vestmann-
eyum, kaupstaðarrétt og þvílíkt
frelsi, sem vér með annarri allra
mildilegastri fyrirskipun viljum
sér í lagi síðar meir kunngera, og
skal þessum stöðum þar með unn-
ast slík fríheit, er Vér álítum nægi-
leg til þess að áfýsa bæði nokkra
framandi, og eins vora eigin þegna,
til að taka þar bústaði og hagnýta
öll þau gæði, er íslands ágóði fram
býður“.
ALDREI MÁ STOFNA
IÐNFÉLAG
Samkvæmt þessu var svo hinn
17. nóvember 1786 gefin út „Til-
skipun um fríheit kaupstaðanna á
íslandi“. Helztu ákvæðin í þessari
tilskipan eru þau að konungur
leggur til kaupstaðarlóðirnar og
kaupstaðabúar skuh hafa 20 ára
um 1800
skattfrelsi, en verða þó að greiða
bæargjöld. Til þess að greiða fyrir
byggingum, skyldi allt byggingar-
efni frá Danfnörk og Noregi vera
tollfrjálst og menn gæti átt von á
hjálp til að koma upp húsum yfir
sig. Byggingarlóðum skyldi úthlut-
að ókeypis. Borgararétt skyldi hver
maður fá ókeypis, en vinna kon-
ungi um leið hollustueið. — Þá
komu ýmis ákvæði um iðnaðar-
menn: „Þarfir handverksmenn
mega vænta sér hæfilegrar náðar-
veitingar, vilji þeir setjast þar að“.